|
หัวข้อ: ศาสตร์และศิลป์บนซองแผ่นเสียง เริ่มหัวข้อโดย: Kimleng ที่ 15 มีนาคม 2566 12:39:04 (http://www.sookjaipic.com/images_upload/71198876243498_333410538_605298817713951_9325.jpg) ศาสตร์และศิลป์บนซองแผ่นเสียง ซองแผ่นเสียง หรือ SLEEVE เป็นวัสดุที่ใช้สำหรับห่อหุ้มแผ่นเสียงเพื่อป้องกันรอยขีดข่วนและฝุ่นทำจากกระดาษ มีลักษณะเป็นซองสี่เหลี่ยมรูปทรงใกล้เคียงกับสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีขนาดเล็กใหญ่ไปตามขนาดของแผ่นเสียง นิยมใช้สำหรับแผ่นเสียงครั่ง ซึ่งเป็นแผ่นเสียงในยุคแรก นายพฤฒิพล ประชุมผล ได้กล่าวถึงรูปแบบและความเป็นมาของซองแผ่นเสียง รวมถึงความแตกต่างของซองแผ่นเสียงในแต่ละยุคไว้ในหนังสือเครื่องเสียงโบราณ ตำนานแห่งศาสตร์และศิลป์ สรุปความได้ว่าซองแผ่นเสียงในยุคแรกเริ่มมีปรากฏในสมัยรัชกาลที่ ๕ ซึ่งเป็นยุคเริ่มต้นของการกำเนิดแผ่นเสียงในสยามมักใช้กระดาษสีน้ำตาลแข็งหนา โดยปกติจะไม่มีการพิมพ์ภาพหรือข้อความ เนื่องจากเทคโนโลยีการพิมพ์ยังไม่ทันสมัย ส่วนมากใช้ด้ายเย็บตามขอบทำเป็นซองแทนการใช้กาว ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๖ เริ่มมีการพิมพ์ลวดลายต่างๆ ลงบนซองแผ่นเสียงมากขึ้น ทั้งยังมีการโฆษณาสรรพคุณของแผ่นเสียงและหีบเสียงที่เหนือกว่าคู่แข่งลงบนซองแผ่นเสียง เช่น ซองแผ่นเสียงตราปาเต๊ะรุ่นแรกๆ มีการโฆษณาสรรพคุณของแผ่นเสียงปาเต๊ะ เข็มเพ็ชร์ ดังความที่ปรากฏบนซองแผ่นเสียงว่า “แผ่นเสียงปาเต๊ะเข็มเพ็ชร์เปนแผ่นเสียงที่มีภาษีกว่าแผ่นเสียงชนิดอื่นๆ แผ่นเสียงปาเต๊ะเข็มเพ็ชร์นี้ ได้จัดทำขึ้นสำหรับเล่นด้วยเข็มเพ็ชร์ซึ่งไม่เสียง่าย ฉนั้นจึงเปนการตัดความรำคาญในการที่จะต้องเปลี่ยนเข็มทุกๆ น่าไปเหมือนเข็มเหล็ก” เป็นต้น สมัยรัชกาลที่ ๗ เริ่มมีการพิมพ์ซองแผ่นเสียงในประเทศ เนื่องจากในยุคนี้มีบริษัทและห้างแผ่นเสียงของคนไทยเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก และมีการผลิตแผ่นเสียงเองในประเทศอย่างแพร่หลาย ซองแผ่นเสียงมีการออกแบบที่สวยงามวิจิตบรรจงมากขึ้นเช่น ซองแผ่นเสียงของบริษัท The Siam Gramophone Record ซึ่งมีสัญลักษณ์รูปช้างสามเศียร ใช้ศิลปะลายไทยในการออกแบบ และใช้คำโฆษณาในรูปแบบโคลงสี่สุภาพซองแผ่นเสียงของร้านนาย ต. เง๊กชวน มีการโฆษณาถึงความหลากหลายของแผ่นเสียงที่จำหน่าย ซึ่งมีทั้งเพลงไทย เพลงฝรั่ง เพลงจีน ฯลฯ และยังเป็นศูนย์รวมในการจำหน่ายหีบเสียงประเภทต่างๆ อีกด้วย นอกจากนี้ยังมีซองแผ่นเสียงโคลัมเบีย ซึ่งนำเข้าโดยบริษัทโรบินสัน ปิอาโน จำกัด โดยซองแผ่นเสียงพิมพ์ลายเทวดาสี่ตนลอยอยู่บนฟ้าเหนือก้อนเมฆ ขณะกำลังบรรเลงดนตรีไทย ซึ่งถือว่าเป็นศิลปะบนซองแผ่นเสียงที่สวยงามมากชิ้นหนึ่งในยุคนั้น สมัยรัชกาลที่ ๘ - ๙ นั้น คุณภาพของซองแผ่นเสียงดีขึ้นมาก ภาพพิมพ์ต่างๆ มีสีสันสวยงามและคมชัดมากขึ้น และมักมีโฆษณาอื่นๆ ลงบนซองแผ่นเสียงด้วย เช่น หีบเสียง เครื่องเล่นแผ่นเสียง เข็มแผ่นเสียง เครื่องอะหลั่ย และสินค้าอื่นๆ ที่มีจำหน่ายในห้างแผ่นเสียง รวมถึงการเป็นตัวแทนรับซ่อมหีบเสียงของห้างแผ่นเสียงนั้นๆ ด้วยซองแผ่นเสียงที่รู้จักกันแพร่หลายในยุคนี้ เช่น ซองแผ่นเสียงตราตึกซองแผ่นเสียงตราตึกช้างคู่ ซองแผ่นเสียงตราเสียงไทย และซองแผ่นเสียงตรากระต่าย เป็นต้น เมื่อพิจารณาถึงคุณค่าของซองแผ่นเสียง นอกจากจะเป็นวัสดุสำคัญที่ทำหน้าที่ป้องกันแผ่นเสียงจากรอยขีดข่วนและฝุ่นละออง ช่วยสงวนรักษาให้แผ่นเสียงมีอายุการใช้งานที่ยืนยาวแล้ว ยังพบว่าสารสนเทศบนซองแผ่นเสียงนั้นสะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการความรู้ในเชิงประวัติศาสตร์ที่สำคัญหลายด้าน เช่น ศิลปะการออกแบบ เทคโนโลยีการพิมพ์ การโฆษณา ภาษา การออกแบบตัวอักษร ตราของแผ่นเสียง รวมถึงชนิดของกระดาษและรูปแบบการจัดทำซองแผ่นเสียง ตลอดจนประวัติศาสตร์การบันทึกเสียงของไทย และความนิยมในบทเพลงของแต่ละยุคสมัยล้วนเป็นเกร็ดความรู้น่าสนใจที่ปรากฏเป็นหลักฐานบนซองแผ่นเสียงทั้งสิ้น เอกสารอ้างอิง พฤฒิพล ประชุมผล. เครื่องเสียงโบราณ ตำนานแห่งศาสตร์และศิลป์. กรุงเทพฯ: สมาคมนักอนุรักษ์เครื่องเล่นกระบอกเสียงและหีบเสียงไทย, ๒๕๔๓. เรียบเรียงโดย: นางสาวปริศนา ตุ้มชัยพร บรรณารักษ์ชำนาญการ หอสมุดดนตรีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ และห้องสมุดดนตรีทูลกระหม่อมสิรินธร สำนักหอสมุดแห่งชาติ (ที่มาเรื่อง/ภาพ) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/61318560606903_333634018_1414408589330207_367.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/56497120112180_335221004_200475652624591_9166.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/86495198309421_335224772_238636031854670_7584.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/20487135441766_335288770_913348510009941_4586.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/83155549897087_335315056_124523597240031_2215.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/86797509342432_335316039_603045231672762_5122.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/14391002679864_335342939_1898766933805971_129.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/97821724539001_335348970_1948864815458242_427.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/89331485372450_335380844_605403604777687_7276.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/33130121769176_335415750_220042917264630_1683.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/52076487408743_335423771_708359337636152_1430.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/40045383572578_335466423_680656597149468_3314.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/23878281770480_335528966_681209827138692_2806.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/24195618596341_335616161_157566697158127_3047.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/24662377519739_335646527_999869668365430_2795.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/75701047190361_335826310_183982721034496_5958.jpg) (http://www.sookjaipic.com/images_upload/15216014989548_335904569_191655330275959_5326.jpg) |