|
หัวข้อ: ข้าวยาคู และข้าวมธุปายาส : ข้าวในพิธีทางพุทธศาสนา เริ่มหัวข้อโดย: Kimleng ที่ 13 สิงหาคม 2556 16:00:56 .
(http://www.sookjaipic.com/images/622_SAM_6506.jpg) ข้าวยาคู (สีเขียวเข้มมากเกิดจากการผสมใบเตยลงไปด้วย) สารท เป็นคำเรียกเทศกาลทำบุญในวันสิ้นเดือน ๑๐ คำว่า สารท เป็นคำมาจากภาษาสันสกฤษ หมายถึง ฤดูใบไม้ร่วง หนังสือ “พระราชพิธีสิบสองเดือน” กล่าวถึงพระราชพิธีที่ทำในเดือน ๑๐ ว่า มี ๒ พิธี พิธีหนึ่งทำในตอนต้นเดือน ๑๐ เรียกว่า ภัทรบท เป็นพิธีของพราหมณ์ ส่วนพิธีสารทนั้นจะทำตอนปลายเดือน พิธีสารท เป็นพิธีที่มีในอินเดีย เริ่มมาจากการที่ผู้ทำนาต้องการให้ข้าวในนาเจริญงอกงาม จึงเอาข้าวที่กำลังท้องมาทำเป็นข้าวยาคู และนำพืชพรรณธัญญาหารที่เก็บเกี่ยวได้เป็นครั้งแรกของปีมากวนเป็นข้าวปายาสเลี้ยงพราหมณ์ เมื่อพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์แพร่เข้ามาในเมืองไทย คนไทยจึงทำข้าวยาคูและข้าวกระยาทิพย์ถวายพระสงฆ์ด้วย • ข้าวยาคู ข้าวยาคู เป็นชื่ออาหาร 2 ชนิด ชนิดหนึ่ง มีคำอธิบายในพระราชนิพนธ์ “พระราชพิธีสิบสองเดือน” พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า เป็นอาหารที่พระภิกษุดื่มในตอนเช้าก่อนเวลาฉันอาหาร เป็นข้าวต้ม เจือขิง ใบกะเพราและเกลือ มีรสเค็มๆ ฉุนๆ ยาคู อีกชนิดหนึ่ง เป็นอาหารที่ทำด้วยข้าวอ่อนที่เรียกว่า ข้าวกำลังตั้งท้อง มีเนื้อข้าวอยู่ภายในเมล็ด แต่ยังไม่แก่เต็มที่ เมื่อนำข้าวทั้งรวงมาตำจะได้น้ำข้าวสีขาวและหอม นำมากวนให้สุกเติมน้ำตาลเล็กน้อยก็จะได้ข้าวยาคูสีเขียวอ่อนใส ที่มีรสหวานและหอมน่ากิน (http://www.sookjaipic.com/images/3746582749_SAM_3046_1_.JPG) ข้าวมธุปายาส : วัดเกตุการาม อ.เมือง จ.เชียงใหม่ • ข้าวทิพย์ ข้าวทิพย์ หรือข้าวกระยาทิพย์ เข้าใจกันว่า คือ ข้าวมธุปายาส ที่นางสุขาดากวนไปถวายพระพุทธเจ้าในวันที่ทรงตรัสรู้ ข้าวมธุปายาสของนางสุชาดาเป็นข้าวสาร หุงด้วยนมโคสด จังไม่มีลักษณ์เหมือนข้าวกระยาทิพย์ที่ทำในประเทศไทย ประเพณีกวนข้าวทิพย์ของไทยกระทำในพระราชพิธีสารทเดือน ๑๐ มีการตั้งกระทะที่จะกวนข้าวทิพย์ ๘ กระทะ มีหญิงสาวพรหมจารี ๑๖ คน แต่งกายนุ่งจีบขาว ห่มสพักขาว ใส่เครื่องเพชร ใส่มงคลรอบศีรษะ มานั่งฟังพระสวดมนต์ สาวพรหมจารีกวนข้าวทิพย์กระทะละ ๒ คน เมื่อเริ่มพิธี มีอาลักษณ์อ่านประกาศงานพระราชพิธี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจิมพายที่พาดอยู่ปากกระทะ แล้วทรงรินน้ำพระพุทธมนต์จากพระมหาสังข์และพระเต้าเบญจคัพย์ลงในกระทะ พระราชวงศ์ที่ตามเสด็จทรงรินน้ำส้มและเนย แล้วพวกวิเสทก็นำสิ่งต่างๆ ที่เป็นเครื่องปรุงใส่ลงในกระทะ ประโคมแตรสังข์ ฆ้องชัย พิณพาทย์ มโหรี แล้วสาวพรหมจารีก็เริ่มกวนพระมหาราชครูรดน้ำสังข์ทุกกระทะ แล้วเถ้าแก่ท้าวนางก็พาสาวพรหมจารีกลับ มีฝีพายมากวนต่อจนเสร็จ สิ่งที่กวนเป็นข้าวทิพย์ มีกล่าวถึงในหนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือน ว่ามี ๖๓ อย่างมีทั้งถั่ว งา นม เนย และผลไม้ต่างๆ เพื่อให้เป็นอเนกรสปายาส ดังนี้ ๑. ถั่วดำ ๒. ถั่วขาว ๓. ถั่วแม่ตาย ๔. ถั่วราชมาศ ๕. ถั่วเหลือง ๖. ถั่วทอง ๗. ถั่วเขียว ๘. ถั่วลิสง ๙. เมล็ดงา ๑๐.ผลเดือย ๑๑. สาคูวิลาศ ๑๒.เมล็ดแตงอุลิต ๑๓. ข้าวโพด ๑๔. ข้าวฟ่าง ๑๕. ข้าวเม่า ๑๖. เผือก ๑๗. มันเทศ ๑๘. กระจับสด ๑๙. แห้วไทย ๒๐. ข้าวสารหอม ๒๑. ผลไม้แดง ๒๒. ผลบัว ๒๓. ผลมะกล่ำใหญ่ ๒๔. น้ำนมโค ๒๕. เนย ๒๖. น้ำผึ้ง ๒๗. น้ำอ้อย ๒๘. มะพร้าวแก่ ๒๙. มะพร้าวอ่อน ๓๐. ชะเอมเทศ ๓๑. น้ำตาลกรด ๓๒. น้ำตาลทราย ๓๓. น้ำตาลหม้อ ๓๔. ข้าวตอก ๓๕. ขนมปังจืด ๓๖. ทับทิม ๓๗. น้อยหน่า ๓๘. เงาะ ๓๙. ลางสาด ๔๐. ละมุด ๔๑. พลับสด ๔๒. สาลี่ ๔๓. แห้วจีน ๔๔. กล้วยหอม ๔๕. กล้วยไข่ ๔๖. กล้วย ๔๗. ส้มเขียวหวาน ๔๘. ส้มมะแป้น ๔๙. ส้มซ่า ๕๐. ส้มเกลี้ยง ๕๑. สัมตรังกานู ๕๒. ลิ้นจี่ ๕๓. ลำไย ๕๔. พุทราริ้ว ๕๕. พลับแห้ง ๕๖. ผลอินทผลัม ๕๗. ผลชิด ๕๘. ผลสะท้อน ๕๙. ทุเรียนกวน ๖๐. สับปะรดกวน ๖๑. ข้าวอ่อนที่เป็นน้ำนม ๖๒. ชะเอมสด ๖๓. อ้อยแดง ข้อมูล : คอลัมน์ "ภาษาไทยวันนี้" โดย กาญจนา นาคสกุล นิตยสารสกุลไทย |