.ศิลปะหิน ของมนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์ค้นหาความเหมือนในความต่าง
ค้นหาความต่างในความเหมือน
พบกับความจริงและความงดงามที่แฝงในคู่ขนานของสรรพสิ่ง ถ้ำอัลตามีรา (Cave of Altamira) สถานที่ : ประเทศสเปน อายุ : ๑๔,๐๐๐-๑๖,๐๐๐ ปี
ผู้ค้นพบ : มาร์เซลีโน ซันซ์ เด เซาโตวลา (
Marcelino Sanz de Sautuola) และลูกสาวชื่อ มารีอา
(María)
ปีที่ค้นพบ : ค.ศ. ๑๘๗๙
มนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์ได้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะหิน (
rock art) ไว้มากมาย ผลงานเหล่านี้เปรียบเสมือนหน้าต่างแห่งกาลเวลาที่ทำให้เราได้เห็นอดีตอันไกลแสนไกล (อย่างน้อยก็ในแง่มุมที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันของพวกเขา) ในบทความนี้ผมคัดเลือกตัวอย่างที่โดดเด่นมานำเสนอและให้ข้อมูลไว้พอสังเขป เชิญชมได้เลยครับ
นี่คือถ้ำแห่งแรกที่มีการค้นพบภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ อีกทั้งภาพยังมีความงดงามและสมบูรณ์อย่างเหลือเชื่อจนเกิดการโต้แย้งในวงการวิชาการยาวนานกว่า ๒๐ ปี กว่าจะได้รับการยอมรับว่าเป็นผลงานของมนุษย์ยุคหินเก่าเซาโตวลามีอาชีพเป็นทนาย แต่เนื่องจากเขาฐานะดีเพราะเป็นเจ้าของที่ดินจำนวนมาก ทำให้ไม่จำเป็นต้องทำงาน จึงมีเวลาศึกษาสิ่งต่างๆ ที่สนใจ เช่น ธรณีวิทยา พฤกษศาสตร์ เรื่องราวสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ใน ค.ศ. ๑๘๗๖ เขาเดินทางไปยังเนินเขาอัลตามีราและทราบจากชาวนาท้องถิ่นคนหนึ่งว่าเนินเขานั้นมีถ้ำ แม้เขาสังเกตเห็นสัญลักษณ์สีดำบนเพิงหินแต่ก็ไม่ได้สนใจมากนัก ค.ศ. ๑๘๗๙ เซาโตวลาได้เดินทางไปยังบริเวณถ้ำนั้นพร้อมลูกสาววัย ๘ ขวบ ขณะเขาก้มหน้าก้มตาขุดพื้นถ้ำเพื่อหาชิ้นส่วนโบราณ ลูกสาวของเขาก็มองเห็นภาพสัตว์มากมายบนผนังและเพดานถ้ำจึงร้องบอกพ่อ เซาโตวลากับนักโบราณคดีอีกคนร่วมกันศึกษาผลงานของมนุษย์โบราณในถ้ำดังกล่าว และตีพิมพ์ใน ค.ศ. ๑๘๘๐ แต่การค้นพบนี้ถูกต่อต้านอย่างหนักจากวงการวิชาการขณะนั้น ด้วยเหตุว่าภาพวาดสวยงามและสมบูรณ์แบบเกินไป (ถึงกับกล่าวหาว่าทำปลอมขึ้น) กว่าจะได้รับการยอมรับว่าเป็นของแท้ เวลาก็ล่วงเลยถึง ค.ศ. ๑๙๐๒ ซึ่งเซาโตวลาเสียชีวิตไปแล้ว ๑๔ ปี มีเรื่องเล่าว่า เมื่อครั้งที่ศิลปินเรืองนาม ปาโบล ปีกัสโซ (
Pablo Picasso) ได้เยี่ยมชมภาพเขียนฝีมือมนุษย์ยุคหินเก่า ณ ที่แห่งนี้ เขาถึงกับพูดว่า “ผลงานทั้งหลายที่ตามมาหลังจากภาพเขียนที่ถ้ำอัลตามีรา ล้วนเป็นงานชั้นรองทั้งสิ้น”
ถ้ำลาสโก (Lascaux Cave) สถานที่ : ประเทศฝรั่งเศส อายุ : ๑๗,๓๐๐ ปี
ผู้ค้นพบ : มาร์แซล ราวีดา (
Marcel Ravidat) และเพื่อนวัยรุ่นอีกสามคน
ปีที่ค้นพบ : ค.ศ. ๑๙๔๐
ถ้ำลาสโกมีภาพต่างๆ ร่วม ๒,๐๐๐ ภาพ โดยอาจแบ่งเป็นกลุ่มหลักสามกลุ่ม ได้แก่ ภาพสัตว์ ภาพคน และภาพสัญลักษณ์เชิงนามธรรม ซึ่งส่วนใหญ่เป็นภาพเขียนสี มีเพียงบางส่วนใช้การแกะเซาะหินเป็นรูปภาพในบรรดาภาพสัตว์กว่า ๙๐๐ ภาพ สามารถระบุชนิดสัตว์ได้ชัดเจนจำนวน ๖๐๕ ภาพ ซึ่งในจำนวนนี้มีม้า (
equine) มากถึง ๓๖๔ ภาพ และกวางตัวผู้ (
stag) ๙๐ ภาพ บริเวณน่าสนใจที่สุดในถ้ำเรียกว่า
The Great Hall of the Bulls มีภาพวัว ม้า และกวางตัวผู้ จำนวนรวม ๓๖ ตัว ภาพสัตว์โดดเด่นที่สุดตรงนี้คือ ภาพวัวป่าออรอกส์ (
aurochs) จำนวน ๔ ตัว ซึ่งหนึ่งในนั้นเป็นภาพวัวขนาดยักษ์ยาวถึง ๕.๒ เมตร (๑๗ ฟุต) อันถือว่าเป็นภาพสัตว์ขนาดใหญ่ที่สุดในบรรดาศิลปะถ้ำทั้งมวลเท่าที่เคยค้นพบ
เทือกเขาอะคาคัส (Acacus Mountains) สถานที่ : ประเทศลิเบีย (อยู่ทางทิศตะวันตกของประเทศ ในเขตทะเลทรายซาฮารา)
อายุ : ช่วง ๑๒,๐๐๐ ปีก่อนคริสต์ศักราช ถึง ค.ศ. ๑๐๐
เทือกเขาอะคาคัสมีชื่อเรียกภาษาท้องถิ่นว่า
Tadrart Acacus คำว่า
tadrart ในภาษาเบอร์เบอร์ (
Berber language) แปลว่า ภูเขา (เป็นรูปคำที่บ่งถึงสตรีเพศ หากหมายถึงบุรุษเพศจะใช้ว่า
adrar) บริเวณนี้พบศิลปะหินสมัยก่อนประวัติศาสตร์จำนวนมากศิลปะหินดังกล่าวมีทั้งภาพลงสี (
pictograph) และภาพสลักรูปรอยบนหิน (
petroglyph) แต่ประเด็นสำคัญที่สุดคือ ภาพเหล่านี้มีอายุตั้งแต่ราว ๑๒,๐๐๐ ปีก่อนคริสต์ศักราชเรื่อยมาถึง ค.ศ. ๑๐๐ จึงสะท้อนการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ทั้งทางวัฒนธรรมและธรรมชาติวิทยาในช่วงเวลานั้นได้เป็นอย่างดี ตัวอย่างเช่นเมื่อราว ๙,๐๐๐ ปีก่อน พื้นที่บริเวณนี้มีทะเลสาบและป่าไม้เขียวชอุ่ม ทั้งยังมีสัตว์ใหญ่ดังที่ปรากฏภาพยีราฟ ช้าง และนกกระจอกเทศ
ถ้ำเอลกาสตีโย (Cave of El Castillo) สถานที่ : ประเทศสเปน
อายุ : ๔๐,๘๐๐ ปี
ค.ศ. ๒๐๑๒
National Geographic News รายงานว่า มีการค้นพบศิลปะถ้ำอายุเก่าแก่ที่สุดในถ้ำเอลกาสตีโย ประเทศสเปน เป็นภาพจุดกลมสีแดงและภาพกางฝ่ามือทาบแล้วพ่นสีลงไป โดยภาพเก่าที่สุดคือภาพจุดกลมสีแดงซึ่งมีอายุอย่างต่ำ ๔๐,๘๐๐ ปี วิธีระบุอายุใช้อัตราการสลายตัวของยูเรเนียมในตะกอนแคลเซียม (
calcium deposit) ซึ่งตะกอนนี้เกิดขึ้นบนสีที่ใช้วาดภาพแง่มุมสำคัญที่นำไปสู่การถกเถียงในแวดวงวิชาการคือ อายุของภาพดังกล่าวทำให้นักวิชาการบางคนเสนอว่ามนุษย์นีแอนเดอร์ทัล (
Neanderthal) อาจเป็นผู้สร้างสรรค์ผลงานนี้ และถ้าเป็นเช่นนั้นจริงวงการวิชาการก็ต้องให้เครดิตใหม่ว่า ผู้สร้างสรรค์งานศิลปะถ้ำพวกแรกสุดคือ มนุษย์นีแอนเดอร์ทัล ไม่ใช่มนุษย์ โฮโมเซเปียนส์น่ารู้ด้วยว่าในถ้ำแห่งนี้ยังพบภาพม้าและวัวไบซัน แต่เป็นภาพที่ใหม่กว่าและวาดขึ้นหลังมนุษย์นีแอนเดอร์ทัลสูญสิ้นจากโลกแล้ว
- sarakadee.