พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๓๖ ฉวชาดก : บุรุษจัณฑาลกับพระราชา

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๓๖ ฉวชาดก
บุรุษจัณฑาลกับพระราชา

ในอดีตกลาลเมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี พระโพธิสัตว์เกิดเป็นจัณฑาล เจริญวัยพอสมควรแล้วก็มีภรรยา สร้างครอบครัวใหม่ สร้างเนื้อสร้างตัวจนตั้งตัวได้ วันหนึ่งภรรยาของเขาตั้งท้องและแพ้ท้องอยากกินมะม่วง จึงใช้ให้สามีไปหามาให้ เขาจึงไปลักมะม่วงในสวนหลวงของพระราชา โดยแอบเข้าไปในตอนกลางคืน ปีนขึ้นไปแอบอยู่บนคาคบก่อน รุ่งเช้ายังไม่ลงจากต้นมะม่วง พระราชาก็เสด็จเข้าไปในสวนเพื่อทรงเรียนมนต์กับท่านปุโรหิต ระหว่างเรียน พระราชาประทับนั่งสูงกว่าปุโรหิตผู้เป็นอาจารย์ และอาจารย์ยอมนั่งต่ำกว่าศิษย์ บุรุษจัณฑาลเห็นแล้วก็รู้ว่าผิด ศิษย์จะนั่งสูงกว่าอาจารย์ได้อย่างไร แต่เมื่อหันมาดูตัวเอง ตนเองก็ไม่ต่างอะไรกับบุคคลทั้งสอง คือผิดเหมือนกัน เพราะแอบเข้ามาขโมยมะม่วงของพระราชา จึงลงจากต้นมะม่วง กราบทูลว่าทั้งพระราชา ทั้งปุโรหิต และรวมทั้งตน ล้วนเป็นผู้ไม่เคารพในธรรมทั้งสิ้น จึงควรประพฤติตนเสียใหม่
บุรุษจัณฑาลทูลให้พระราชานั่งต่ำกว่าอาจารย์ เมื่อสมัครใจเป็นศิษย์ ส่วนปุโรหิตนั่งต่ำกว่าศิษย์ ถือว่าทำตัวไม่ถูกต้อง กราบทูลดังนั้นก็ประณามตนเองว่า การเที่ยวลักขโมยเขากินก็เป็นสิ่งไม่ถูกต้องเช่นกัน
พระราชาทรงชื่นชอบคำสอนของบุรุษจัณฑาลมาก ตรัสถามถึงชาติกำเนิด เมื่อทรงทราบว่าเป็นจัณฑาล จึงพระราชทานราชสมบัติให้ครองคนละครึ่ง โดยพระองค์จะเป็นพระราชาตอนกลางวัน จัณฑาลเป็นพระราชาตอนกลางคืน แล้วพระราชทานพวงมาลัยดอกไม้แดง เครื่องประดับพระศอของพระองค์ให้ประดับคอของจัณฑาล ทรงแต่งตั้งให้เป็นผู้รักษาพระนครนี้เป็นธรรมเนียมในการแต่งตั้งผู้รักษาพระนคร
จำเดิมแต่นั้นมา พระราชาก็ทรงให้ความเคารพบุรุษจัณฑาลในฐานะอาจารย์ ทรงปฏิบัติตามโอวาท ทรงเชื่อคำแนะนำสั่งสอนตลอดมา

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“คนไม่ว่าจะอยู่ในฐานะอะไร ต้องเคารพธรรม เคารพความถูกต้อง”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
สทฺธมฺโม ครุกาตพฺโพ
ควรเคารพพระสัทธรรม (๒๑/๒๔)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม