หัวข้อ: ตะโพน บรมครูทางดุริยางคศิลป์ เสียงตีหรือ"หน้าทับ" กำกับทำนองเพลงร้องหรือดนตรี เริ่มหัวข้อโดย: Kimleng ที่ 23 มกราคม 2563 11:37:08 (http://www.sookjaipic.com/images_upload_2/31092312228348__MG_1234_320x200_.JPG) ตะโพน เครื่องดนตรีที่ขึงด้วยหนัง ถือเป็นบรมครูทางดุริยางคศิลป์ เป็นกลองที่พระคเณศได้เป็นผู้ตีเป็นคนแรก ใช้สำหรับประกอบจังหวะผสมร่วมบรรเลงในวงปี่พาทย์ และทำหน้าที่กำกับหน้าทับต่างๆ ทั้งหมด ผู้บรรเลงหน้าทับต้องตีกำกับจังหวะให้ถูกต้องกับประโยคเพลงและต้องตีให้กลมกลืนกับทำนองเพลงร้องหรือดนตรี หน้าทับ หน้าทับ คือเสียงตีเครื่องดนตรีที่ขึงด้วยหนัง เช่น ตะโพน กลองแขก ที่เลียนเสียงมาจากทับ (โทน) หน้าทับมีบัญญัติเป็นแบบแผนสำหรับตีประจำทำนองเพลงต่างๆ ใช้บอกสัดส่วนและประโยคของเพลงนั้นๆ เช่น หน้าทับปรบไก่ ส่วนเสียงตีเครื่องหนังซึ่งไม่ได้เลียนเสียงจากทับ เช่น กลองทัด กลองมะริกัน จะเรียกว่า ไม้กลอง ซึ่งเป็นวิธีการตีกลองทัดตามแบบแผนที่บัญญัติไว้เช่นเดียวกัน หน้าทับแบ่งออกเป็น ๑.หน้าทับสามัญ ใช้กับเพลงต่างๆ มี ๒ อย่างคือ หน้าทับสองไม้มีทำนองจังหวะหน้าทับค่อนข้างสั้นเพื่อสะดวกและเหมาะสมกับทำนองเพลงที่มีประโยคสั้นๆ มีทำนองพลิกแพลง หรือมีกำหนดความยาวไม่แน่นอน และหน้าทับปรบไก่ซึ่งมีทำนองจังหวะหน้าทับค่อนข้างยาว คือทุกอัตรามีความยาวเป็น ๒ เท่าของหน้าทับสองไม้ ใช้กับเพลงที่มีทำนองดำเนินประโยควรรคตอนเป็นระเบียบ ๒.หน้าทับภาษา ใช้กับเพลงภาษาต่างๆ เช่น หน้าทับเขมร หน้าทับแขก หน้าทับสดายง ๓.หน้าทับเฉพาะประเภท ใช้กำหนดว่าต้องบรรเลงเฉพาะประเภทเพลงนั้นๆ เช่น หน้าทับตระ หน้าทับสมิงทอง หน้าทับลงสรง ๔.หน้าทับเฉพาะเพลง ใช้บรรเลงเฉพาะกับเพลงนั้นๆ เท่านั้น เช่น หน้าทับเพลงสาธุการ ผู้บรรเลงหน้าทับต้องตีกำกับจังหวะให้ถูกต้องกับประโยคเพลงและต้องตีให้กลมกลืนกับทำนองเพลงร้องหรือดนตรี ในการขับร้องและบรรเลงดนตรี ผู้ขับร้องและผู้บรรเลงต้องยึดหน้าทับเป็นสำคัญ ถ้าขับร้องหรือบรรเลงไม่ตรงกับหน้าทับถือว่าเพลงนั้นผิด เพราะขาดหรือเกิน หน้าทับจึงเป็นเสมือนผู้กำกับสำคัญของการขับร้องและบรรเลงดนตรี (http://www.sookjaipic.com/images_upload_2/33089129419790__MG_1229_320x200_.JPG)
หัวข้อ: Re: ปืด หรือโพนปิด เครื่องดนตรีชาวปักษ์ใต้ ลักษณะคล้ายตะโพน เริ่มหัวข้อโดย: Kimleng ที่ 18 กุมภาพันธ์ 2566 20:07:13 (http://www.sookjaipic.com/images_upload/70788243868284_329119722_896997198283516_2833.jpg) ปืด เครื่องดนตรีชาวปักษ์ใต้ ปืด หรือ โพนปืด เป็นเครื่องดนตรีโบราณชนิดหนึ่งของชาวปักษ์ใต้ มีรูปร่างคล้ายคลึงกับตะโพน รูปทรงยาว มี ๒ หน้า ขนาดหน้าไม่เท่ากัน หุ้มด้วยหนัง ร้อยด้วยสายหนังดิบหรือตอกหวาย ภายในเจาะตัวปืดเป็นรูปกรวย ขนาดที่เจาะแต่ละข้างไม่เท่ากันเพื่อให้เกิดความต่างของเสียง ข้างหนึ่งจะมีเสียง “ปืด” หรือ “ปื้ด” อีกข้างหนึ่งจะมีเสียง “เทิ่ง” เมื่อตีติดต่อกันทั้งซ้ายและขวาจะมีเสียง “ปื้ด เทิ่ง ปื้ด เทิ่ง” ปืดมี ๓ ขนาด คือ ขนาดใหญ่ ขนาดกลาง และขนาดเล็ก ชาวใต้บริเวณพื้นที่นครศรีธรรมราชและพัทลุงตลอดจนถึงจังหวัดใกล้เคียง ใช้ปืดเป็นดนตรีกล่อมอารมณ์ ปืดจึงเป็น “คีตกรรม” ที่มีการสืบทอดกันยาวนานหลายชั่วอายุคน เชื่อกันว่าปืดมีต้นกำเนิดมาจากอินเดีย แต่จะแพร่หลายหรือรับเข้ามายังเมืองนครศรีธรรมในสมัยใดนั้น ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่ชัด จากจดหมายเหตุของอีจิง (หงีจิง) ภิกษุชาวจีนซึ่งจารึกผ่านเมืองนครศรีธรรมราชเพื่อไปยังประเทศอินเดียใน พ.ศ.๑๒๗๒ ได้บันทึกเล่าเรื่องการแห่พระของเมืองนครไว้ว่า “พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์องค์หนึ่งมีคนแห่แหนออกจากวัด โดยประดิษฐานบนรถ มีพระสงฆ์และฆราวาสหมู่ใหญ่แวดล้อมมา มีการตีกลองและบรรเลงดนตรีต่างๆ มีการถวายของหอม ดอกไม้ และถือธงชนิดต่างๆ ที่ทอแสงในกลางแดด” จากข้อความที่ปรากฏในจดหมายเหตุดังกล่าว ถ้าการตีกลองที่กล่าวถึงหมายถึงการตีปืด หรือโพนปืด ปืดก็คงจะมีมาก่อนสมัยนั้นแล้ว การตีปืดและการประชันปืด เป็นวัฒนธรรมด้านดนตรี หรือคีตศิลป์ที่สืบทอดกันมาในภาคใต้ โดยเฉพาะเขตพื้นที่ลุ่มน้ำปากพนัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช และจังหวัดพัทลุงหลายอำเภอ การเล่นตีปืด เป็นประเพณีการเล่นหลังจากงานบุญยกหมฺรับ คือบุญสารทเดือนสิบ จนไปถึงวันหลังออกพรรษา ลากพระเดือน ๑๑ เพราะใช้ปืดเป็นเครื่องตีประโคมอย่างหนึ่งในการลากพระเรือพระ จากการใช้กลอง ระฆัง ฆ้อง จะใช้เสียงปืดเป็นเสียงนำจังหวะในการประโคม แต่ปืดที่นำมาประโคมในวันลากพระเรือพระนั้น จะไม่เน้นเสียงไพเราะ การประชันปืดจะมีขึ้นหลังจากงานบุญยกหมฺรับ แต่มีไม่มากนัก เพราะสภาพแวดล้อมในสมัยนั้นไม่เอื้ออำนวย การประชันปืดจะทำกันครั้งละคู่ โดยนั่งหันหลังตามลม กรรมการจะนั่งฟังอยู่ใต้ทิศทางลม ปืดที่วางอยู่หน้าเรียก “ปืดหลัก” ที่วางอยู่ข้างหลังเรียกว่า “ปืดยืน” เมื่อได้ยินสัญญาณเริ่ม ปืดยืนประโคมก่อนแล้ว ปืดหลักตีตามสลับกันไป ปืดใบใดดังไปไกลเสียงใหญ่เสียงหวานกลมแน่นเป็นใยยืดไม่ขาดห้วน ถือว่าดีกว่าก็ชนะ การประโคมปืด นิยมใช้ประโคมในวันสำคัญของทางราชการ งานที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมทางศาสนา และเพื่อความบันเทิง ในปัจจุบันความนิยมในการตีปืดและประชันปืดลดน้อยลงไป คนไทยภาคใต้ควรช่วยกันอนุรักษ์การตีปืดและการประชันปืดไว้เพื่อแสดงให้เห็นว่า "ปืด" เป็นเครื่องดนตรีไทยภาคใต้ด้วยความภาคภูมิใจ (http://www.sookjaipic.com/images_upload/78646223702364_330154834_5878298032291396_263.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/14693331263131_330422624_852739632455833_2668.jpg) ที่มา : "องค์ความรู้เรื่อง "ปืด เครื่องดนตรีชาวปักษ์ใต้" หอสมุดแห่งชาติ นครศรีธรรมราช |