พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๖๗ ติตติรชาดก : นกกระทากับพระฤๅษี

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๖๗ ติตติรชาดก
นกกระทากับพระฤๅษี

ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี มีชายคนหนึ่งเกิดในตระกูลพราหมณ์ พอเจริญวัยได้ไปศึกษาศิลปศาสตร์ในสำนักอาจารย์ทิศาปาโมกข์ ในเมืองตักสิลา สำเร็จการศึกษาแล้วก็กลับมายังมาตุภูมิ อยู่ครองเรือนได้ระยะหนึ่ง ก็ออกบวชเป็นฤๅษีอยู่ในป่าหิมพานต์ สำเร็จอภิญญาและสมาบัติสุขอยู่กับการเจริญฌานในป่าอันสงบเงียบรื่นรมย์ อยู่มาวันหนึ่งพระฤาษีได้เดินทางเข้าไปในหมู่บ้านเพื่อที่ต้องการเสพรสเปรี้ยว หวาน เค็ม มัน พวกชาวบ้านเห็นฤาษีมาเกิดความเลื่อมใสศรัทธา จึงสร้างอาศรมให้อยู่ อุปถัมภ์บำรุงอย่างอุดมสมบูรณ์ ในครั้งนั้นมีนายพรานคนหนึ่ง จับนกกระทาได้ ๑ ตัว แล้วฝึกให้เป็นนกต่อ นกกระทาตัวนั้นเกิดความคิดว่า ตนเองทำให้ญาติมิตรฉิบหายหมดคงจะเป็นบาปแน่เชียว จึงเลิกส่งเสียงร้อง เมื่อถูกนายพรานนำไปต่อนกในป่า นับแต่นั้นมานกกระทาทั้งหลายก็ไม่ถูกนายพรานจับไป
ต่อมานกกระทาเกิดความสงสัยว่า ก่อนนี้ที่มันเคยส่งเสียงร้องแล้วทำให้นายพรานจับญาติมิตรของมันได้จะเป็นบาปไหมหนอ คิดว่าจะถามใครดีจึงได้รับคำตอบที่ถูกต้องที่สุด หลังจากนั้นไม่นาน นายพรานเดินไปที่อาศรมของพระฤๅษี แล้วแขวนกรงนกไว้ที่อาศรม เขาดื่มน้ำอิ่มก็เผลอหลับไป นกกระทาจึงรู้ว่าผู้ที่จะขจัดความสงสัยของเราได้คือพระฤๅษีนั่นเอง พอพระฤๅษีเดินผ่านมาใกล้ๆ จึงส่งเสียงถามว่า “ข้าพเจ้าถูกนายพรานทำเป็นนกต่อจนต้องเสียญาติมิตรเป็นจำนวนมาก นี่จะเป็นบาปหรือไม่”
พระฤๅษีตอบว่า “ถ้าเจ้าไม่มีเจตนา เจ้าก็ไม่มีบาปแปดเปื้อนแม้แต่นิดเดียว”
นกกระทาฟังพระฤๅษีแล้วก็เกิดความสบายใจ หมดความสงสัย มีหัวใจแช่มชื่นนอนอยู่ในกรงอย่างเป็นสุข ฝ่ายนายพรานตื่นขึ้นมาแล้วก็ว่าพระฤๅษี ถือกรงนกเดินทางไปต่อนกในป่า ปรากฏว่าเขาไม่ได้นกแม้แต่ตัวเดียว

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“กรรมเป็นเครื่องชี้เจตนา เมื่อไม่เจตนาก็ไม่ผิด”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
เจตนาหํ ภิกฺขเว กมฺมํ วทามิ
เรากล่าวเจตนาว่าเป็นกรรม (๒๒/๔๒๒)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม