ประเพณีก่อเจดีย์ทรายในเทศกาลวันสงกรานต์

ประเพณีก่อเจดีย์ทรายของชาวบ้าน อำเภอพระแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี
เม็ดทรายละเอียดยิบ หาได้ง่ายเพราะอยู่ใกล้ทะเล

ประเพณีก่อเจดีย์ทรายของชาวบ้าน อำเภอพระแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

ประเพณีก่อเจดีย์ทรายในเทศกาลวันสงกรานต์

ประเพณีก่อเจดีย์ทราย เป็นประเพณีดั้งเดิมของไทย ส่วนใหญ่จะจัดขึ้นในช่วงเทศกาลวันสงกรานต์ ประเพณีนี้ไม่เพียงแต่จัดขึ้นเพื่อทำบุญใหญ่เท่านั้น แต่นิยมจัดขึ้นเพื่อการเฉลิมฉลอง ช่วยสร้างความสามัคคีของคนในชุมชน และเสริมบรรยากาศให้เกิดความสนุกสนานให้ช่วงเทศกาลวันสงกรานต์

ประเพณีนี้มีจุดเริ่มต้นเกี่ยวข้องกับความเชื่อทางพุทธศาสนา มีที่มาจากหลักฐานในพระไตรปิฎก ที่กล่าวพรรณาถึงอานิสงส์ที่พระโพธิสัตว์ก่อพระเจดีย์ทรายเพื่อถวายเป็นพุทธบูชา และมีคติความเชื่อเรื่องเวรกรรม ว่าเมื่อมีโอกาสได้ไปเข้าวัด ในระหว่างเดินทางกลับจะมีเศษดิน หิน ทราย กรวด ติดเท้ากลับออกไปด้วย ซึ่งสิ่งเหล่านี้อยู่ในพื้นที่วัด ถือเป็นสมบัติของพระศาสนา การที่เศษดิน หิน ทราย ติดเท้ากลับไปด้วย ถือว่าผิดศีลข้อที่ ๒ อทินนาทานาเวรมณี หมายถึง ให้เว้นจากการลักทรัพย์ หรือทรัพย์ที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ ดังนั้น คนไทยมาแต่โบราณจึงมีแนวคิดล้างบาปกรรมดังกล่าว จนกลายเป็นประเพณีก่อเจดีย์ทราย โดยหาดิน ทราย ใส่ภาชนะนำเข้าไปในวัดแล้วก่อเจดีย์ทราย ณ ลานวัดหรือสถานที่ๆ วัดจัดเตรียมไว้ให้ เมื่อหลังจากก่อเสร็จแล้ว ผู้ที่เข้าร่วมงานจะช่วยกันขนทรายไปยังบริเวณวัด เตรียมสำหรับใช้บูรณปฏิสังขรณ์สิ่งปลูกสร้างภายในบริเวณวัด ถือเป็นการสะสมบุญกุศลอีกรูปแบบหนึ่ง

ปัจจุบันประเพณีนี้พบเพียงในประเทศไทยและลาวเท่านั้น โดยจัดในช่วงเทศกาลสำคัญเป็นการเฉลิมฉลองการเปลี่ยนศักราช เช่นในวันตรุษและวันสงกรานต์ เป็นต้น โดยในบางหมู่บ้านอาจเป็นประเพณีบุญคูนลาน บุญขวัญข้าว (ก่อเจดีย์ข้าวถวายเป็นพุทธบูชา) ก็อาจนับว่าเป็นประเพณีก่อเจดีย์ทรายได้เช่นเดียวกัน เพราะไม่ได้สร้างเป็นพุทธศาสนสถานถาวรวัตถุใหญ่โต แต่เป็นเพียงเจดีย์ชั่วคราวเพื่อมุ่งถวายเป็นพุทธบูชาในการประเพณีหนึ่งๆ เท่านั้น