[ สุขใจ ดอท คอม บ้านหลังเล็กอันแสนอบอุ่น ] ธรรมะ พุทธประวัติ ฟังธรรม ดูหนัง ฟังเพลง เกมส์ เบาสมอง ดูดวง สุขภาพ สารพันความรู้

สำหรับท่านพุทธทาส ภิกขุ ท่าทีพื้นฐานประการสำคัญที่สุดในการพิจารณาประเด็นธรรมะกับการเมือง คือสิ่งที่ท่านเรียกว่า
อิสรภาพในการใช้สติปัญญาการที่เราไม่มีอิสรภาพหรือเสรีภาพในการใช้สติปัญญานั้นเกิดขึ้นเพราะ เราถูกกระทำให้เป็นทาสทางสติปัญญาอย่าง
ไม่มีอิสรภาพ หรือไม่มีเสรีภาพ และโดยพื้นฐานแล้ว อิสรภาพทางสติปัญญานี้ มีความสำคัญทั้งทางฝ่ายโลกและฝ่ายศาสนา
ในฝ่ายศาสนา ท่านพุทธทาสหมายถึง การที่พุทธบริษัทไม่สามารถหรือไม่กล้าพอที่จะใช้วิจารณญาณของตนเมื่อพบว่าสิ่งที่ตนเข้าใจปฏิบัติ หรือได้
รับผลนั้น ขัดกับแนวทางที่ยอมรับกันอย่างงมงาย ส่วนในทางโลกนั้นคือการตกอยู่ในสภาพเป็นทาสทางสติปัญญา อย่างไม่มีอิสรภาพ เพราะ
เห็นว่าเขาว่ามาอย่างนั้น หรือนิยมกันมาอย่างนั้นท่านพุทธทาสยืนยันเรื่องนี้อย่างชัดเจนว่า
ถ้าท่านไม่มีอิสรภาพ เสรีภาพในการคิดนึก นอกไปจากที่เคยเรียนมาอย่างปรัมปรา ท่านก็ไม่อาจเข้าใจความจริงแท้ใด ๆ ได้ ถึงที่สุด
ในเรื่องนี้ สำหรับพุทธบริษัท หากยอมตกเป็นทาสทางสติปัญญาเสียแล้ว ย่อมถูกตีกรอบจำกัดประเด็น จนไม่กล้าแสวงหาแนวทางของตนเป็นการ
ยอมจำนนอย่างขัดกับหลักที่สำคัญที่สุดสำหรับชาวพุทธ ได้แก่ หลักโพชฌงค์เจ็ดประการซึ่งประการหนึ่งที่สำคัญก็คือ ธัมมวิจัย
เรื่องใหญ่หลวงของพุทธบริษัท คือ ความไม่มีอิสรภาพในการใช้ความคิดนึก เลือกเฟ้น อย่างที่เรียกโดยชื่อว่า ธัม มวิจยสัมโพชฌงค์(ซึ่งหมายถึง)
การเลือกเฟ้นธรรมซึ่งเป็นองค์แห่งการตรัสรู้

ความมีอิสรภาพในการใช้ความคิดนึกหรือ อิสรภาพในการใช้สติปัญญาแก้ปัญหา จึงเป็นท่าทีพื้นฐานที่สำคัญที่สุด ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องโลกุตระ(เหนือความเป็นไปทางโลก) หรือในเรื่องโลกิยะ (เนื่องด้วยความเป็นไปในโลก) โดยเฉพาะในกรณีนี้ ก็คือ การเมือง
ดังนั้น ต้องทำตนให้เป็นคนกล้า กล้าหาญ แล้วก็มีอิสรภาพในการที่จะพินิจพิจารณา โดยไม่ต้องกลัวขนบธรรมเนียมประเพณี ที่จะมามองดูกันเดี๋ยวนี้ว่าการเมืองนั้นมันคือธรรมะอิสรภาพในการใช้สติปัญญา จึงนับเป็น ความกล้าหาญทางสติปัญญา ด้วยเช่นกัน
ในธรรมะกับการเมืองพุทธทาสภิกขุ หยิบยก กาลามสูตร มาอธิบายเสริมประเด็นเรื่องนี้อย่างน่าสนใจโดยแยกแยะให้คำนิยามองค์ประกอบแต่ละข้อของหลักการตามกาลามสูตรทั้งสิบประการ ที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดังนี้
หมวดที่หนึ่ง เป็นหมวดว่าด้วยความรู้ ความคิด ความเห็นเก่า ๆ หรือที่นำเสนอตาม ๆ กันมา ได้แก่..................................

ข้อที่ 1 อย่าเชื่อเพราะฟังตาม ๆ กันมา
ข้อที่ 2 อย่าเชื่อเพราะปฏิบัติตาม ๆ กันมา
ข้อที่ 3 อย่าเชื่อเพราะกำลังเล่าลือกระฉ่อน
ข้อที่ 4 อย่าเชื่อเพราะการอ้างตำรา






ข้อที่ 5 อย่าเชื่อเพราะเหตุแห่งตรรก (วิธีของตรรกวิทยา)
ข้อที่ 6 อย่าเชื่อเพราะเหตุแห่งนัยะ (การอนุมานตามวิธีของปรัชญา)
ข้อที่ 7 อย่าเชื่อเพราะการตรึกตามอาการ (สามัญสำนึก หรือ common sense)
ข้อที่ 8 อย่าเชื่อเพราะเข้ากันได้กับทิฏฐิหรือความเห็นของเรา
ส่วนหมวดที่สาม เป็นหมวดว่าด้วย บุคคลที่มาเกี่ยวข้องด้วย ได้แก่
ข้อที่ 9 อย่าเชื่อเพราะผู้พูดเป็นคนน่าเชื่อ
ข้อที่ 10 อย่าเชื่อเพราะผู้พูดเป็นครูของเรา

และที่ท่านพุทธทาสอ้างถึงกาลามสูตร 10 ข้อนี้  ท่านให้เหตุผลประกอบว่า.......................
เพื่อประโยชน์แก่การวินิจฉัยการเมืองอย่าหลับหูหลับตาไป ตะครุบเอาลัทธิการเมืองนั่นนี่ แบบนั้น แบบนี้ มาอย่างน่าสังเวช ลองใช้กาลามสูตรดูบ้าง
กาลามสูตรเป็นหลักวินิจฉัยเพื่อเตือนให้เห็นอาการของการเชื่ออย่างรวบรัด หรือสรุปโดยปราศจากวิจารญาณ ขาดการศึกษา ทำความเข้าใจ
ทดลองให้ประจักษ์ และวินิจฉัยประโยชน์ด้วยตนเองให้ถ่องแท้เสียก่อน
แต่ในขณะเดียวกัน เมื่อพิจารณาประเด็นเกี่ยวกับ ธรรมะกับการเมืองท่านพุทธทาสยังนำเสนอหลักการที่ท่านเห็นว่าเหมาะสมสำหรับเรื่องนี้อีกชุด หนึ่ง
อาจเรียกได้ว่าเป็น อิสรภาพในการใช้สติปัญญาทางการเมือง หรือ อิสรภาพตามความเหมาะสม 4 ขั้นตอน
ดังที่ผมเคยตั้งข้อสังเกตไปแล้ว ว่าธรรมบรรยายเรื่องนี้ ท่านแสดงในช่วงก่อนเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 ไม่นานนักฉะนั้น การกล่าวถึง อิสรภาพ
4 ขั้นตอนนี้  ท่านพุทธทาสคงมุ่งหมายที่จะชี้ให้เห็นถึงบรรยากาศของการใช้สติปัญญา(ทางการเมือง)ในช่วงนั้นและต้องการเตือนให้ทุกฝ่าย
(รวมทั้งคนรุ่นใหม่จำนวนไม่น้อยที่สนใจงานของท่าน และบางคนก็ลงไปศึกษาปฏิบัติธรรมที่สวนโมกขพลาราม)สลัดทิ้งความคับแคบไร้เสรีภาพ
ที่มาพร้อมกับการหลับหูหลับตาไปตะครุบเอาลัทธิการเมืองนั่นนี่
อย่างที่ท่านพูดถึง ความเป็นทาสสติปัญญาในทางโลกว่าถ้าเราไปติด ไปยึดในตำรา ในทฤษฎี ในอุดมคติ แนวไหน สายไหนเสียแล้ว  เราไม่มีทางที่จะไปรวบรวมอันอื่นมาวินิจฉัย  เพราะเราเป็นทาสทางสติปัญญาของทฤษฎีสายนั้นเสียแล้ว แล้วก็ชอบยึดมั่นในสิ่งที่เรียกว่า ปรัชญา คือปรัชญาทาง
การเมือง สายนั้น สายนี้ แขนงนั้น แขนงนี้ ของคนนั้น คนนี้เป็นทาสทางสติปัญญา แก่ลัทธิการเมืองแนวใดแนวหนึ่ง

1.อิสรภาพในการรวบรวมมาวินิจฉัยข้อนี้ ท่านพุทธทาสหมายถึง การไม่ด่วนผูกมัดตนเองกับลัทธิการเมืองแต่จะต้องพยายามศึกษาอย่างรอบด้าน ประมวลแนวทางทั้งหลายมาเท่าที่จะกระทำได้ เพื่อพิจารณาเปรียบเทียบ ไม่ว่าจะเป็นจากประสบการณ์ในอดีต แนวทางร่วมสมัยรวมทั้งจากแหล่งที่ท่านให้ความสำคัญอย่างยิ่งคือ ข้อเท็จจริงของธรรมชาติทั้งหลายเป็นการเมืองที่ธรรมชาติจัดให้ ตามระบบของธรรมชาติ
2.อิสรภาพในการวินิจฉัยในข้อนี้ เราจะมีความเป็นอิสระแก่ตัวเอง ของตัวเอง ทำการวินิจฉัยไม่สยบต่อความน่ายำเกรงที่ติดมากับแนวคิดและวิถี
ต่าง ๆ  ไม่ว่าจะมาจากขนบประเพณี ความนิยมของโลก หรือการตัดสินของอำนาจใด ๆ นอกจากนี้อิสรภาพในข้อนี้ ยังรวมถึงอิสรภาพในการตั้งประเด็นและแง่มุมเพื่อพิจารณา ชนิดที่หลุดจากกรอบหรือแง่มุมอันจำกัดตามที่มักร่ำเรียนยึดถือกันมาด้วยกล่าวคือไม่จำเป็นที่จะต้องเอาตามที่เขาเขียนให้เราเรียน
3.อิสรภาพในการเลือกในข้อนี้ ท่านอธิบายว่าเมื่อเราวินิจฉัยมันไปทุกอย่างทุกแง่ทุกมุมแล้วเราจะเลือกอันไหน แง่มุมไหนเราก็จะต้องเป็นอิสระด้วยเหมือนกันกล่าวอีกนัยหนึ่งการเลือกแนวทางทางการเมืองนั้นไม่จำเป็นต้องติดอยู่ในกรอบของลัทธิใดลัทธิหนึ่งแต่ควรจะมีเสรีภาพในการ
เลือกมาผสมผสาน หรือสร้างสรรค์ขึ้นใหม่ ตามที่มันเหมาะแก่ปัญหาของเราหรือมันเหมาะแก่เรา
4.อิสรภาพในการปฏิบัติ ท่านหมายถึง การตระหนักถึงความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ ไม่ต้องยึดติดว่า เมื่อสมาทานลัทธิหรือแนวทางหนึ่งใดแล้ว
จะต้องทำตามอย่างที่เขานิยมยึดถือกันมา ดังนั้นเราต้องมีอิสระในการปฏิบัติเท่ากับที่เราได้เลือกอยู่ที่ความสามารถของเรา
แล้วเราต้องรู้จักตัวเราให้ดี ว่าเรามันอยู่ในสภาพอย่างไร มีความสามารถเท่าไร แล้วจะได้ปฏิบัติพอดีกับความสามารถ

ประเด็นเรื่องการรู้จักตัวเองนี้ท่านพุทธทาสเน้นว่าเพราะเราไม่รู้จักตัวเองจึงไม่รู้ว่าอะไรเหมาะแก่ปัญหาของเราและปัญหาของประเทศไทยเล็ก ๆ อย่างนี้ไม่เหมือนกับปัญหาของประเทศรัสเซีย อินเดีย จีน อเมริกา อะไรก็ได้ มันเหมือนกันไม่ได้เราอย่าหลับหูหลับตางมงาย โดยไม่ดูเสียว่าไอ้เรานี่มันเป็นอย่างไรส่วนประเด็นในเรื่องความสามารถนั้น ท่านไม่ได้หมายเพียงการศึกษาหรือความเชี่ยวชาญในด้านต่าง ๆ เท่านั้น หากรวมถึงฐานทรัพยากร ภูมิประเทศ ดินฟ้าอากาศ และสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ด้วย  ท่านยังวิพากษ์สืบเนื่องว่าทรัพยากรของเรามีสำหรับจะเป็นประเทศกสิกรรม เราจะเป็นประเทศอุตสาหกรรมเร็ว ๆ นี้มันก็เป็นเรื่องบ้าบอเพราะความสามารถมันก็มีไม่ได้แม้ว่าเราจะมีความรู้ แต่ภาวะสิ่งแวดล้อมมันยังไม่เข้ารูปกัน
แล้วมันก็เป็นไปไม่ได้แนวความคิดว่าด้วยอิสรภาพในการใช้สติปัญญา(ทางการเมือง)ของพุทธทาสภิกขุจึงตั้งอยู่บนรากฐานของการใช้วิจารณญาณอย่างรอบด้านของกาลามสูตร และนำเสนออย่างสอดคล้องเป็นรูปธรรมในบริบททางการเมืองร่วมสมัย
การที่ทุกคนเป็นนักการเมืองโดยความรู้สึก – ความกล้าที่จะข้ามพ้นภาวะจำเป็นต้องทิ้งธรรมะ – การใช้วิจารณญาณอย่างรอบคอบด้วยตนเอง – และอิสรภาพในการใช้สติปัญญาทั้งหมดนี้ คือองค์ประกอบของท่าทีพื้นฐานต่อประเด็น ธรรมะกับการเมือง