เพื่อเป็นการยกตัวอย่าง เรากลับมาดูแมงมุมกันอีกรอบนะครับ คราวนี้เป็นแมงมุมอีกชนิดนึงซึ่งมีชื่อเรียกว่า bolas spider เจ้า bolas นี่ ดูภายนอกยังไงๆ ก็แมงมุมชัดๆ ใช่มั้ยครับ (ดูบนซ้าย) ไม่เห็นว่าจะมีส่วนใดไปเหมือนสัตว์ชนิดอื่นตรงไหน.. อย่างไรก็ตามครับ สำหรับเจ้าผีเสื้อมอธตัวผู้บางชนิด เจ้า bolas นี่กลับให้ความรู้สึกเหมือนมอธตัวเมียสุดๆ เป็นความเหมือนที่ใช้ดูธรรมดาๆ จะไม่มีทางเห็นได้เด็ดขาด แต่ต้องใช้ดมเอาครับ ถึงจะรู้
ใช่แล้วครับ เจ้าแมงมุมนี่ผลิตสารเลียนแบบกลิ่นฟีโรโมนของมอธตัวเมียได้ (pheromone mimic) ในรูปบนซ้ายกับล่างซ้าย เราจะสังเกตเห็นว่ามันกำลังชักใยหย่อนหยดน้ำเล็กๆ ยื่นลงมาจากแขน เอ้ย ขาของมันข้างหนึ่ง
ในหยดน้ำนี้เองมีส่วนผสมของสุดยอดกาวอยู่ ทุกๆ หัวค่ำเจ้า bolas จะเริ่มต้นด้วยการหย่อนหยดกาวที่ว่านี้มารอไว้ก่อน แล้วจากนั้นก็จะเริ่มปล่อยกลิ่นที่มันสังเคราะห์ขึ้นออกมา(เลียนแบบฟีโรโมนมอธตัวเมีย) เพื่อดึงดูดมอธตัวผู้ รอๆๆ.. ไปสักพัก พอมีมอธหลงผิดบินเข้ามาใกล้ปุ๊บ(รูปบนขวา ที่เห็นกำลังบินเข้ามานั่นคือมอธ) เจ้า bolas ก็จะสามารถจับแรงสั่นสะเทือนของอากาศได้ และก็จะเริ่มแกว่งตุ้มกาวของมันวนไปวนมา (ล่างขวา) ในลักษณะเดียวกับที่คาวบอยแกว่งบ่วงบาศเวลาจะจับวัว พอแกว่งได้ที่ปุ๊บ มันก็จะโยนตุ้มกาวไปแปะมอธเคราะห์ร้ายอย่างแม่นยำ (ทั้งๆ ที่ตัวมันเองสายตาห่วยจนแทบจะมองไม่เห็น) พอมอธเจอกาวตราแมงมุมเข้าไป ก็จะติดหนึบ ไปไหนไม่รอด ถูกใยของ bolas ตรึงเอาไว้ได้แต่บินวนไปวนมาจนเหนื่อย ระหว่างนี้ bolas ก็จะค่อยๆ สาวเชือกขึ้นมาเรื่อยๆๆ.. ตอนจบของเรื่องนี้ คงพอเดากันได้นะครับ ที่เหลือไม่ต้องเล่าหรอกการล่าแบบ bolas นับได้ว่าเป็นงานสร้างอันสุดยอดอีกอย่างนึงของโลกธรรมชาติ อย่างไรก็ตาม ถ้าดูให้ดีๆ จะพบว่า bolas เองก็มีข้อเสียเปรียบอยู่ไม่น้อยเหมือนกัน โดยทั่วไปมอธแต่ละชนิดจะมีรหัสฟีโรโมนประจำชนิดของมันเอง ซึ่งจะไม่ใช้ซ้ำซ้อนกับมอธชนิดอื่น เมื่อเป็นเช่นนี้ก็เท่ากับว่า bolas สามารถเลียนแบบแล้วก็จับมอธได้เพียงทีละชนิดเดียวเท่านั้น คือจะเลียนแบบฟีโรโมนของสปีซี่ส์ไหนก็ต้องสปีซี่ส์นั้นไปเลย ไม่สามารถเหมารวมได้ ซึ่งข้อจำกัดตรงนี้เอง เป็นสิ่งที่สุ่มเสี่ยงเป็นอย่างมาก เพราะถ้าหากปีนี้ปีไหน เจ้ามอธชนิดนั้นเกิดมีจำนวนลดลงอย่างฮวบฮาบ หรือเกิดอยู่ดีๆ สูญพันธุ์หายไปขึ้นมา ก็เท่ากับว่า เจ้า bolas ก็ต้องตายตามไปด้วย อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
(ข้อจำกัดตรงนี้ จะว่าไปแล้ว พวกแมงมุมที่เลียนแบบมดก็โดนเหมือนกัน เพราะเลียนแบบชนิดไหนไปแล้วก็ต้องชนิดนั้นไปเลย เปลี่ยนไปเปลี่ยนมาไม่ได้)อย่างไรก็ตาม คนที่ศึกษาวิจัยพฤติกรรมการล่าเหยื่อของมันพบว่า bolas spider บางชนิด ได้วิวัฒนาการวิธีแก้ปัญหาข้อจำกัดตรงนี้ออกมาได้อย่างแยบคายสุดๆ กล่าวคือ
แทนที่จะผลิตฟีโรโมนเลียนแบบมอธแค่ชนิดเดียว มันเล่นผลิต 2 ชนิดเลย แต่อาศัยปล่อยคนละเวลากัน ช่วงหัวค่ำถึง 4 ทุ่มครึ่ง เป็นช่วงที่ปกติ มอธชนิด A จะออกหากิน ช่วงนี้ bolas ก็จะปล่อยฟีโรโมนของมอธสปีซี่ส์นี้ออกมาก่อน ทีนี้ พอหลังจาก 5 ทุ่มเป็นต้นไป จะเป็นช่วงเวลาของมอธชนิด B ออกหากิน พอถึงช่วงนี้ เจ้า bolas ก็จะรู้ได้ด้วยสัญชาตญาณแล้วก็รีบสลับเปลี่ยนไปผลิตฟีโรโมนของชนิด B แทน ทำให้มันสามารถหากินได้ตลอดทั้งคืน แล้วก็ไม่ต้องกลัวว่าถ้ามอธหายไปซักชนิดนึงจะทำยังไง เพราะอย่างน้อยๆ มันก็ยังมีอีกชนิดนึงสำรองไว้ให้อยู่
เอาล่ะครับ mimic สี mimic รูปร่างก็เจอมาแล้ว.. mimic กลิ่น ก็เจอมาแล้ว มันจะยังเหลืออะไรให้ mimic กันได้อีก?
....................