|
หัวข้อ: [ข่าวมาแรง] - เหมืองทองพม่า มัจจุราชเงียบเหนือลุ่มน้ำโขง เริ่มหัวข้อโดย: สุขใจ ข่าวสด ที่ 30 เมษายน 2568 22:37:15 เหมืองทองพม่า มัจจุราชเงียบเหนือลุ่มน้ำโขง
<span>เหมืองทองพม่า มัจจุราชเงียบเหนือลุ่มน้ำโขง</span> <span><span>admin666</span></span> <span><time datetime="2025-04-28T18:29:17+07:00" title="Monday, April 28, 2025 - 18:29">Mon, 2025-04-28 - 18:29</time> </span> <div class="field field--name-field-byline field--type-text-long field--label-hidden field-item"><p>กรรณิกา เพชรแก้ว รายงาน</p></div> <div class="field field--name-body field--type-text-with-summary field--label-hidden field-item"><img src="https://live.staticflickr.com/65535/54479945396_d7e1bbb882_k.jpg" width="1920" height="1080" loading="lazy"><p class="picture-with-caption">ลอยคำในภาษาไตหรือภาษาไทใหญ่ แปลว่า ดอยคำ หรือ ภูเขาทองคำ นอกจากเป็นแหล่งแร่ทองคำแล้ว ยังเป็นแหล่งกำเนิดแม่น้ำหลากสายที่ไหลรวมลงสู่แม่น้ำโขง แม่น้ำที่เป็นเส้นเลือดสำคัญของห้าประเทศ ปัจจุบันลอยคำอยู่ในสภาพถูกระเบิดเจาะพรุนทั้งลูก (ที่มา: Shan State Farmers Network)</p><p>เมืองเลน รัฐฉานตะวันออก ประเทศพม่า ห่างจากอำเภอแม่สาย 25 กิโลเมตร</p><p>"วัวก้มกินน้ำจากสระ จากนั้นเดินต่อไม่กี่ก้าว แล้วก็ล้มลงตายต่อหน้าเลยครับ" จายอู หนุ่มไตวัย 35 ในหมู่บ้านเล็กๆ จำภาพนั้นชัดเจน</p><p>บ้านของจายอูอยู่ริม “น้ำคำ” แปลว่า “แม่น้ำทองคำ” และอยู่ใต้ภูเขาที่คนบ้านเขาเรียกว่า ”ลอยคำ” หรือ "ภูเขาทองคำ" เขาเติบโตมาภายใต้สิ่งแวดล้อมอุดมสมบูรณ์ ยืนยันด้วยชื่อแม่น้ำและภูเขานั้น บรรพบุรุษสอนให้อยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างเอื้อเฟื้อและถ่อมตน เป็นเช่นนั้นเนิ่นนาน</p><p><a>"เล่ากันมาหลายชั่วคนว่าในภูเขามีทองคำ มันถึงชื่อลอยคำ [/url](ดอยคำ) แต่เราไม่เคยพยายามไปเสาะหาว่ามีทองอยู่จริงไหม ภูเขาเป็นที่ศักดิ์สิทธิ์ ดวงวิญญาณบรรพบุรุษเราสิงสถิตอยู่บนนั้น ไม่ควรแตะต้อง"</p><p>ปี 2550 นายทุนเหมืองชาวจีนมาถึง โบกเอกสารที่บอกว่าเป็น "สัมปทานเหมืองทอง” ว่อนไปมา พูดจาเสียงดังในภาษาที่พวกเขาไม่เข้าใจ แต่รัฐบาลพม่าและกลุ่มติดอาวุธ อส.ลาหู่ที่รับไม้ต่อในเวลาต่อมา บอกว่าไม่จำเป็นต้องเข้าใจ</p><p>ผ่านไปเกือบ 20ปี จายอูและชาวบ้านในเมืองเลน ได้แต่มองตาปริบๆ เมื่อเห็นภูเขาศักดิ์สิทธิ์ของพวกเขาถูกระเบิดจนพรุน</p><p>"ตอนปีแรกๆ เหมือนเขาไม่รู้ทองอยู่ตรงไหนแน่ เขาระเบิดสุ่มไปทั่ว เรียกว่าระเบิดภูเขาทั้งลูก เพิ่งไม่นานนี่เองที่หันมาใช้เครื่องตรวจจับเส้นแร่และขุดเจาะเฉพาะจุดที่ต้องการ"</p><p>จากสามบริษัทแรก ได้แก่ Sai Thip Co., Loi Kham Long Co. และ Sai Saik Pyo Ye Co เหมืองทองขยายตัวรวดเร็วครอบคลุมจนภูเขาไม่เหลือพื้นที่ใดๆ ที่ไม่ถูกระเบิด</p><p>แม่น้ำทองคำกลายเป็นสีดำ ขุ่น เหม็น หมู่บ้านของจายอูซึ่งตั้งอยู่ตีนเขา เผชิญกับน้ำท่วมและดินถล่มเป็นประจำ</p><p>แต่สิ่งที่อันตรายที่สุดไม่มีใครมองเห็นจนกระทั่งวันหนึ่งที่ฝนตกหนัก น้ำเสียจากเหมืองไหลลงสระเล็กๆ ที่วัวควายในหมู่บ้านดื่มกิน วันนั้นเองที่จายอูและคนอื่นๆ เห็นวัวล้มตายต่อหน้าต่อตา</p><p>วันนั้นเองที่พวกเขาได้รู้จักกับสิ่งที่เรียกว่า “ไซยาไนด์” หนึ่งในสารเคมีที่อันตรายที่สุดเท่าที่มนุษย์รู้จัก (https://ehs.mit.edu/chemical-safety-program/dangerous-highly-toxic-chemicals/)</p><h2>หยอดพิษเพื่อกำไร</h2><p>ข่าวเหมืองทองในพม่าส่งผลกระทบต่อชีวิตผู้คนและสิ่งแวดล้อมอย่างหนักไม่ใช่เรื่องใหม่ หลังรัฐประหารพม่าระลอกล่าสุดในเดือนกุมภาพันธ์ปี 2564 การขุดเหมืองแร่ก็ยิ่งขยายตัวอย่างหนัก ทั้งในเขตที่รัฐบาลปกครอง หรือในเขตชนกลุ่มน้อยต่างๆ ทุกฝ่ายต้องการเงินทุนในการต่อสู้ การเปิดพื้นที่ให้ทำเหมืองเป็นทางออกที่ง่ายที่สุด ได้เงินเร็วและเป็นกอบเป็นกำที่สุด เราไม่แปลกใจที่เห็นข่าวเหมืองทองในพม่าสร้างความเสียหายต่อทะเลสาบอินดอว์จี ทะเลสาบใหญ่ที่สุดของประเทศ (https://www.mekongeye.com/2022/11/14/illegal-mining-threatens-freshwater-lake)ในรัฐกะฉิ่น กระทบพื้นที่สงวนชีวมณฑลของยูเนสโก ต่อป่าอนุรักษ์ที่ทวาย (https://www.mekongeye.com/2023/10/02/mining-myanmar-south) และขับไล่ผู้คนจำนวนมาก (https://www.mekongeye.com/2024/02/01/no-longer-home) เพื่อเปิดทางให้กับเหมือง</p><p>แต่สิ่งที่ไม่ถูกกล่าวถึงคือ ความเสียหายไม่ได้จำกัดอยู่แค่การรีดประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ การตัดไม้ทำลายป่า และการขับไล่ผู้คน</p><p>มันรวมถึงความเสี่ยงต่อชีวิตของผู้คนในวงกว้าง กว้างกว่าประเทศพม่าหลายเท่าตัว</p><p> <img src="https://live.staticflickr.com/65535/54479100002_883f1f1a91_b.jpg" width="1024" height="768" loading="lazy"></p><p class="picture-with-caption">น้ำทิ้งจากเหมืองทองหลากเข้าท่วมนาข้าวของชาวบ้านในเมืองเลน (ที่มา: Shan State Farmers Network)</p><p>เหมืองทองใช้สารละลายไซยาไนด์เป็นหลักในการสกัดทองจากหิน หินที่ถูกขุดได้จะถูกบดแล้วนำไปแช่ในบ่อสารละลายไซยาไนด์ ไซยาไนด์จะแยกทองออกจากหิน หินหรือกากแร่ที่เหลือจะถูกทิ้งไป บางเหมืองแทนที่จะใช้การแช่หิน จะใช้วิธีราดสารละลายไซยาไนด์ลงไปบนกองหิน ทองที่สกัดได้จะตกลงเบื้องล่าง กากแร่จะถูกทิ้งไปเช่นกัน</p><p>ปัญหาอยู่ที่สารละลายไซยาไนด์ และบรรดากากแร่ที่ถูกคัดทิ้งที่ล้วนชุ่มไปด้วยไซยาไนด์</p><p>เกรดของแร่ทองในรัฐฉานอยู่ที่ 0.12 ถึง 1.89 ppm หมายความว่ามีทองอยู่ไม่เกินสองกรัมในหินหนึ่งตัน และหมายความว่าการจะได้ทองคุ้มค่าการลงทุน จะต้องระเบิดหินแล้วทิ้งหินปนเปื้อนไซยาไนด์นับล้านตัน</p><p>เพื่อให้เห็นภาพ ปี 2560 ชาวจีนคนหนึ่งขนทองคำแท่งหนัก 10 กิโลกรัม (https://mgronline.com/local/detail/9600000002936)ข้ามจากรัฐฉานมายังประเทศไทย บอกว่าเป็นผลผลิตจากการทำเหมืองทองคำที่เขาเป็นเจ้าของ หากคำนวณด้วยอัตราส่วนกลางๆที่ 1 ppm ทองจำนวนนั้นมาจากแร่ที่ปนเปื้อนไซยาไนด์ 10,000 ตัน หรือ 500 คันรถบรรทุก</p><p>ไซยาไนด์เป็นอันตรายถึงชีวิตต่อมนุษย์ สัตว์ พืช และสิ่งมีชีวิตในน้ำแม้จะมีความเข้มข้นเพียงเล็กน้อย หลักการทำเหมืองทองอย่างมีความรับผิดชอบ (https://www.gold.org/industry-standards/responsible-gold-mining) ที่ใช้กันทั้งโลกกำหนดว่า ไซยาไนด์และกากแร่ต้องได้รับการจัดเก็บและบำบัดอย่างเข้มงวดเพื่อป้องกันอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม</p><p>ผู้เขียนเคยทำข่าวเหมืองทองชาตรี (https://news.mongabay.com/2022/05/thai-gold-mine-blamed-for-sickening-local-villagers-is-set-to-reopen/)ของไทย หลุมเหมืองชาตรีครอบคลุมพื้นที่ราว 3,700 ไร่ ขณะที่บ่อกักเก็บสารละลายและกากแร่ปนเปื้อนไซยาไนด์ของเหมืองนี้ครอบคลุมพื้นที่ 1,400 ไร่ หรือหนึ่งในสามของพื้นที่เหมือง</p><p>"บ่อกักเก็บกากแร่มีไว้เพื่อลดไซยาไนด์ในน้ำเสียจาก 130 ppm ให้เหลือน้อยกว่า 20 ppm หรือ 0.002% ซึ่งปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อม" บริษัท อัครา จำกัด(มหาชน) เจ้าของเหมืองระบุไว้บนเว็บไซต์ (https://akararesources.com/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89/ep-1-master-k-%E0%B8%88%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%A2%E0%B8%A7/)</p><img src="https://live.staticflickr.com/65535/54481359471_14dbe4ae7b_b.jpg" width="1024" height="683" loading="lazy"><p class="text-align-center picture-with-caption">บ่อเก็บกากแร่เหมืองทองชาตรีบริเวณขวามือของภาพ ครอบคลุมพื้นที่ 1,400 ไร่ (ที่มา: ณัฐกิตต์ มีสกุล)</p><p>แม้จะมีบ่อกักเก็บใหญ่ขนาดนั้น เทคโนโลยีทันสมัยภายใต้การควบคุมของหน่วยงานรัฐบาลขนาดนั้น เหมืองชาตรีก็เผชิญข้อกล่าวหาว่าทำสารเคมี รวมถึงไซยาไนด์ รั่วไหลออกสู่สิ่งแวดล้อม นำมาซึ่งคดีฟ้องร้องยืดเยื้อมากมาย รวมทั้งคำสั่งให้ปิดเหมืองยาวนานถึง 6 ปี</p><p>อย่างน้อยสี่ประเทศ—เยอรมนี สาธารณรัฐเช็ก ฮังการี และคอสตาริกา—มีกฎหมายห้ามการใช้ไซยาไนด์ในการทำเหมืองทอง บางประเทศเช่นอาร์เจนตินาและสหรัฐอเมริกาแม้ยังไม่ห้ามทั้งหมด แต่บางรัฐสามารถออกข้อห้ามได้ด้วยตนเอง</p><p>ในขณะที่การทำเหมืองในประเทศของตนเองถูกควบคุมเข้มงวด ด้วยกฎหมายที่เน้นปกป้องสิ่งแวดล้อม เหมืองทองของจีนในภูมิภาคต่างๆทั่วโลกกลับเผชิญข้อกล่าวหาเรื่องการทำลายสิ่งแวดล้อม มีการฟ้องร้องทั้งในแอฟริกา และ อินโดนีเซีย ประเทศที่มีการผลิตทองสูงสุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่ในพม่า ไม่พบคดีทางกฎหมายเกี่ยวกับการทำเหมืองของจีน</p><h2>เขตปลอดบ่อบำบัดไซยาไนด์</h2><p>รัฐฉานภาคตะวันออกส่วนใหญ่ถูกควบคุมโดยกองทัพสหรัฐว้า (UWSA) กองกำลังติดอาวุธชาติพันธุ์ที่แข็งแกร่งที่สุดในเอเชียมากว่าสองทศวรรษ บางส่วนอยู่ภายใต้กองกำลังติดอาวุธลาหู่ซึ่งทำหน้าที่เป็นกองกำลังรักษาชายแดนให้กับกองทัพพม่า ยังมีกลุ่มติดอาวุธน้อยใหญ่กระจายทั่วพื้นที่อีกกว่า 8 กลุ่ม นักข่าว นักวิจัย หรือใครก็ตามที่จะแสวงหาข้อมูลหรือข้อเท็จจริง ยากจะเข้าถึงพื้นที่ได้</p><p>การพิสูจน์โดยภาพถ่ายดาวเทียมเป็นวิธีที่ผู้เขียนเลือกใช้ภายใต้สถานการณ์นี้ ผนวกกับข้อมูลจากชาวบ้านและประสบการณ์ในการทำข่าวเหมืองทองมาก่อนหน้า</p><img src="https://live.staticflickr.com/65535/54480291093_9358492018_b.jpg" width="1024" height="768" loading="lazy"><p class="text-align-center picture-with-caption">ทหารพร้อมอาวุธครบมือทำหน้าที่คุ้มครองเหมืองทอง (ที่มา: Shan State Farmers Network)</p><img src="https://live.staticflickr.com/65535/54484296906_20426616c6_b.jpg" width="1024" height="615" loading="lazy"><p class="text-align-center picture-with-caption">แผนที่แสดงที่ตั้งเหมืองทองตามที่ปรากฏในรายงาน ได้แก่ เหมืองทองที่ดอยคำ เมืองเลน และเหมืองทอง บ้านเมืองกาน และบ้านแม่จอก โดยกรณีบ้านเมืองกานและบ้านแม่จอก พบพื้นที่ทำเหมืองทองกระทบกับลำน้ำแม่สายและสาขา (ที่มา: Mekong Eye)</p><p class="text-align-center"> </p><p class="text-align-center"><iframe class="flourish-embed-iframe" style="height:600px;width:100%;" src="https://flo.uri.sh/story/3055511/embed" title="Interactive or visual content" frameborder="0" scrolling="no" sandbox="allow-same-origin allow-forms allow-scripts allow-downloads allow-popups allow-popups-to-escape-sandbox allow-top-navigation-by-user-activation"></iframe></p><div style="margin-top:4px!important;text-align:right!important;width:100%!;"><a class="flourish-credit" style="text-decoration:none!important;" href="https://public.flourish.studio/story/3055511/?utm_source=embed&utm_campaign=story/3055511" target="_top"><img style="border-color:none!important;height:16px!important;margin:0!important;width:105px!important;" src="https://public.flourish.studio/resources/made_with_flourish.svg" alt="Made with Flourish" width="106" height="11" loading="lazy">[/url]</div><p> </p><p class="text-align-center picture-with-caption">ภาพถ่ายดาวเทียมเหมืองทองดอยคำ เมืองเลน รัฐฉานตะวันออก (ที่มา: Mekong Eye)</p><p>จากหลักฐานภาพถ่ายทางดาวเทียมแสดงให้เห็นว่าไม่มีเหมืองทองใดในรัฐฉานภาคตะวันออกที่มีระบบบำบัดไซยาไนด์ที่เหมาะสม ไม่มีบ่อกักเก็บสารละลายไซยาไนด์เหลือใช้ หรือกากแร่ที่ปนเปื้อนไซยาไนด์ ต่างจากเหมืองชาตรี ต่างจากเหมืองทองทั่วโลกที่ดำเนินการภายใต้กฎหมาย</p><p>นอกเหนือจาก “ดอยคำ” ที่เมืองเลน หลักฐานภาพถ่ายทางดาวเทียมหลายจุดในรัฐฉานตะวันออก ยังพบบ่อสารละลายไซยาไนด์เพื่อสกัดทอง ตั้งอยู่เรียงรายริมแม่น้ำสาย บางบ่ออยู่ห่างไม่ถึง10 เมตร แม่น้ำสายไม่เพียงไหลผ่านรัฐฉานตะวันออก แต่ยังไหลผ่านประเทศไทย ก่อนที่จะไหลสมทบกับแม่น้ำรวกลงแม่น้ำโขง</p><p>แม่น้ำสายจึงไม่ใช่ของคนในรัฐฉาน ของคนพม่า ของกองทัพสหรัฐว้า แต่เป็นของนานาชาติ</p><p>น้ำที่ปนเปื้อนไซยาไนด์นี้สามารถบำบัดให้เจือจางด้วยสารเคมีเช่น ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ โซเดียมไฮโปคลอไรต์ หรือแคลเซียมไฮโปคลอไรต์ แต่อาจใช้เวลาหลายวันถึงหลายสัปดาห์ คำถามคือจะบำบัดไซยาไนด์รวมทั้งสารเคมีเหล่านั้นด้วยวิธีไหน หากไม่มีบ่อบำบัดเพื่อรอเวลาจนกวาจะปลอดภัย</p><p>ภาพถ่ายทางดาวเทียมยืนยันว่าไม่มีบ่อบำบัดสารพิษใดๆ ในเหมืองทองใดแม้แต่เหมืองเดียว</p><p>หากไม่ได้รับการบำบัดเลย สารละลายไซยาไนด์จะใช้เวลาหลายปีถึงหลายทศวรรษในการสลายหรือเจือจาง</p><p>เมื่อไม่มีบ่อบำบัดสารละลายไซยาไนด์ ไม่มีบ่อกักเก็บกากแร่ปนเปื้อนไซยาไนด์ ความเป็นไปได้ที่ไม่ยากเกินจะมองเห็นคือ สารละลายและสิ่งปนเปื้อนจะถูกทิ้งลงพื้นที่รกร้างใกล้เคียง หรือแย่กว่านั้น ปล่อยลงสู่แม่น้ำสายโดยตรง</p><p>แม่น้ำที่จะไหลผ่านประเทศไทย และท้ายที่สุดจะไหลลงสู่แม่น้ำโขง—แม่น้ำของผู้คนสองฝั่งกว่า 70 ล้านคนในห้าประเทศ</p><h2>หมู่บ้านที่สาบสูญ</h2><p>จายอูโชคดีที่ยังมีบ้านอยู่ คนอีกมากเผชิญชะตากรรมโหดร้ายกว่านั้น</p><p>จายสม อายุ 55 ปี ถูกขับออกจากบ้านเกิดเมื่อยี่สิบกว่าปีที่แล้ว—และคงจะไม่ได้กลับไปอีก เพราะหมู่บ้านเขาหายไปแล้วจากแผนที่โลก</p><p>หมู่บ้านที่ครั้งหนึ่งเคยปกคลุมด้วยทุ่งนาเขียวขจี ถูกเปลี่ยนเป็นเหมืองทองขนาดใหญ่ทอดตัวคร่อมแม่น้ำสายไว้เป็นระยะทางถึง 5 กิโลเมตร</p><p>"ปี 2544 กองทัพว้าเข้ามา สั่งให้เราทุกคนย้ายออก เขาไม่บอกว่าทำไม ไม่บอกว่าจะทำอะไรกับหมู่บ้านเรา แค่บอกให้ออกไป จะไปอยู่ที่ไหนก็ไป " จายสมเล่า</p><p>ผู้คนทั้งหมู่บ้านกว่า 80 ครอบครัวเร่งรีบอพยพ ทุกวันนี้พวกเขาหลายร้อยคนอาศัยอยู่ในค่ายผู้พลัดถิ่นตามแนวชายแดนไทย ไม่มีใครกล้าหวังว่าจะได้กลับไป</p><p>“ตอนถูกบังคับให้ย้ายออก ผู้ใหญ่บ้านพยายามเจรจาขอให้เราอยู่ต่อ เขาเลยถูกทหารจับ ถูกซ้อมทรมาน แล้วที่สุดก็ตาย” จายสมพูดเบาๆ</p><p>ไม่มีใครกล้าเอ่ยปากถามอะไรอีก หมู่บ้านที่อยู่กันมาหลายชั่วอายุคนหายไปเงียบๆ</p><h2>ลุ่มน้ำโขงกับมัจจุราชเงียบ</h2><p>เหมืองแร่ในรัฐฉานตะวันออกไม่เพียงแต่ยึดที่ดินจากผู้คน และฉีกทึ้งสิ่งแวดล้อม เหมือนกับที่เกิดขึ้นทั่วพม่า แต่ตั้งอยู่บนแม่น้ำระหว่างประเทศถึงสี่สายคือ แม่น้ำสาย แม่น้ำกก แม่น้ำรวก และแม่น้ำโขง เฉพาะเหมืองทองตั้งบนแม่น้ำระหว่างประเทศสองสายคือแม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง</p><p>เหมืองทองมากกว่าสิบแห่งในเมืองเลนตั้งอยู่เหนือลำน้ำเล็กๆ ที่ไหลลงสู่แม่น้ำโขง แม่น้ำที่ยาวที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แหล่งน้ำและการดำรงชีวิตสำคัญของผู้คนในไทยและอีกสามประเทศท้ายน้ำ คือลาว กัมพูชาและเวียดนาม</p><p>ส่วนแหล่งเหมืองทองที่เข้ามาแทนที่หมู่บ้านของจายสม เหมืองทองตั้งคร่อมสองฝั่งของแม่น้ำสายเป็นระยะทางกว่า 5 กิโลเมตร มีบ่อสารละลายไซยาไนด์รายเรียงอยู่ตามแนวแม่น้ำ บางบ่อห่างจากแม่น้ำไม่ถึง 10 เมตร บ่อสารละลายไซยาไนด์ขนาด 15 ไร่ ตั้งอยู่ห่างจากแม่น้ำสาย 200 เมตร ไม่มีบ่อบำบัดใดๆ ปรากฏ</p><p class="text-align-center"><iframe class="flourish-embed-iframe" style="height:600px;width:100%;" src="https://flo.uri.sh/story/3055497/embed" title="Interactive or visual content" frameborder="0" scrolling="no" sandbox="allow-same-origin allow-forms allow-scripts allow-downloads allow-popups allow-popups-to-escape-sandbox allow-top-navigation-by-user-activation"></iframe></p><div style="margin-top:4px!important;text-align:right!important;width:100%!;"><a class="flourish-credit" style="text-decoration:none!important;" href="https://public.flourish.studio/story/3055497/?utm_source=embed&utm_campaign=story/3055497" target="_top"><img style="border-color:none!important;height:16px!important;margin:0!important;width:105px!important;" src="https://public.flourish.studio/resources/made_with_flourish.svg" alt="Made with Flourish" width="106" height="11" loading="lazy">[/url]</div><p class="text-align-center picture-with-caption">ภาพถ่ายดาวเทียมเปรียบเทียบสภาพภูมิประเทศบ้านเมืองกาน ริมลำน้ำสาย ก่อนและหลังมีเหมืองทอง ในภาพจะเห็นบ่อเก็บสารละลาย (Solution pond) ใช้เพื่อกักเก็บสารเคมีในการทำเหมืองทอง (ที่มา: Mekong Eye)</p><p class="text-align-center"> </p><p class="text-align-center"><iframe class="flourish-embed-iframe" style="height:600px;width:100%;" src="https://flo.uri.sh/story/3055507/embed" title="Interactive or visual content" frameborder="0" scrolling="no" sandbox="allow-same-origin allow-forms allow-scripts allow-downloads allow-popups allow-popups-to-escape-sandbox allow-top-navigation-by-user-activation"></iframe></p><div style="margin-top:4px!important;text-align:right!important;width:100%!;"><a class="flourish-credit" style="text-decoration:none!important;" href="https://public.flourish.studio/story/3055507/?utm_source=embed&utm_campaign=story/3055507" target="_top"><img style="border-color:none!important;height:16px!important;margin:0!important;width:105px!important;" src="https://public.flourish.studio/resources/made_with_flourish.svg" alt="Made with Flourish" width="106" height="11" loading="lazy">[/url]</div><p class="text-align-center picture-with-caption">ภาพถ่ายดาวเทียมเปรียบเทียบสภาพภูมิประเทศบ้านแม่จอก ก่อนและหลังมีเหมืองทอง ซึ่งตั้งคร่อมลำธารสาขาของแม่น้ำสาย (ที่มา: Mekong Eye)</p><p>ภาพถ่ายดาวเทียมยังแสดงให้เห็นว่าเหมืองทองที่บ้านแม่จอกตั้งคร่อมสองฝั่งของลำธารสายหนึ่งเป็นระยะทาง 2.7 กิโลเมตร ลำธารดังกล่าวเป็นสาขาของแม่น้ำสาย เหมืองทองใหญ่กว่า150 ไร่ในหมู่บ้านเดียวกัน ตั้งห่างป่าต้นน้ำของไทยเพียง 150 เมตร</p><p>ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เชี่ยวชาญ ลีลาสุขเสรี หัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมเหมืองแร่และปิโตรเลียม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ บอกผู้เขียนว่า แม้ตนเองจะไม่สามารถระบุแหล่งแร่ทองคำและเทคนิคการแยกแร่ที่เหมืองเหล่านั้นใช้จากการดูภาพถ่ายจากดาวเทียมเพียงอย่างเดียว แต่สิ่งที่แน่นอนคือการสกัดทองคำทั้งหมดจะต้องเสร็จสิ้นที่เหมืองเหล่านั้น</p><p>“คุณไม่สามารถขนแร่ปนเปื้อนสารละลายกลับไปดำเนินการต่อที่จีนได้ มันอันตรายเกินไป หากเกิดอะไรขึ้นระหว่างทาง ไม่เพียงแต่สารเคมีจะรั่วไหล ธุรกิจคุณก็จะเสียหายหนัก”</p><h2>ทศวรรษแห่งความกลัว</h2><p>ในหมู่บ้านของจายอู ชาวบ้านเคยลุกขึ้นประท้วงต่อต้านการทำเหมือง แต่สะดุดลงกะทันหันในปี 2558 เมื่อผู้ประท้วงคนหนึ่งถูกยิงเสียชีวิต (https://shanhumanrights.org/burma-army-soldiers-who-opened-fire-on-villagers-at-eastern-shan-state-gold-mine-must-be-prosecuted/) ความกลัวครอบคลุม ชุมชนเงียบงัน</p><p>ผู้เขียนพบว่าเป็นเรื่องยากมากที่จะโน้มน้าวให้ชาวบ้านในพื้นที่กล้าพูดถึงผลกระทบที่เกิดขึ้น</p><p>ตั้งแต่ปี 2543 อุตสาหกรรมเหมืองแร่ในโลกได้ประกาศข้อกำหนดการจัดการไซยาไนด์ระหว่างประเทศ (https://cyanidecode.org/) เพื่อส่งเสริมการจัดการไซยาไนด์อย่างรับผิดชอบ</p><p>ผู้เขียนติดต่อญีราง (Nyi Rang) โฆษกของกองทัพสหรัฐว้า (UWSA) หลายครั้งเพื่อสอบถามถึงการนำมาตรฐานนี้ไปใช้กับเหมืองในพื้นที่ภายใต้การควบคุมของตน แต่ไม่ได้รับการตอบกลับ</p><h2>อันตรายไร้พรมแดน</h2><p>ชัยยนต์ ศรีสมุทร เป็นนายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลแม่สาย จ.เชียงราย ได้เพียงปีกว่าตอนเกิดน้ำท่วมครั้งประวัติศาสตร์และดินถล่มครั้งใหญ่ที่เกือบทำลายเมืองของเขาราบคาบ</p><p>นักวิจัยพบว่าดินโคลนถล่มที่มาจากรัฐฉานตะวันออกเป็นสาเหตุสำคัญของหายนะครั้งนั้น ชัยยนต์สังเกตเห็นความผิดปกติบนแม่น้ำสายมาหลายปี และเคยแจ้งเรื่องนี้ต่อคณะกรรมการร่วมของสองประเทศมาหลายต่อหลายครั้ง</p><p>"เจ้าหน้าที่พม่าได้แต่บอกว่าพื้นที่พวกนั้นไม่ได้อยู่ใต้การควบคุม เขาทำอะไรไม่ได้" ชัยยนต์บอก</p><p>เมื่อพิจารณาว่ากองกำลังติดอาวุธที่เคลื่อนไหวในรัฐฉานภาคตะวันออก เป็นพันธมิตรกับกองทัพพม่าทั้งสิ้น คำอธิบายจากเจ้าหน้าที่พม่าน่าจะไม่ถูกต้องนัก</p><img src="https://live.staticflickr.com/65535/54480370508_1ba8b7fcea_h.jpg" width="1600" height="1067" loading="lazy"><p class="text-align-center picture-with-caption">ชัยยนต์ ศรีสมุทร นายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลแม่สาย จ.เชียงราย (ขวาสุด) เมื่อครั้งรับมือกับน้ำท่วมและดินถล่มครั้งประวัติศาสตร์เมื่อปี 2567 (ที่มา: เทศบาลตำบลแม่สาย)</p><p>ชัยยนต์บอกด้วยว่าการตรวจสอบคุณภาพแม่น้ำสายในระยะหลายปีที่ผ่านมา พบระดับสารเคมีต่างๆ ที่สูงขึ้น รวมถึงไซยาไนด์ แม้ว่าจะยังไม่เลยเกณฑ์ที่กำหนด</p><p>"บางทีผมก็อยากให้สารเคมีมันเกินเกณฑ์สักทีนะ เผื่อจะมีใครจัดการกันให้จริงจังเสียที" นายกเทศมนตรีวัย 49 ปีกล่าวอย่างอัดอั้น</p><p>แม้ว่าความเข้มข้นของสารเคมียังต่ำกว่าระดับวิกฤติ ชัยยนต์บอกว่าแม่สายต้องจัดสรรงบประมาณเพิ่มขึ้นทุกปีสำหรับการบำบัดน้ำประปา และแทบจะมากสุดในประเทศแล้ว</p><p>ฤดูร้อนนี้ ชัยยนต์ประกาศเตือนประชาชนว่าไม่ควรเล่น ว่ายน้ำ หรือใช้น้ำจากแม่น้ำสาย "ด้วยอำนาจที่ผมมี ผมทำได้ดีที่สุดแค่นี้จริงๆ"</p><p>ดร. ธนพล พิมาน นักวิจัยอาวุโสของ สถาบันสิ่งแวดล้อมแห่งกรุงสตอกโฮล์ม (https://www.sei.org/) เชื่อว่านานาประเทศรวมทั้งไทยไม่ควรรอจนกว่าความเข้มข้นของสารเคมีจะไปถึงระดับวิกฤติ</p><p>"การตรวจพบระดับสารเคมีที่เพิ่มขึ้นน่าจะกระตุ้นให้ประเทศท้ายน้ำทำอะไรสักอย่างได้แล้ว ตัวเลขที่เพิ่มขึ้นเป็นหลักฐานว่าแม่น้ำไม่ปกติ" ธนพลอธิบาย</p><p>สาธารณชนมักจะมองว่าภัยคุกคามจากไซยาไนด์เป็นเรื่องน่าตกใจน้อยกว่าน้ำท่วมฉับพลันและดินโคลนถล่ม ธนพลระบุ แต่ความจริงแล้ว ปัญหาน้ำท่วมและไซยาไนด์เป็นเรื่องที่แยกออกจากกันไม่ได้</p><p>"เมื่อเกิดน้ำท่วม ยกตัวอย่างน้ำท่วมแม่สาย ระดับน้ำในแม่น้ำสายจะสูงขึ้นทั้งระบบ รวมถึงบริเวณใกล้เหมืองที่มีบ่อชะล้างอยู่ตามริมฝั่ง คุณจินตนาการไม่ยากว่าน้ำท่วมอาจพัดพาสารอะไรบ้างสู่พื้นที่ท้ายน้ำ"</p><p>องค์การอุตุนิยมวิทยาโลก (https://wmo.int/media/update/global-seasonal-climate-update-april-may-june-2025) ประเมินว่าเนื่องจากปรากฏการณ์ลานีญาไม่เกิดขึ้นตามเกณฑ์ปกติในปีนี้ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีโอกาสสูงที่จะมีฝนตกหนักกว่าปกติ</p><h2>กรรมาธิการแม่น้ำโขง “ไม่มีความเห็น”</h2><p>ในเดือนมกราคม 2568 บุษดี สันติพิทักษ์ อดีตนักการทูตชาวไทย ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นประธานเจ้าหน้าที่บริหารของสำนักเลขาธิการคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC) องค์กรที่ทำงานโดยตรงกับรัฐบาลในภูมิภาคเพื่อจัดการทรัพยากรน้ำร่วมกันและส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืนของแม่น้ำโขง</p><p>ในสัปดาห์แรกของการดำรงตำแหน่ง บุษดีประกาศว่า (https://www.mrcmekong.org/news_and_events/statement-by-h-e-ms-busadee-santipitaks-chief-executive-officer-of-the-mekong-river-commission/)หนึ่งในภารกิจสำคัญคือการเพิ่มประสิทธิภาพการตรวจสอบแม่น้ำ ปรับปรุงการเก็บข้อมูลและความสามารถในการวิเคราะห์ของ MRC เพื่อทำความเข้าใจพลวัตอันซับซ้อนของแม่น้ำโขง และคาดการณ์เหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับน้ำในอนาคตได้ดีขึ้น</p><p>เมื่อผู้เขียนติดต่อขอสัมภาษณ์เกี่ยวกับการปนเปื้อนไซยาไนด์จากการทำเหมืองทองคำในลุ่มน้ำโขง สำนักเลขาธิการ MRC ตอบผ่านเจ้าหน้าที่สื่อสารว่า: "สำนักเลขาธิการ MRC ขอขอบคุณสำหรับความกังวลของคุณต่อการค้นพบที่ระบุมา " อย่างไรก็ตาม "เราไม่มีความเห็นในเรื่องนี้"</p><p>ท่าทีเช่นนี้ไม่ได้ทำให้นักวิจัยของมูลนิธิสิทธิมนุษยชนรัฐฉาน (https://shanhumanrights.org/burma-army-soldiers-who-opened-fire-on-villagers-at-eastern-shan-state-gold-mine-must-be-prosecuted/) ซึ่งเป็นกลุ่มแรกที่ค้นพบผลกระทบของเหมืองทองคำในพื้นที่รู้สึกประหลาดใจ "เราเคยเสนอประเด็นนี้ในการประชุมเชิงปฏิบัติการหลายครั้งที่มีบุคลากรของ MRC เข้าร่วม เสนอมาตั้งแต่เราพบปัญหานี้เมื่อเกือบสิบปีที่แล้ว ไม่มีท่าทีตอบสนองใดๆ"</p><h2>ไม่มีภูเขาทองคำอีกต่อไป</h2><p>ในบ้านเกิดของจายอู เหมืองทองมากกว่า 20 เหมืองเข้ามาแทนที่ภูเขาทองคำ พื้นที่กว่าหนึ่งหมื่นไร่ถูกขุดเจาะจนมีสภาพเป็นเหมือนผิวโลกพระจันทร์ พื้นที่ที่ถูกทำลายกว้างใหญ่เกือบเท่าตัวเมืองท่าขี้เหล็ก เมืองชายแดน ไทย-พม่าที่ห่างออกไปยี่สิบกว่ากิโลเมตร</p><p>ภาพถ่ายดาวเทียมล่าสุดเมื่อเดือนมกราคม 2568 ไม่พบบ่อบำบัดไซยาไนด์บนภูเขาลูกนี้ ขณะที่เบื้องล่างห่างออกไปไม่ไกล น้ำจากยอดดอยไหลลงแม่น้ำโขง</p><p>คณะกรรมการเพื่อความโปร่งใสในอุตสาหกรรมสกัดทรัพยากร (EITI) องค์กรระหว่างประเทศที่มีองค์กรสมาชิก 140 แห่งจากรัฐบาล บริษัท และภาคประชาสังคม ได้ถอดชื่อสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมาหรือพม่าออกไปเมื่อ 29 กุมภาพันธ์ 2567 "สถานการณ์ในประเทศทำให้เป็นไปไม่ได้ที่จะรักษาหลักการของ EITI รวมถึงการกำกับดูแลแบบมีส่วนได้ส่วนเสีย และการเปิดเผยข้อมูล" EITI ระบุ (https://eiti.org/news/myanmar-delisted-eiti-due-political-instability)</p><h2>ภัยเงียบและเยียบเย็น</h2><p>ในขณะที่การทำเหมืองทองในรัฐฉานตะวันออกยังดำเนินต่อไปโดยไร้การควบคุม ความเสี่ยงของหายนะจากไซยาไนด์ในประเทศท้ายน้ำในภูมิภาคลุ่มน้ำโขงก็เพิ่มขึ้น หากไม่มีการกำกับดูแลที่เหมาะสมหรือแรงกดดันจากนานาชาติ ผู้คนนับล้านที่อาศัยอยู่ตามแม่น้ำโขงจะเผชิญภัยคุกคามที่มองไม่เห็น มันอาจสำแดงเดชในช่วงน้ำท่วมครั้งใหญ่ครั้งต่อไป</p><p>หลังหลายปีของความเงียบต่อหายนะทางสิ่งแวดล้อมในพม่า คำถามคือประชาคมระหว่างประเทศและผู้ที่อาศัยบนแม่น้ำโขงและแม่น้ำเครือข่าย จะตอบสนองอย่างไรต่อความไร้ขื่อแปของพม่าที่กำลังคุกคามทั้งภูมิภาค?</p><p>ชาวบ้านเช่นจายอู อยู่กับความเจ็บปวดต่อสิ่งที่เกิดขึ้นกับภูเขาศักดิ์สิทธิ์ และแม่น้ำทองคำของเขา</p><p>ขณะที่ผู้คนที่อยู่ท้ายน้ำส่วนใหญ่ยังไม่มีโอกาสรับรู้ถึงระเบิดเวลาที่ค่อยๆ เคลื่อนตัวมาอย่างเงียบงัน</p><p> </p><p><strong>หมายเหตุ: การวัดขนาดเหมืองและสิ่งก่อสร้างทั้งหมดในรัฐฉานตะวันออกดำเนินการผ่านภาพถ่ายดาวเทียม ชื่อบุคคลทั้งหมดจากรัฐฉานตะวันออกถูกเปลี่ยนเพื่อความปลอดภัย</strong></p><p><strong>รายงานนี้เป็นความร่วมมือระหว่างประชาไท กับ Mekong Eye ภายใต้การสนับสนุนจาก Internews' Earth Journalism Network</strong></p></div> <div class="node-taxonomy-container"> <ul class="taxonomy-terms"> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%A9" hreflang="th">รายงานพิเศษ[/url]</li> </ul> </div> <!--/.node-taxonomy-container --> <div class="node-taxonomy-container"> <ul class="taxonomy-terms"> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8" hreflang="th">ต่างประเทศ[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1" hreflang="th">สิ่งแวดล้อม[/url]</li> </ul> </div> <!--/.node-taxonomy-container --> <div class="node-taxonomy-container"> <ul class="taxonomy-terms"> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/depth" hreflang="th">depth[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B9%88" hreflang="th">เหมืองแร่[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%87" hreflang="th">เหมืองทอง[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%89%E0%B8%B2%E0%B8%99" hreflang="th">รัฐฉาน[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2" hreflang="th">พม่า[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%81" hreflang="th">รัฐฉานตะวันออก[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%99" hreflang="th">เมืองเลน[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A2" hreflang="th">แม่น้ำสาย[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%99" hreflang="th">แม่น้ำเลน[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B9%82%E0%B8%82%E0%B8%87" hreflang="th">แม่น้ำโขง[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A2" hreflang="th">เชียงราย[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A2" hreflang="th">อำเภอแม่สาย[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2-%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2" hreflang="th">ชายแดนไทย-พม่า[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%A1%E0%B8%A5%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%A9" hreflang="th">มลพิษ[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B1%E0%B8%9E%E0%B8%AA%E0%B8%AB%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%A7%E0%B9%89%E0%B8%B2" hreflang="th">กองทัพสหรัฐว้า[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%97%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%88%E0%B8%B5%E0%B8%99" hreflang="th">ทุนจีน[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B2-%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%8A%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%81%E0%B9%89%E0%B8%A7" hreflang="th">กรรณิกา เพชรแก้ว[/url]</li> <li class="taxonomy-term"><a href="http://prachatai.com/category/mekong-eye" hreflang="th">Mekong Eye[/url]</li> </ul> </div> <!--/.node-taxonomy-container --> <div class="field field--name-field-promote-end field--type-string field--label-hidden field-item">ติดตาม "ประชาไท Prachatai.com" ได้ทุกช่องทาง Facebook, X/Twitter, Instagram, YouTube, TikTok หรือสั่งซื้อสินค้า https://prachataistore.net</div> http://prachatai.com/journal/2025/04/112762 |