พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๗๖ สุงสุมารชาดก : ลิงกับจระเข้

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๗๖ สุงสุมารชาดก
ลิงกับจระเข้

ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เกิดเป็นวานรในป่าหิมพานต์ มีกำลังดุจช้างสาร สมบูรณ์ด้วยเรี่ยวแรง ร่างกายใหญ่ มีความงามพร้อม อาศัยอยู่ที่ราวป่าตรงคุ้งแม่น้ำ
ในเวลานั้นจระเข้ผัวเมียคู่หนึ่ง อาศัยอยู่ในแม่น้ำคงคา ภรรยากำลังตั้งท้อง แล้วเกิดแพ้ท้องอยากกินเนื้อหัวใจของพญาวรนร จึงบอกสามีว่า “ผัวจ๋า น้องอยากกินเนื้อหัวใจของพญาลิงนั้น”
ผัวบอกว่า “น้องจ๋า เราเป็นสัตว์เที่ยวไปในน้ำ ลิงเป็นสัตว์เที่ยวไปบนบก เราจะจับลิงนั้นได้อย่างไรเล่า”
เมียบอกว่า “พี่จระเข้ต้องหาอุบายจับมาให้ได้ หากจับมาไม่ได้น้องขอตาย”
ผัวปลอบว่า “อย่าคิดมากไปเลยน้อง พี่จะให้น้องกินหัวใจพญาวานรนั้นให้จงได้”
จึงเข้าไปหาพญาวานรในเวลาที่กำลังดื่มน้ำในแม่น้ำคงคา แล้วนั่งพักอีกฝั่งของแม่น้ำ แล้วกล่าวว่า “ท่านพญาวานร ท่านหากินผลไม้อยู่ที่เดียวซ้ำๆ ทุกวันไม่เบื่อหรือ ทื่ฝั่งโน้นมีผลไม้อร่อยๆ ท่านไม่ลองเปลี่ยนรสชาติไปหากินฝั่งโน้นบ้างหรือ?”
พญาวานรตอบว่า “ท่านพญาจระเข้ แม่น้ำคงคามีน้ำมาก ทั้งกว้างใกญ่ ข้าจะข้ามไปได้อย่างไรเล่า?”
จระเข้กล่าวว่า “หากท่านจะไป ข้าจะให้ท่านขึ้นหลังเราไป”
พญาวานรเชื่อจึงยอมตกลง
จระเข้กล่าวว่า “ถ้าเช่นนั้น ท่านจงมาขึ้นหลังเรา”
พญาวานรจึงขึ้นหลังจระเข้ จระเข้พาไปได้สักพักหนึ่งก็พาพญาวานรดำน้ำจมลง พญาวานรกล่าวขึ้นว่า “สหายท่านแกล้งทำให้เราจมน้ำทำไมกัน”
จระเข้ตอบว่า “เรามิได้พาท่านไปส่งที่ฝั่งโน้นหรอก แต่เมียของเราเกิดแพ้ท้อง อยากกินหัวใจท่าน เราประสงค์จะให้เมียของเรากินหัวใจท่านต่างหาก”
พญาวานรกล่าวว่า “สหายที่ท่านบอกมาก็ดีแล้ว หากหัวใจเราอยู่ในท้องของเราเมื่อเรากระโดดไปตามยอดไม้ หัวใจก็จะพึงแหลกลาญหมด”
จระเข้ถามว่า “ก็ท่านเอาหัวใจไปไว้ที่ไหนเล่า?”
พญาวานรชี้ให้ดูต้นมะเดื่อต้นหนึ่งไม่ไกลนัก มีผลสุกเป็นพวง
จระเข้กล่าวว่า “หากท่านให้หัวใจข้า ข้าจะไม่ฆ่าท่าน”
พญาวานรกล่าวว่า “ถ้าเช่นนั้น ท่านจงนำเราไปที่นั่นเถิด เราจะให้หัวใจที่แขวนอยู่บนต้นมะเดื่อแก่ท่าน”
จระเข้จึงพาพญาวานรไปที่ต้นมะเดื่อนั้น พญาวานรจึงกระโดดจากหลังจระเข้ไปนั่งบนต้นมะเดื่อ กล่าวว่า สัตว์โง่เราจึงลวงเจ้าได้ ผลาผลของเจ้าก็เป็นของเจ้าเถิด เจ้าก็ใหญ่แต่ตัวเท่านั้น แต่หามีปัญญาไม่”
แล้วกล่าวว่า “เราไม่ต้องการด้วยผลมะม่วง ผลชมพู่ และขนุนทั้งหลาย ที่ท่านเห็นฝั่งสมุทร ผลมะเดื่อของเราต้นนี้ดีกว่า ร่างกายของท่านใหญ่โตก็จริง แต่ปัญญาไม่สมกับร่างกายเลย จระเข้อย่างเจ้าถูกเราลวงเสียแล้ว บัดนี้ เจ้าจงไปตามสบายเถิด

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“คนฉลาดย่อมเอาตัวรอดได้”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
ปฺญญา เจนํ ปสาสติ
ปัญญาเป็นเครื่องปกครองตัว (๑๕/๑๗๕)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม