พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๗๗ วัฏฏกดก : นกกระจาบกับกาเหลวไหล

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๗๗ วัฏฏกชาดก
นกกระจาบกับกาเหลวไหล

ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในนครพาราณสี พระโพธิสัตว์เกิดเป็นนกกระจาบ มีหญ้าและพืชที่หยาบๆ เป็นอาหาร อาศัยอยู่ในป่า
ในเมืองพาราณสีมีกาเหลวไหลตัวหนึ่งไม่อิ่มด้วยซากศพ กินทั้งม้าทั้งช้างก็ยังไม่พอ จึงคิดว่าเราจักได้รับอาหารมากยิ่งไปกว่านี้ จึงเข้าป่าไปกินผลไม้น้อยใหญ่ เห็นนกกระจาบจึงคิดว่านกกระจาบตัวนี้มีร่างอวบอ้วนเหลือเกิน เห็นจะกินเหยื่ออร่อย แล้วจึงเกาะอยู่ที่กิ่งไม้เบื้องบน แล้วถามนกกระจาบว่า “เจ้านกกระจาบผู้เจริญ เจ้ากินอาหารที่มีประโยชน์หรือไร จึงได้มีร่างอวบอ้วน”
นกกระจาบจึงกล่าวว่า “พ่อลุงกา ลุงกินอาหารประณีตกับเนยใสและน้ำมัน แต่เหตุไรเล่าหนอลุงจึงผอม”
กาได้ฟังคำของนกกระจาบนั้นแล้ว จึงได้กล่าวว่า “นกกระจาบ เมื่อกาอยู่ในท่ามกลางศัตรู แสวงหาเหยื่อในหมู่มิตร มีจิตใจหวาดระแวงเป็นนิตย์ จะมีความอ้วนมาจากไหน กาทั้งหลายหวาดระแวงอยู่เป็นนิตย์ ก้อนข้าวที่กาได้มาด้วยกรรมอันเลวทราม ไม่ทำให้กาเอิบอิ่มด้วยเหตุนั้น เราจึงผอม ส่วนเจ้ากินแต่หญ้าและพืชที่หยาบๆ มีรสอร่อยน้อย แต่เหตุไรเล่าหนอ เจ้าจึงอ้วน”
นกกระจาบฟังคำนั้นแล้ว ก็บอกถึงเหตุที่ตนอ้วน จึงกล่าวว่า “ลุงกา ข้าพเจ้ายังอัตตภาพให้เป็นไปเลี้ยงชีพด้วยเหยื่อที่ได้มาแล้ว เพราะมักน้อย คิดน้อย และไปหากินไม่ไกล จึงอ้วน เพราะว่าคนผู้มักน้อยมีความสุขแบบพระอริยเจ้าผู้คิดน้อย มีประมาณอาหารที่รับพอดีแล้ว ย่อมมีพฤติกรรมที่ควรอวดอ้างได้ดี”

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“เป็นอยู่พอดี ไม่โลภอยากได้ ชีวิตเป็นสุข”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อนฺธตมํ ตทา โหติ ยํ โลโภ สหเต นรํ
เมื่อความโลภเข้าครอบงำ เวลานั้นมีแต่ความมืดตื้อ (๒๕/๒๗๓)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม