"บิณฑบาตเวร" มีมาตั้งแต่ในสมัยรัชกาลที่ ๑

บิณฑบาตเวร

ในสมัยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสยังทรงผนวชเป็นสามเณรนั้น ยังมีการ “บิณฑบาตเวร”

“บิณฑบาตเวร” คือ การจัดพระสงฆ์และสามเณรในพระอารามหลวงผลัดกันเข้าไปรับบิณฑบาตในพระบรมมหาราชวังชั้นใน โดยมีมาตั้งแต่ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ ๑ เป็นต้นมา

เมื่อแรกนิมนต์เฉพาะพระภิกษุวัดระฆังโฆสิตาราม และวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามผลัดเวรกันเข้าไป ด้วยพระภิกษุทั้งสองวัดนี้ต้องรับราชทัณฑ์เมื่อครั้งแผ่นดินกรุงธนบุรีด้วยเหตุซื่อตรงต่อพระวินัยบัญญัติมีความชอบ

ครั้นในรัชกาลต่อๆ มา ได้เพิ่มจำนวนวัดที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นิมนต์จนครบตามวันในสัปดาห์ ได้แก่

วันอาทิตย์ วัดมหาธาตุ เป็นต้นเวร วัดดุสิดาราม เป็นวัดสมทบ
วันจันทร์ วัดราชบูรณะ เป็นต้นเวร วัดจักรวรรดิราชาวาส และวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม เป็นวัดสมทบ
วันอังคาร วัดระฆังโฆสิตาราม เป็นต้นเวร วัดอมรินทร์ วัดรังษีสุทธาวาส และวัดพระยาทำ เป็นวัดสมทบ
วันพุธ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เป็นต้นเวร วัดสามพระยา วัดนาคกลาง และวัดชิโนรส เป็นวัดสมทบ
วันพฤหัสบดี วัดบวรนิเวศวิหาร เป็นต้นเวร วัดฝ่ายธรรมยุติกนิกายอื่น ๆ เป็นวัดสมทบ
วันศุกร์ วัดสุทัศนเทพวราราม เป็นต้นเวร วัดสระเกศ เป็นวัดสมทบ
วันเสาร์ วัดอรุณราชวราราม เป็นต้นเวร วัดโมลีโลกยาราม วัดหงส์รัตนาราม และวัดราชสิทธาราม สมทบ

ครั้งนั้น สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ครั้งยังเป็นสามเณร เมื่อเข้ารับบิณฑบาตเวรในวังนั้น ทรงครองจีวรห่มคลุมออกไปจากวัด แล้วเปลี่ยนเป็นห่มดองคาดผ้ารัดอกสะพายบาตรอย่างเณรมหานิกาย เมื่อเข้าไปในเขตพระบรมมหาราชวังชั้นใน แต่ในส่วนของพระภิกษุนั้นครองจีวรห่มคลุมตลอดนับแต่พระอารามจนถึงการเข้ารับบิณฑบาตเวรในเขตพระบรมมหาราชวังชั้นใน

ทั้งยังมีธรรมเนียมว่า หากเป็นพระภิกษุและสามเณรที่เป็นพระบรมวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า รับบาตรแล้วจะเสด็จออกทางประตูสนามราชกิจ ที่เรียกว่า ประตูย่ำค่ำ

พระภิกษุและสามเณรที่เป็นพระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้า จะเสด็จออกทางประตูยาตรากษัตริย์ อันเป็นประตูที่ออกฉนวนตำหนักน้ำท่าราชวรดิฐ

ส่วนพระภิกษุและสามเณรที่เป็นสามัญชนจะออกประตูอนงคลีลา หรือที่เรียกว่า ประตูดิน นั่นเอง

ดังปรากฏความในพระนิพนธ์ พระประวัติตรัสเล่า ความว่า “...ครั้งนั้นยังมีบิณฑบาตเวร คือจัดพระสงฆ์ในวัดอารามหลวงให้ผลัดกันเข้าไปรับบิณฑบาตในพระบรมมหาราชวังชั้นใน วันพฤหัสบดีเป็นเวรของพระสงฆ์วัดบวรนิเวศวิหารแลวัดธรรมยุตอื่น ถึงกำหนดเราเข้าไปบิณฑบาต [ครองจีวรห่มคลุม] ใช้เสลี่ยงไปจากวัด ลงเดินที่ในวัง พวกเณรธรรมยุตก็ใช้ห่มดองคาดประคดอกสะพายบาตร เหมือนเณรมหานิกาย แต่ในที่อื่น แม้เมื่อเข้าไปหรือกลับออกมาแล้ว ก็ห่มคลุม เข้าทางประตูดุสิตศาสดา ที่เป็นทางข้างในออกวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระองค์เจ้าออกทางประตูสนามราชกิจ ที่เรียกว่าประตูย่ำค่ำ หม่อมเจ้าได้ยินว่าออกประตูอนงคลีลา หรืออะไรที่ออกฉนวนตำหนักน้ำท่าราชวรดิฐ พระสามัญออกประตูยาตราสัตรีที่เรียกว่าประตูดิน ฯ”

ภาพ พระที่นั่งสุทไธสวรรยปราสาท
#พระมหาสมณานุสรณ์
#วชิรญาณวโรรสานุสรณ์
ขอขอบคุณ เพจ เล่าเรื่องวัดบวรฯ