ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เป็นผู้บริหารราชการแผ่นดินในพระปรมาภิไธยหรือพระนามาภิไธยพระมหากษัตริย์ เนื่องจากพระมหากษัตริย์ยังไม่ทรงบรรลุนิติภาวะก็ดี ทรงพระประชวรก็ดี ทรงไม่อาจบริหารพระราชกิจได้ก็ดี หรือไม่ทรงอยู่ในประเทศก็ดี ทั้งนี้ การมีขึ้นซึ่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เป็นไปตามบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550

รายพระนามและรายนามผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ของไทย

รัชกาลที่ 5 ประกอบด้วย
1.สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) พ.ศ.2411-2416 ผู้สำเร็จราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชสมบัติ ครั้งที่ 1)

2.สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พ.ศ.2440 ผู้สำเร็จราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 1 ซึ่งภายหลังได้รับการสถาปนาเฉลิมพระนามาภิไธยเป็นสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ

3.สมเด็จเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ 27 มีนาคม พ.ศ.2449-17 พฤศจิกายน พ.ศ.2450 ผู้สำเร็จราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 ซึ่งภายหลังได้รับการสถาปนาเป็นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6)

รัชกาลที่ 6 ประกอบด้วย
1.สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิเดชน์ กรมหลวงสุโขทัยธรรมราชา พ.ศ.2468 ผู้สำเร็จราชการในขณะที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงประชวรเมื่อปลายรัชกาล ซึ่งภายหลังขึ้นครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7)

รัชกาลที่ 7 ประกอบด้วย
1.สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต 9 เมษายน พ.ศ.2475-8 พฤษภาคม พ.ศ.2475 ผู้สำเร็จราชการในขณะที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จออกจากกรุงเทพมหานครในช่วงเสด็จแปรพระราชฐานฤดูร้อน โดยพระองค์เสด็จฯ ไปประทับยังวังไกลกังวล ที่หัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

2.สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจิตรเจริญ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ 12 มกราคม พ.ศ.2476-2 มีนาคม พ.ศ.2477 ผู้สำเร็จราชการในขณะที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ยังต่างประเทศ จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสละราชสมบัติ พระองค์จึงพ้นจากตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

รัชกาลที่ 8
เนื่องจาก พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ยังทรงพระเยาว์ ไม่สามารถปฏิบัติพระราชภารกิจได้ สภาผู้แทนราษฎรจึงได้ตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ขึ้น ประกอบด้วย

1.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ 2 มีนาคม พ.ศ.2477-12 สิงหาคม พ.ศ.2478 เป็นประธานคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต่อมาพระเจ้าวรวงศ์เธอฯ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ทรงปลงพระชนม์พระองค์เอง ทำให้พ้นจากตำแหน่งผู้สำเร็จราชการ

2.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา 2 มีนาคม พ.ศ.2477-31 กรกฎาคม พ.ศ.2487 เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต่อมา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภาทรงลาออกจากตำแหน่ง

3.เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) 2 มีนาคม พ.ศ.2477-30 ธันวาคม พ.ศ.2481 เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต่อมา เจ้าพระยายมราชถึงแก่อสัญกรรม ทำให้พ้นจากตำแหน่งผู้สำเร็จราชการ

4.เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน) 21 สิงหาคม พ.ศ.2478-21 กรกฎาคม พ.ศ.2485 ได้รับการแต่งตั้งหลังจากการสิ้นพระชนม์ของ พระเจ้าวรวงศ์เธอฯ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ ต่อมา เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน ถึงแก่อสัญกรรม ทำให้พ้นจากตำแหน่งผู้สำเร็จราชการ

5.หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์) 16 ธันวาคม พ.ศ.2484-20 กันยายน พ.ศ.2488 ได้รับการแต่งตั้งแทนเจ้าพระยายมราช ซึ่งถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ.2481

ต่อมาเมื่อเจ้าพระยาพิชเยนทรโยธินถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ.2485 พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภาทรงลาออกจากตำแหน่งเมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ.2487 และไม่ได้แต่งตั้งผู้ใดเพิ่ม จึงมีนายปรีดี พนมยงค์ เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แต่ผู้เดียว

ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เป็นผู้บริหารราชการแผ่นดินในพระปรมาภิไธยหรือพระนามาภิไธยพระมหากษัตริย์ เนื่องจากพระมหากษัตริย์ยังไม่ทรงบรรลุนิติภาวะก็ดี ทรงประชวรก็ดี ทรงไม่อาจบริหารพระราชกิจได้ก็ดี หรือไม่ทรงอยู่ในประเทศก็ดี ทั้งนี้ การมีขึ้นซึ่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เป็นไปตามบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550

รายพระนามและรายนามผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ของไทย

รัชกาลที่ 9 คณะอภิรัฐมนตรีทำหน้าที่ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ก่อนพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พ.ศ.2493 ประกอบด้วย

1.สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารังสิตประยูรศักดิ์ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร วันที่ 16 มิถุนายน พ.ศ.2489-24 มีนาคม 2493

ทั้งนี้ระหว่างวันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ.2493-7 มีนาคม พ.ศ.2494 ทรงได้รับแต่งตั้งให้เป็นประธานคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ต่อมากรมพระยาชัยนาทนเรนทร สิ้นพระชนม์ ทำให้พ้นจากตำแหน่ง

2.พระยามานวราชเสวี (ปลอด วิเชียร ณ สงขลา) 16 มิถุนายน พ.ศ.2489 - 7 ตุลาคม พ.ศ.2517 เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

3.พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ พ.ศ. 2490-19 ธันวาคม พ.ศ.2495 เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต่อมาสิ้นพระชนม์ ทำให้พ้นจากตำแหน่งผู้สำเร็จราชการ

4.พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต กรมหมื่นพิทยลาภ พฤฒิยากร 12 มีนาคม พ.ศ.2494-2495, 27 พฤษภาคม-8 มิถุนายน 2506 และ 9-14 กรกฎาคม พ.ศ. 2506 เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินสืบแทนสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร ซึ่งสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 7 มีนาคม 2494 เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินในระหว่างที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จฯ เยือนสาธารณรัฐจีน (ไต้หวัน) ญี่ปุ่น และฟิลิปปินส์ เมื่อ พ.ศ.2506

5.หลวงอดุลเดชจรัส (อดุลอดุลเดชจรัส) (บัตร พึ่งพระคุณ) พ.ศ.2489-17 ธันวาคม พ.ศ.2512 เป็น ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

6.สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี 22 ตุลาคม 2499- 5 พฤศจิกายน 2499 ทรงเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ขณะพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระผนวช ซึ่งภายหลังได้มีการเฉลิมพระนามาภิไธยเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

7.สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี โอกาสต่างๆ ได้แก่ 18 ธันวาคม พ.ศ.2502, 8-16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2503, 2-5 มีนาคม พ.ศ.2503, 11-22 มีนาคม พ.ศ.2505, 20-27 มิถุนายน พ.ศ.2505, 17 สิงหาคม-13 กันยายน พ.ศ.2505, 12 กันยายน- 6 ตุลาคม พ.ศ.2507, 15 กรกฎาคม-กันยายน พ.ศ.2509, 23-30 เมษายน พ.ศ.2510 และ 6 มิถุนายน พ.ศ.2510

ทรงเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ขณะพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมประเทศเวียดนาม อินโดนีเซีย พม่า สหรัฐอเมริกา ประเทศต่างๆ ในยุโรป ปากีสถาน สหพันธ์มลายา นิวซีแลนด์ ออสเตรเลีย ออสเตรีย อังกฤษ อิหร่าน และแคนาดา อย่างเป็นทางการ

หลังรัชกาลที่ 9 พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ เป็นผู้สำเร็จราชการแทนเป็นการชั่วคราวโดยตำแหน่งประธานองคมนตรี ตามมาตรา 24 แห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550

ทั้งนี้ วิกิพีเดียระบุว่า ผู้ประเดิมตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ คือ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) แผ่นดินรัชกาลที่ 5

รู้ไปโม้ด
น้าชาติ ประชาชื่น nachart@yahoo.com