พระแก้วฟ้า หรือ พระยอดฟ้า

พระบรมสาทิสลักษณ์จากจินตนาการของสมเด็จพระยอดฟ้า
ณ วัดแก้วฟ้า อ.บางกรวย จ.นนทบุรี
ภาพประกอบจาก วิกิพีเดีย

พระแก้วฟ้า หรือ พระยอดฟ้า

พระแก้วฟ้า หรือ พระยอดฟ้า เป็นพระมหากษัตริย์ครองกรุงศรีอยุธยา ระหว่าง พ.ศ.๒๐๘๙-๒๐๙๑ นับเป็นรัชกาลที่ ๔ แห่งราชวงศ์สุพรรณภูมิ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายเกี่ยวกับพระนามพระแก้วฟ้าในพระราชนิพนธ์ เรื่อง “พระราชกรัณยานุสร” ว่า พระนามเดิมของพระแก้วฟ้าในสมัยอยุธยา คือ พระยอดฟ้า ต่อมา ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อได้มีการตั้งถวายพระนามเฉลิมพระพุทธรูปฉลองพระองค์รัชกาลที่ ๑ ว่า “พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช” แล้ว เห็นว่าพระนามไปพ้องกัน สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส เมื่อทรงพระนิพนธ์เรื่อง “พระราชพงศาวดารย่อ” จึงได้แก้พระนามพระยอดฟ้า เป็น พระแก้วฟ้า

พระแก้วฟ้า หรือ พระยอดฟ้า เป็นพระโอรสในสมเด็จพระไชยราชาธิราชที่ประสูติจากท้าวศรีสุดาจันทร์ พระสนมเอกฝ่ายซ้าย ใน พ.ศ.๒๐๗๙ มีพระอนุชา ๑ องค์ คือ พระศรีศิลป์ ซึ่งประสูติใน พ.ศ.๒๐๘๔ มีพระชันษาอ่อนกว่า ๖ ปี เมื่อสมเด็จพระไชยราชาสวรรคตใน พ.ศ.๒๐๘๙ พระองค์ไม่มีพระโอรสที่ประสูติจากพระมเหสี ดังนั้น พระแก้วฟ้าจึงได้ครองราชสมบัติสืบต่อขณะมีพระชนมายุได้ ๑๑ พรรษา โดยมีท้าวศรีสุดาจันทร์เป็นผู้สำเร็จราชการ การเมืองยามนั้นยังวุ่นวาย พระเฑียรราชาซึ่งเป็นพระอนุชาต่างพระมารดากับสมเด็จพระไชยราชา ได้ออกผนวชด้วยเกรงว่าจะมีเหตุร้ายเกิดขึ้นกับพระองค์ ดังนั้น ท้าวศรีสุดาจันทร์จึงเป็นผู้มีอำนาจอย่างมาก และนับเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ไทยที่ปรากฏว่า มีผู้สำเร็จราชการเป็นสตรี

วันวลิต หรือ ฟาน ฟรีต (Van Vliet) เจ้าหน้าที่และต่อมาเป็นผู้จัดการบริษัทอินเดียตะวันออกของฮอลันดาที่กรุงศรีอยุธยาในสมัยพระเจ้าปราสาททอง ได้กล่าวถึงพระแก้วฟ้าว่า เป็นเจ้าชายที่ทรงมีอนาคตไกล สมเด็จพระยอดฟ้าโปรด "ทรงม้าไปตามป่าตามทุ่งและไร่นา ชนช้าง ทรงพระแสง ฝึกหัดขัตติยวิชา" และ "ในรัชกาลของพระองค์บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์ทุกแห่งหน มิได้อดอยากแห้งแล้ง" ทรงพยายามเจริญรอยตามสมเด็จพระราชบิดา ทรงหมั่นฝึกฝนเพลงอาวุธ การทำยุทธหัตถี และการล่าสัตว์ แต่พระองค์ไม่ทรงมีโอกาสที่จะใช้วิชาความรู้เหล่านั้นให้เกิดประโยชน์ เพราะเสด็จสวรรคตก่อนจะถึงเวลาอันควร

เหตุที่เกิดขึ้นกับพระแก้วฟ้า สืบเนื่องมาจากเมื่อพระองค์ครองราชสมบัติได้ปีเศษ ท้าวศรีสุดาจันทร์ผู้สำเร็จราชการเกิดรักใคร่หลงใหลทำนองชู้สาวกับพันบุตรศรีเทพ พนักงานเฝ้าหอพระข้างหน้า จึงเลื่อนตำแหน่งให้เป็นขุนชินราชรักษาหอพระใน ครั้นท้าวศรีสุดาจันทร์ทรงครรภ์กับขุนชินราชเห็นว่าจะปิดความไว้ไม่ได้อีกต่อไป จึงคิดอ่านยกขุนชินราชขึ้นเป็นพระเจ้าแผ่นดิน เริ่มด้วยการเลื่อนขุนชินราชเป็นขุนวรวงศาธิราช ให้สิทธิ์ขาดในการเกณฑ์และคุมกำลังคน ปลูกจวนให้อยู่ที่ริมศาลาสารบัญชีใกล้กำแพงวัง ปลูกศาลาขึ้นในวังตรงประตูดินริมต้นหมัน แล้วให้เอาราชอาสน์ให้ขุนวรวงศาธิราชนั่งว่าราชการ ควบคุมดูแลเรื่องไพร่หลวงไพร่สมเพื่อจะได้มีกำลังอยู่ในมือ ซึ่งทำให้ขุนนางกลุ่มหนึ่งนำโดยพระยามหาเสนาไม่พอใจมาก ครั้นท้าวศรีสุดาจันทร์ทราบเรื่อง ก็ส่งคนมาทำร้ายพระยามหาเสนาจนถึงแก่ความตาย

ท้าวศรีสุดาจันทร์ซึ่งตั้งครรภ์กับขุนวรวงศาธิราชแล้ว หวังจะให้ขุนนางทั้งหลายเคารพยำเกรงขุนวรวงศาธิราชมากขึ้น จึงปรึกษากับหมู่ขุนนางทั้งหลายว่า พระแก้วฟ้ายังมีพระชนมายุน้อย งานราชการก็เป็นเรื่องเหนือสติปัญญาของนาง จึงควรให้ขุนวรวงศาธิราชเข้ามาช่วยเป็นผู้สำเร็จราชการ จนกว่าพระแก้วฟ้าจะจำเริญวัยขึ้น ปรากฏว่า ไม่มีขุนนางคนใดกล้าคัดค้าน

การกระทำของท้าวศรีสุดาจันทร์เช่นนี้ คงทำให้ขุนนางที่ไม่พอใจนางมีจำนวนมากขึ้น แต่ไม่สามารถขัดขวางได้ เพราะเกรงอำนาจของนางและขุนวรวงศาธิราช จนกระทั่งท้าวศรีสุดาจันทร์คลอดบุตรชาย แล้วความทรงทราบไปถึงพระแก้วฟ้า ดังนั้น ขุนวรวงศาธิราชและพวกจึงกำจัดพระแก้วฟ้าโดยนำไปปลงพระชนม์ที่วัดโคกพระยา พระแก้วฟ้าสวรรคต เมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ.๒๐๙๑ ขณะพระชนมายุ ๑๓ พรรษา รวมเวลาที่ครองราชย์สมบัติ ๒ ปีเศษ จดหมายเหตุโหรว่า สมเด็จพระยอดฟ้าทรงถูกสำเร็จโทษเมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น ๕ ค่ำ เดือน ๘ ปีจอ จ.ศ.๙๑๐ ตรงกับวันที่ ๑๐ มิถุนายน พ.ศ.๒๐๙๑ ส่วนพระศรีศิลป์ พระอนุชานั้น มีพระชนมายุเพียง ๗ พรรษา จึงไว้ชีวิต แล้วขุนวรวงศาธิราชก็เสด็จขึ้นครองราชย์เพียง ๔๒ วัน ขุนวรวงศาธิราชก็ถูกลอบปลงพระชนม์อีก

อ้างอิง :
- แก้วฟ้า พระ หรือพระยอดฟ้า จากสารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน
- สมเด็จพระยอดฟ้า จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี