บุโรพุทโธ พุทธสถานยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก

บุโรพุทโธ

สถานที่ซึ่งคนไทยรู้จักในชื่อ บุโรพุทโธ คือ มหาสถูปบาราบูดูร์ (Barabudur) หรือ โบโร บูดูร์ (Borobudur) แห่งอินโดนีเซีย โดยชื่อ บาราบูดูร์ เป็นการอ่านออกเสียงตามตัวเขียนของชวาอันเป็นภาษาสันสกฤต เป็นการรวมศัพท์ Bara ที่มาจากคำว่า Biara หมายถึง วิหาร (Vihara) หรือ วัด กับ Budur มีความหมายว่าภูเขาสูง รวมแปลว่า วิหาร ที่สร้างขึ้นบนภูเขาสูง

บุโรพุทโธตั้งอยู่ในภาคกลางของเกาะชวา บนที่ราบเกฑุ ทางฝั่งขวาใกล้กับแม่น้ำโปรโก ห่างจากยอกยาการ์ตาไปทางตะวันตกเฉียงเหนือ ๔๐ กิโลเมตร สันนิษฐานว่าสร้างราวคริสต์ศตวรรษที่ ๗-๙ หรือพุทธศักราช ๑๒๙๓-๑๓๙๓ ตามความเชื่อของศาสนาพุทธลัทธิมหายาน โดยกษัตริย์ราชวงศ์ไศเลนทร์แห่งชวาที่มีศรัทธาแรงกล้าต่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้า สิ่งปลูกสร้างแห่งนี้จึงเป็นศูนย์รวมใจของพุทธศาสนิกชนในเกาะชวา รวมถึงชาวพุทธในเอเชียตะวันออก

บุโรพุทโธสร้างด้วยหินภูเขาไฟ อยู่บนเนินดินที่สูงกว่าระดับพื้นดิน ๑๕ เมตร สัณฐานภายนอกเป็นดอกบัวขนาดใหญ่ลอย อยู่กลางน้ำ จัดเป็นศิลปะสมัยไศเลนทร์ที่ช่างสร้างขึ้นตามแบบศิลปะฮินดู-ชวา หรือศิลปะชวากลางที่ผสมผสานศิลปะอินเดียกับอินโดนีเซียเข้าด้วยกัน เริ่มก่อสร้างเมื่อปี ค.ศ.๗๗๕ โดยกษัตริย์วิษณุ และมาเสร็จสมบูรณ์ในสมัยของกษัตริย์อินทรา เมื่อปี ค.ศ.๘๔๗ ใช้เวลาก่อสร้าง ๗๒ ปี

บุโรพุทโธมีลักษณะเด่นทางสถาปัตยกรรมคือเป็นสถูปตั้งอยู่บนพีระมิดทรงขั้นบันได มีความสูงกว่า ๔๒ เมตรจากฐานชั้นล่าง โดยมีทั้งหมด ๑๐ ชั้น ๖ ชั้นนับจากฐานเป็นลักษณะสี่เหลี่ยมแบบย่อมุมคล้ายพีระมิดขั้นบันได ชั้นที่ ๗ เป็นฐานวงกลมขนาดใหญ่ขึ้นไปอีก ๓ ชั้น ประดับเจดีย์ทรงระฆังโปร่งฉลุลายเป็นรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัดครอบองค์พระพุทธรูปองค์เล็ก ส่วนนี้มีความเชื่อกันว่าหากยื่นมือไปจนสัมผัสพระพุทธรูปได้พร้อมอธิษฐานจะสมหวังและโชคดี เจดีย์เหล่านี้มีจำนวน ๗๒ องค์เรียงเป็นแนวล้อมรอบสถูปของชั้นที่ ๑๐ ซึ่งมีลักษณะเป็นฐานวงกลมใหญ่ของเจดีย์องค์ประธานสูง ๑๕๐ ฟุต เดิมเคยเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปแต่ปัจจุบันว่างเปล่า

บุโรพุทโธเปรียบเสมือนศูนย์กลางของจักรวาล แบ่งได้เป็น ๓ ชั้น คือ
ส่วนฐานของเจดีย์เป็นขั้นบันไดใหญ่ ๔ ขั้น โดยรอบเป็นรูปสี่เหลี่ยม กำแพงรอบฐานมีภาพสลักนูนต่ำราว ๑๖๐ ภาพอยู่ในส่วนกามภูมิ
คือภูมิที่มนุษย์ยังผูกพันใกล้ชิดกับความสุขทางโลกและถูกครอบงำด้วยกิเลสตัณหา
ส่วนที่ ๒ คือส่วนบนของฐานที่มีขั้นบันไดรูปกลมมีรูปสลักนูนต่ำเกือบ ๑,๔๐๐ ภาพ
แสดง พุทธประวัติ ถือเป็นขั้นรูปภูมิ หรือขั้นที่มนุษย์หลุดพ้นจากกิเลสทางโลกมาได้บางส่วน และ
ส่วนที่ 3 คือส่วนของฐานกลมที่มี เจดีย์เล็กๆ ๓ ชั้นล้อมรอบ

สถูปองค์ใหญ่ที่สุดหมายถึงจักรวาล คือขั้นอรูปภูมิที่มนุษย์ไม่ผูกพันกับทางโลกอีกต่อไป สร้างเป็นฐานระเบียงวงกลม ๓ ชั้นมีเจดีย์ทรงระฆังโปร่งฉลุลายเป็นช่องสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัดเรียงรายโดยรอบ ชั้นบนสุดเป็นฐานวงกลมใหญ่ของเจดีย์องค์ประธานตั้งอยู่กึ่งกลางของสถูป ด้วยลักษณะของเขาพระสุเมรุมาตามปรัชญาทางศาสนาที่ว่าพื้นฐานเจดีย์คือโลกมนุษย์ที่ยังเต็มไปด้วยกิเลสตัณหา ส่วนยอดสูงสุดคือชั้นสรวงสวรรค์หรือนิพพาน

บุโรพุทโธ เมืองจอร์จาการ์ตา ได้รับการยอมรับว่าเป็นพุทธสถานยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก สร้างประมาณต้นคริสต์ศตวรรษที่ ๙ โดยพุทธศาสนิกมหายาน ด้านวัฒนธรรมประเพณีฮินดูอยู่บนเกาะบาหลี เกาะเดียวในอินโดนีเซีย ที่ประชาชนส่วนใหญ่นับถือฮินดู มีแนวปฏิบัติเคร่งครัด เชื่อถือเทพเจ้าและการบูชาได้รับขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ ๑๕ ภายใต้ชื่อกลุ่มวัดบุโรพุทโธ เมื่อปีพ.ศ.๒๕๓๔

ที่มา : หนังสือพิมพ์ข่าวสด ฉบับประจำวันจันทร์ที่ ๘ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๗