พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๒๖ อุจฉังคชาดก : หญิงผู้มีปัญญา

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๒๖ อุจฉังคชาดก
หญิงผู้มีปัญญา

มีหญิงชาวเมืองพาราณสีคนหนึ่งเดินทางมาร้องขอพระราชทานผ้าห่มจากพระเจ้าพรหมทัต ที่บริเวณพระราชวัง นางเดินวนเวียนอยู่ตรงบริเวณนั้น ไม่ยอมไปไหน จนพระเจ้าพรหมทัตทรงสดับเสียงของนาง จึงรับสั่งให้เจ้าหน้าที่นำผ้าห่มไปให้นาง
   นางบอกกับเจ้าหน้าที่ว่า “สิ่งที่ข้าพระองค์ทูลขอไม่ใช่ผ้าห่มแบบนี้หรอก หากแต่ผ้าห่มที่ข้าพระองค์ทูลขอนั้นหมายถึงสามี”
   เจ้าหน้าที่จึงไปบอกกับพระราชาว่าผ้าห่มของนางนั้นคือสามี
   เมื่อพระองค์ทรงสดับเช่นนั้นเกิดความพึงพอใจในคำพูดของนาง ทรงรับสั่งให้นางเข้าเฝ้า
   นางทูลขอพระราชาว่า “ข้าพระองค์ได้ทราบมาว่า พระราชามีนักโทษอยู่ ๓ คน ข้าพระองค์จึงมาทูลขอไว้เป็นสามี เพราะการที่หญิงไม่มีสามีก็เปรียบเสมือนหญิงเปลือย ต่อให้มีลูกเต็มบ้านมีหลานเต็มเมือง ก็ได้ชื่อว่าเปลือยเปล่าเหมือนเดิม”
   พระราชาทรงเลื่อมใสในคำพูดอันชาญฉลาดของนาง จึงตรัสถามต่อไป “นักโทษทั้ง ๓ คนนี้ เป็นอะไรกับเจ้ารึ”
   นางกราบทูลด้วยความซื่อสัตย์ว่า “ชาย ๓ คนนั้น ผูกพันกับข้าพระองค์มาก คนหนึ่งเป็นพี่ชายคนหนึ่งเป็นสามี และอีกคนหนึ่งคือลูกของข้าพระองค์เอง พระเจ้าค่ะ ทั้ง ๓ คนนี้ถูกทหารจับมาในขณะที่กำลังไถนากันอยู่ด้วยข้อหาว่าเป็นโจร
   พระราชาสดับเช่นนั้นทรงพอพระทัยในคำพูดของนาง แล้วรับสั่งให้นางเลือกเอาคนใดคนหนึ่ง
   นางทรงทูลถามพระองค์ว่า “พระองค์ไม่ทรงโปรดปรานพระราชทานให้ข้าพระองค์ทั้ง ๓ คนหรือ”
   พระราชาตรัสหนักแน่นว่า “ไม่ได้ ให้เลือกเอาได้เพียงคนเดียว”
   นางฟังแล้วถึงกับอึ้ง ทำให้นางคิดหนัก แล้วก็ทูลตอบพระราชาว่า “ขณะนี้ข้าพระองค์ยังมีอายุไม่มากนัก คงสามารถหาสามีใหม่ได้ไม่ยากนัก ส่วนลูกก็เปรียบเสมือนตะกร้าผลไม้ เมื่อเดินเข้าไปในสวนผลไม้ก็สามารถเก็บใส่ภาชนะได้ เพราะเรามีตะกร้าไว้แล้ว เหมือนกันกับหญิงทั้งหลาย ถ้ามีสามีแล้วก็เป็นเรื่องง่ายที่ต้องการมีลูก แต่พี่น้องลูกท้องเดียวกันกับบิดามารดาของข้าพระองค์ซิ จะหาที่ไหนได้ เพราะท่านทั้งสองก็เสียชีวิตกันหมดแล้ว ฉะนั้นแล้วพระองค์ก็ทรงโปรดพระราชทานพี่ชายให้แก่หม่อมฉันเถิด”
   พระราชาทรงแย้มพระโอษฐ์ ทรงรู้สึกพอพระทัยนางมาก จึงตรัสว่า “เจ้าเป็นคนมีปัญญา พูดตามความจริง และถูกต้องจริงๆ”
   จากนั้นพระราชาก็พระราชทานนักโทษทั้ง ๓ คน ซึ่งเป็นทั้งสามี พี่ชาย และลูกชาย กลับไปยังบ้านตนโดยปลอดภัย

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“การพูดสิ่งที่ถูกต้อง ย่อมบังเกิดผลดี”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
หทยสฺส สทิสี วาจา
วาจาเช่นเดียวกับใจ (๒๗/๕๖๐)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม