เครื่องพันธนาการนักโทษ ในสมัยโบราณ

เครื่องพันธนาการนักโทษ ในสมัยโบราณ

ข้อมูลจากพิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์ อธิบายเครื่องมือที่ใช้ในการลงโทษ ผู้กระทำผิดในสมัยโบราณ ว่า แบ่งออกเป็น ๓ ชนิดคือ

๑. เครื่องพันธนาการ
๒. เครื่องทรมานเกี่ยวกับจารีตนครบาล และ
๓. เครื่องลงทัณฑ์เกี่ยวกับการประหารชีวิต

ทั้งนี้ สันนิษฐานว่าเริ่มใช้ตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ด้วยปรากฏวิธีการลงโทษตามกฎหมายลักษณะอาญาหลวงและกฎหมายลักษณะโจรในประมวลกฎหมายตราสามดวง

สำหรับเครื่องพันธนาการ มี
๑. ตรวน หรือมักเรียกโซ่ แบ่งเป็น
   ๑.๑ ตรวนขาถ่าง พันธนาการข้อเท้า ลักษณะเป็นเหล็กท่อนวางระหว่างแข้ง ปลายมีวงแหวนสำหรับใส่ข้อเท้าทั้งสองข้าง ทำให้ขากางเดินไม่สะดวก
   ๑.๒ ตรวนขานกยาง พันธนาการข้อเท้า มีเหล็ก ๒ ท่อนที่ร้อยด้วยวงแหวนไม่ใหญ่นักเพื่อเชื่อมให้เหล็ก ๒ ท่อนติดกัน
   ตรงปลายมีวงแหวนสำหรับใส่ข้อเท้านักโทษ ทำให้ขาถ่างออกไปคล้ายนกยาง มีน้ำหนักเหล็กมาก ทรมานมากกว่าตรวนชนิดอื่น

๒. ขื่อคา เป็นชื่อเรียกรวมเครื่องจองจำ ๒ อย่าง คือ ขื่อและคา ใช้เป็นเครื่องพันธนาการป้องกันหลบหนีของนักโทษ
   ๒.๑ ขื่อ มี ๒ ชนิด คือ ขื่อมือและขื่อเท้า ขื่อเท้าทำด้วยไม้เนื้อแข็ง รูปร่างคล้ายเสาสี่เหลี่ยม ความยาวพอสมควร
   ที่ตัวไม้เจาะเป็นช่องทะลุตลอดขนาดพอให้เท้าไปโผล่อีกข้างหนึ่ง ด้านบนของช่องที่สอดเท้า มีลิ่มตอกบังคับไม่ให้ดึงเท้ากลับออกมาได้
   ๒.๒ คา ทำด้วยไม้เนื้อแข็งหรือไม้ไผ่ ใช้ใส่คอผู้ถูกลงโทษ ประกอบด้วยไม้ ๒ ชิ้น มีลิ่มตอกบังคับหัวท้าย
   เวลาใส่แยกไม้ทั้งสองออกจากกัน แล้วเอาส่วนที่ทำเป็นช่องประกบกับคอ ตอกสลักหรือลิ่มหัวท้าย เพื่อบังคับไม่ให้หลุดจากคอได้
๓. เหล็กร้อย ใช้สำหรับผู้ร้ายสำคัญเมื่อเวลาขึ้นห้องขังหรือเรือนนอนเพื่อป้องกันการหลบหนีหรือก่อการร้าย ลักษณะเป็นเหล็กเส้นยาว
   ขวางตลอดแนวห้องนอนติดกับไม้กระดานพื้นห้องปลายด้านหนึ่งสลักกุญแจเพื่อไขดึงท่อนเหล็กออกมาร้อยเข้าไปในตรวนข้อเท้านักโทษเวลานอนตอนกลางคืน

๔. สมอบก ทำด้วยไม้เนื้อแข็งที่มีน้ำหนักมาก ตรึงด้วย โซ่ ปลายโซ่มีวงแหวนวงเดียวไว้สวมข้อเท้านักโทษ
   ผู้ถูกใส่สมอบกต้องตากแดด ตากลมอยู่กับที่ หากจะเคลื่อนไหว ต้องยกขอนไม้แก่นที่หนักติดตัวไปด้วย

๕. เหล็กครอบเอว หรือ โซ่บั้นเอว ทำด้วยเหล็กเป็นรูปทรงกลม ขนาดของวงกลมพอสวมใส่ที่เอวนักโทษได้ ที่ปากเหล็กทั้งสองข้าง
   มีรูเพื่อใช้สลักย้ำให้ติดกันแน่น บางครั้งอาจมีโซ่ล่ามจากเหล็กครอบเอวไปติดกับโซ่พวงคอและตรวนข้อเท้าด้วย

๖. เหล็กครอบข้อเท้า สำหรับสวมข้อเท้านักโทษเวลานอน แล้วใช้เหล็กยาวร้อยเพื่อตรึงให้อยู่กับที่ เป็นการทรมานและป้องกันการหลบหนี
   ซึ่งเมื่อสวมแล้วเวลานอนไม่สามารถพลิกตัวนอนตะแคงหรือนอนคว่ำได้ ใช้กับนักโทษที่ฝ่าฝืนระเบียบข้อบังคับของเรือนจำอยู่เนืองๆ

๗. ตะโหงก ทำด้วยไม้ ลักษณะคล้ายขื่อ แตกต่างกันที่สวมที่คอและยาวกว่าขื่อราว ๓ เท่า พอจะเดินไปไหนได้ในที่ไม่ต้องห้าม
   และอยู่ในคุกใช้มือทำงานได้ แต่หลบหนียากเพราะเกะกะ มักใช้กับนักโทษที่มีโทษหนักหรือผู้ร้ายสำคัญที่ถูกส่งไปยังที่คุมขัง
   ป้องกันการหลบหนีระหว่างทาง

๘. โซ่พวงคอ ลักษณะเป็นห่วงหรือวงแหวนสวมคอผู้ต้องโทษ มีโซ่ล่ามที่ข้อเท้า ปลายโซ่มีวงแหวนสำหรับสวมกับตรวน
   สำหรับผู้ต้องโทษคดีอุกฉกรรจ์ หรือนักโทษประหารชีวิต

๙. กุญแจมือ หรือ ตรวนแบบฝรั่ง ตามประวัติบันทึกว่า ขุนอาทรสุรทัณฑ์ ครูเพชฌฆาต ไปพบที่ห้างบีกริมซึ่งจำหน่ายของมาจากเมืองฝรั่ง
   และมีความเห็นว่าควรจะนำมาใช้สวมข้อเท้าของผู้ถูกประหารชีวิตเมื่อประหารชีวิตแล้ว ใช้ไขกุญแจเอาตรวนออกแทนการตัดส้นเท้า
   หรือข้อเท้าอย่างเดิม จึงได้ซื้อมาใช้ในราชการ

และ ๑๐. กลังหรือคลัง ลักษณะเป็นไม้กระบอก (ไม้ไผ่) ที่ร้อยโซ่หรือเชือกเข้ากลางกระบอก ให้โซ่หรือเชือกโผล่ออกทางปลาย ๒ ข้างกระบอก ใช้เป็นเครื่องพันธนาการผู้ต้องขัง

ภาพ/ข้อมูล : หนังสือพิมพ์ข่าวสด ฉบับประจำวันพุธที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๕๗