ธรรมเนียม “สิ้นจักรพรรดิ สนมต้องตายตาม” ในราชสำนักจีน

จักรพรรดิหมิงเฉิงจู่ (จูตี้) [ภาพจาก ร้อยเรื่องราววังต้องห้าม, 2560]

จุดอวสานธรรมเนียม “สิ้นจักรพรรดิ สนมต้องตายตาม” ในราชสำนักจีน

ผู้เขียน - กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม
เผยแพร่ - ศิลปวัฒนธรรม วันอาทิตย์ที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2566

ประเพณีสิ้นจักรพรรดิ สนมต้องตายตาม ปรากฏให้เห็นกันในหลายวัฒนธรรม เช่น “ราชสำนักจีน” กระทั่งมีจักรพรรดิบางพระองค์ คือ จักรพรรดิหมิงอิงจง ราชวงศ์หมิง และ จักรพรรดิคังซี ราชวงศ์ชิง ที่เห็นว่าธรรมเนียมนี้เป็นเรื่องน่าชัง จึงสั่งยกเลิกก่อนสวรรคต

เมื่อครั้ง จักรพรรดิหมิงไท่จู (จูหยวนจาง) สวรรคต มีบันทึกว่าสนมที่พลีชีพตามเสด็จมีมากถึง 40 นาง ขณะที่ จักรพรรดิหมิงเฉิงจู่ (จูตี้) เมื่อสวรรคต ก็มีสนมพลีชีพตามเช่นกัน ครั้งนี้มีบันทึกว่าพระสนมที่ตามเสด็จมี 30 นาง

หนังสือ “ร้อยเรื่องราววังต้องห้าม” บันทึกว่า กฎในสมัยราชวงศ์หมิง มีว่า ผู้ที่ได้รับแต่งตั้งเป็น “กุ้ยเฟย” (ตำแหน่งหนึ่งของนางในพระราชสำนักจีน) หากมีโอรส และโอรสได้รับแต่งตั้งเป็นขุนนางผู้ครองหัวเมือง ถือว่าครอบครัวมีความดีความชอบ จะได้รับ “พระราชทานยกเว้น” การพลีชีพ

หากขยายความเพิ่ม นางในพระราชสำนักจีนที่ได้รับแต่งตั้ง มักมีสิทธิมากขึ้นตามไปด้วย เช่น มีนางกำนัลติดตามเพิ่มขึ้น หรือกรณีที่ได้เป็น “ไท่โฮ่ว” (พระมเหสีของจักรพรรดิองค์ก่อน เทียบเท่าพระพันปีหลวง) และ “ไท่เฟย” (พระมเหสีของจักรพรรดิองค์ก่อนที่ได้ประสูติพระราชโอรส) จะมีสิทธิเข้าอุทยานฉือหนิงกง อุทยานในหมู่พระตำหนักฉือหนิงกง ใช้สำหรับให้ไท่โฮ่วและไท่เฟยพักผ่อนและไหว้พระโดยเฉพาะ มีเนื้อที่ 6,800 ตารางเมตร ออกแบบเพื่อเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจเหมาะสำหรับผู้สูงอายุ ตกแต่งราว “สวรรค์ในแดนดิน” แต่บันทึกบรรยายว่า ส่วนใหญ่แล้วหมู่พระตำหนักที่จัดให้ไท่โฮ่วและไท่เฟย บรรยากาศภายในนั้นเงียบเหงาไม่น้อย

ขณะที่ปลาย “ราชวงศ์ชิง” มีบันทึกว่า ซูสีไทเฮาเข้าควบคุมราชกิจ ตลอดพระชนม์ชีพประทับที่พระราชฐานชั้นใน แทบไม่เคยเสด็จที่ฉือหนิงกง ประกอบกับจำนวนพระสนมในช่วงราชวงศ์หลังมีน้อยลง อุทยานที่เคยมีสีสันก็ไม่ค่อยมีใครใช้เป็นที่ดูแลบุพการีอีก

กลับมาที่ “ราชวงศ์หมิง” ประเพณีสิ้นจักรพรรดิ สนมต้องตายตาม เป็น จักรพรรดิหมิงอิงจง ที่มีพระบรมราชโองการยกเลิก ซึ่งถือว่าเป็นคุณูปการใหญ่หลวงที่สุดของจักรพรรดิพระองค์นี้ทีเดียว ประเพณีพลีชีพตามเสด็จในจีนในราชวงศ์หมิงเป็นอันสิ้นสุดลง

อย่างไรก็ตาม ช่วงต้นราชวงศ์ชิง เมื่อจักรพรรดิซื่อจู่ (ซุ่นจื้อ) สวรรคต ก็ยังมีสนมพลีชีพตามเสด็จ 4 นาง แต่แล้วเมื่อ จักรพรรดิคังซี ใกล้สวรรคต พระองค์ทรงตรัสว่า

“จักรพรรดิตายก็ตายตาม เราชังนัก นับแต่เราเป็นต้นไปห้ามมิให้ทำอีก”

เมื่อ จักรพรรดิคังซี ทรงห้ามดังนี้ ราชสำนักที่เดิมทีคิดว่าจะให้สนม 40 นางตามเสด็จไปด้วยก็เป็นอันยกเลิก ถือว่าเป็นคุณูปการของพระองค์อีกหนึ่งประการ