พิมพ์หน้านี้ - เซนศิลปะแห่งการรู้แจ้ง แง้มประตูพุทธธรรม ผ่าน บทกวีไฮกุ

(http://static.flickr.com/2/1637164_df35948a49.jpg)

เซนถือว่าถ้อยคำประกาศสัจจะที่แสดงถึงภูมิปัญญาของผู้แถลง
ไม่มีความหมาย จนกว่าประสบการณ์ของเราจะซึมซับมันเข้ามาเป็น
ส่วนหนึ่งของเรา และเราได้ให้ความหมายเฉพาะตัวของเราแก่มัน
เท่านั้น

การมองภาพเซนจึงไม่ต้องใช้ทฤษฎีเกี่ยวกับศิลปะ ไม่ต้องคร่ำ
เคร่งศึกษาเพื่อจะได้เข้าใจภูมิหลังของมันเพราะหัวใจของภาพเซนคือ
ความเป็นไปของชีวิตและการดำรงอยู่ของพลังจักรวาล ท่ามกลาง
ความแปรปรวนอันยิ่งใหญ่ของธรรมชาติ

สิ่งที่เราใช้มองภาพเซนจึงเป็นประสบการณ์ชีวิต ประสบการณ์
ที่แตกต่างจะได้ประโยชน์ที่แตกต่าง และเมื่อการมองภาพเซนสิ้นสุด
มันก็ไม่ได้ทิ้งความประทับใจหลงเหลือไว้ให้เรา แต่เรากลับกระปรี้
กระเปร่าขึ้น จากการค้นพบคุณค่าบางอย่าง ที่ทำให้โลกภายในของ
เราสงบนิ่งและสว่างไสว

จากหนังสือ เซนศิลปะแห่งการรู้แจ้ง เข้าถึงคติธรรมเซนผ่านภาพเซน
และบทกวีไฮกุ " เหล่าซือ " เรียบเรียง

(http://www.simpleton.com/img2/verse/bashofrog.jpg)

ไฮกุ ( Haiku, The )

คำประพันธ์ที่มีรูปแบบพิเศษของญี่ปุ่น มี ๓ บรรทัด บรรทัดแรกมี ๕
พยางค์ บรรทัดที่สองมี ๗ พยางค์ และบรรทัดที่สามมี ๕ พยางค์ ความ
เพลิดเพลินดื่มด่ำที่ได้มาจากไฮกุนี้ ทำให้ชาวญี่ปุ่นนิยมอ่านไฮกุกันมาก
มีนิตยสารไม่ต่ำกว่า ๕o ฉบับที่อุทิศตัวให้แก่ไฮกุโดยเฉพาะ

ไฮกุ ไม่มีโครงสร้าง แต่เป็นไปเพื่อความรู้สึกเพลิดเพลินอันลึกซึ้ง
หรือความดื่มด่ำกับความรู้อันล้ำลึก

ตัวอย่างไฮกุ เช่น

ยามเช้าอันเจิดจ้า
และแล้ววันนี้ดูเหมือนว่า
เป็นเรื่องชีวิตส่วนตัวของฉัน

ดอกโบตั๋นร่วงโรย
โปรยกลีบสองสามกลีบแผ่วเบา
ค่อยซ้อนบนกลีบหนึ่ง

เจ้าผีเสื้อตัวหนึ่ง
ง่วงหงาวหาวนอน เกาะอยู่บน
ระฆังของอาราม

เจ้าหัวขโมย
ปล่อยทิ้งมันไว้ที่ด้านหลัง
พระจันทร์ที่หน้าต่าง

ถึงอย่างไร ตัวอย่างเหล่านี้ ไม่จัดว่าเป็นเซนเสียหมดทีเดียว
มันเพียงกอปรด้วยความคิดมากมาย ไกล้เคียงปรัชญา อะไรที่เรา
เรียกว่า ไฮกุแบบเซน ก็คือสิ่งที่เพิ่มพูนส่งเสริมการรับรู้ ดังที่ บลิธ( Blyth)
กล่าวไว้ว่า " ไฮกุ ไม่ใช่คำประพันธ์ ไม่ใช่วรรณคดี มันเป็นมือที่กำลังกวัก
ประตูที่เปิดไว้เพียงครึ่งเดียว กระจกที่ขัดถูจนสะอาด มันเป็นทางกลับ
สู่ธรรมชาติ .. แม้ธรรมชาติแห่งพุทธะของเรา " ต่อไปเป็นตัวอย่างไฮกุเซน
ของ บาโช (Basho)

(http://www.teeweg.de/graphik/lit/basho/kaeru.jpg)

สระเก่าแก่สระหนึ่ง
กบตัวหนึ่งกระโดดลงสระ
จ๋อม .....

บนคาคบไม้แห้ง
อีกาหยุดบินร่อนลงเกาะ
ฤดูใบไม้ร่วงอันมืดมิด

เราจ้องมองดู
แม้ที่ม้าหลายตัว
เข้านี้เต็มด้วยหิมะ

กล่าวกันว่าการจับคุณสมบัติที่แท้จริงหรือผลของไฮกุแต่ละบท
จะต้องอ่านมันซ้ำ ๆ กันหลายเที่ยวหรือบางทีมากจนนับไม่ถ้วน ด้วยการ
สัมผัสอันลึกซึ้งซึ่งมาจากการหยั่งรู้ หรือการหยั่งเห็น สิ่งนี้คล้ายกับ
ความสามารถที่ก่อให้เกิดความอัศจรรย์ใจ ความสามารถนี้ เหมือนการ
เปิดแห่งจิต ซึ่งอยู่เหนือความคิด หรือการรับรู้ทางใจ ( ไม่ใช่การรับรู้ทาง
ประสาทสัมผัส ) เป็นบางสิ่งที่กว้างขวางซึ่งเกิดขึ้นจากรูปแบบของ
ไฮกุดังนั้นมันจึงผลิตความสมดุลหรือชุดแห่งความสมดุลที่ไวต่อการรับรู้
แห่งความคิด สมมุติว่า แทนที่เราจะมองผ่านหน้าต่างแล้วพูดว่า

" ฝนกำลังตกอีกแล้วเช้านี้ " .............เรากลับพูดว่า

" ฝนกำลังตก
อีกแล้ว
เช้านี้ "

พูดเช่นนี้จะทำให้รู้สึกแตกต่างกันหรือไม่

Mr. R. H. Blyth ได้เขียนเรื่องเกี่ยวกับไฮกุไว้ ๔ ชุด ชึ่งประกอบ
ด้วยข้อมูลมากมายและตรงจุด ซึ่งถือว่าเป็นชุดที่ดีชุดหนึ่งของเซนที่อยู่
ในวรรณคดีภาษาอังกฤษ

(http://oldforum.serithai.net/Smileys/default/slime_sentimental.gif)จากหนังสือ เรียง ร้อย ถ้อย เซน ของ จงชัย เจนหัตถการกิจ

(http://www.hiroshige.org.uk/hiroshige/tokaido_reisho/images/21_Mariko.jpg)

ประสบการณ์ เกี่ยวกับบทกวีไฮกุและภาพ

พวกเรากี่คนที่เคยมีประสบการณ์เกี่ยวกับบทกวีไฮกุมาแล้ว ?
เรามาอ่านบทกวีไฮกุของโจโสะร่วมกันสักบทหนึ่งดีกว่า

ทุ่งนาและภูเขา
ล้วนถูกหิมะจับไว้
ไม่มีอะไรเหลือ

ผู้แต่งไฮกุบทนี้ไม่ได้ให้ลักษณะอื่นใดแก่เราเลยนอกจากภาพ
ภาพหนึ่ง ซึ่งเป็นลวดลายเล็ก ๆ ส่วนหนึ่งของภาพชีวิตอันใหญ่โต
กว้างขวางตามที่เขามองเห็น ถ้ามันปราศจากนัยที่สื่อให้เห็นภาพใด ๆ
ละก็ ย่อมขึ้นอยู่กับเราเองที่จะสร้างมันขึ้นมา

เราลองนึกให้เห็นภาพในใจโดยใช้ถ้อยคำในบทกวีไฮกุนี้เป็น
พื้นฐานดูกันบ้าง ความขาวปกคลุมไปทั่ว ทั้งห้วยละหานลำธาร
พุ่มไม้ ก้อนหิน ไม้ไร่ และบ้านเรือน รูปทรงของแต่ละสิ่งละอย่าง
ล้วนแต่ถูกขจัดทิ้งไปจนหมดสิ้น หลังจากคุณนึกเห็นภาพในใจแล้ว
จงเปิดตัวเองให้รู้สึกถึงความว่างของทิวทัศน์นี้ คุณกำลังเผชิญหน้า
กับความไม่มีอะไรเลยแทนที่จะนึกของลำธารที่นั่นกำแพงหินที่นี่
และบ้านหลังคามุงฟางใต้ชะเงื้อมเขาบัดนี้คุณเห็นแต่ลอนสีขาวเท่านั้น
เมื่อปราศจากสิ่งใดโดยเฉพาะมากระตุ้นเราให้เกิดจินตนาการเสียแล้ว
คุณจึงได้แต่นั่งนิ่ง ๆ

ในระหว่างคุณนั่งนิ่ง ๆ อยู่นี้ คุณกำลังเปิดรับสิ่งที่ผู้ฝึกเซนมา
หมายความถึงเมื่อพวกเขาพูดถึงความว่างคือความเต็ม หรือความว่าง
คือครรภ์ของรูปแบบ เพราะภายใต้ปกการคลุมของหิมะนั้น มีรูปแบบ
จำนวนเหลือคณานับดำรงอยู่ เป็นต้นว่า ตาของต้นไม้ที่กำลังรอคอย
เวลาผลิบาน สัตว์ที่กำลังจำศีล แบคทีเรีย พืชเล็ก ๆ จำพวกไลเคน
และตระไคร่บนหิน เมล็ดหญ้า น้ำในลำธารที่กำลังไหลริน แต่ละสิ่ง
ละอย่างพร้อมที่จะเติบโตและเคลื่อนไหวตามกฎเกณฑ์แห่งชีวิตของ
มันเอง แต่ละสิ่งละอย่างคือการแสดงออกที่แตกต่างกันของพลัง
รากฐานทั้งสิ้น ในทำนองเดียวกัน เมื่อจิตสำนึกของเราหยุดการแปรรูป
ออกมาเป็นคำพูด และคำพูดในใจที่เกือบจะไม่มีวันหยุดยั้งได้ยุติลง
ส่วนที่เฉลียวฉลาดมากที่สุดภายในตัวเรา ซึ่งเป็นอะตอมหนึ่งของ
พลักรากฐาน ก็จะมีโอกาสที่จะพัฒนาเช่นกัน

โจเสะไม่ได้พูดทั้งหมดนี้ แต่ก้อนหินที่เขาทิ้งลงในสระแห่ง
ความตระหนักรู้ของเราก่อให้เกิดระลอกคลื่นนี้ ทั้งระลอกนี้และอีก
มากมายหลายระลอกนักภายในจิตใจของคนอื่น ๆ

จากหนังสือ เซนศิลปะแห่งการรู้แจ้ง เข้าถึงคติธรรมเซนผ่านภาพเซน
และบทกวีไฮกุ " เหล่าซือ " เรียบเรียง

(http://perso.wanadoo.fr/zen-deshimaru-dijon/images/arbre%20%E0%20bouddha.gif)

คติธรรมเซน

คติธรรม ๑ : ความเป็นจริงต่าง ๆ ของชีวิต ส่วนใหญ่มองเห็นได้อย่าง
แท้จริงจากสิ่งต่าง ๆ และการกระทำต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน

คติธรรม ๒ : ทุกสิ่งทุกอย่างดำรงอยู่อย่างสอดคล้องกับธรรมชาติของ
มันเอง การรับรู้ส่วนตัวของเราในเรื่องเกี่ยวกับค่า ความถูกต้อง ความ
งาม ขนาด และคุณค่า ล้วนแต่อยู่ในหัวของเรา ไม่ได้อยู่ข้างนอกเลย

คติธรรม ๓ : ทุกสิ่งทุกอย่างดำรงอยู่โดยสัมพันธ์กับสิ่งอื่นๆ

คติธรรม ๔ : ตัวตนและสิ่งอื่น ๆ ที่เหลือไว้ในจักรวาลไม่ได้แบ่งแยกกัน
อย่างแท้จริง แต่ทำหน้าที่เป็นองค์รวม

คติธรรม ๕ : มนุษย์เกิดขึ้นจากธรรมชาติ และก้าวหน้าไปอย่างมีประสิทธิ
ผลที่สุดด้วยการร่วมมือกับธรรมชาติ แทนที่จะพยายามเอาชนะมัน

คติธรรม ๖ : ไม่มีอัตตาในความหมายของจิตวิญาณส่วนตัวหรือบุคคลิก
ภาพที่ไม่เปลี่ยนแปลงอันคงอยู่ต่อไปได้อย่างไม่มีที่สิ้นสุดซึ่งข่มร่างกาย
เอาไว้เป็นการเป็นการชั่วคราว

คติธรรม ๗ : ความเข้าใจอย่างลึกซึ้งที่แท้จริงไม่ได้เกิดจากความรู้เฉพาะ
ด้าน จากการเป็นสมาชิกของคณะกลุ่มบุคคล จากลัทธิหรือหลักความเชื่อ
มันมาจากญาณหยั่งรู้ก่อนจิตสำนึกแห่งการดำรงอยู่ทั้งปวงทั้งปวงของตน
จากรหัสของตนเอง

คติธรรม ๘ : รูปแบบต่าง ๆ เกิดจากความว่าง เมื่อผู้ใดว่างจากสมมุติฐาน
และการวินิจฉัยที่สั่งสมมาหลายปี ผู้นั้นจะเข้าไกล้ธรรมชาติดั้งเดิมของตน
ย่อมเข้าใจแนวคิดดั้งเดิม และสามารถแสดงปกิกิริยาตอบโต้ได้อย่างใหม่สด

คติธรรม ๙ : การทำตนเป็นผู้สังเกตุการณ์ในขณะที่เป็นผู้มีส่วนร่วมพร้อม
กันด้วยนั้น จักทำให้การกระทำของผู้นั้นเสื่อมเสียไป

คติธรรม ๑o : ความมั่นคงและความไม่เปลี่ยนแปลงนั้นถักทอขึ้นด้วยจิตใจ
ที่ถูกครอบงำโดยอัตตาและหาได้ดำรงอยู่ในธรรมชาติไม่ การยอมรับความ
ไม่มั่นคง และผูกพันตนเองกับสิ่งที่ไม่รู้จะก่อให้เกิดศรัทธาต่อจักรวาล

คติธรรม ๑๑ : คนเราสามารถมีชีวิตอยู่ได้ก็แต่ในขณะปัจจุบันเท่านั้น

คติธรรม ๑๒ : กระบวนการแห่งการใช้ชีวิตและถ้อยคำต่าง ๆ เกี่ยวกับมัน
ไม่ใช่สิ่งเดียวกัน และไม่ควรได้รับการปฏิบัติต่ออย่างมีคุณค่าเท่าเทียมกัน

คติธรรม ๑๓ : เมื่อเราเข้าใจถึงความไม่ลงรอยกันระหว่างทฤษฏีต่าง ๆ
เกี่ยวกับชีวิตและสิ่งที่เรารู้สึกได้จากญาณหยั่งรู้ว่าเป็นความจริง โดยไม่
ต้องใช้คำพูดและไม่ได้อาศัยการวินิจฉัย ก็ไม่มีอะไรที่ต้องทำอีกแล้วนอก
จากหัวเราะ

คติธรรม ๑๔ : ศิลปะเซนมีคุณสมบัติในลักษณาการดังนี้ มันสามารถหลอม
รวมเอาความชื่นชมต่องานทัศนศิลป์ ความรู้เกี่ยวกับชีวิต และประสบการณ์
และญาณหยั่งรู้ส่วนตัวให้เข้ากันเป็นเหตุการณ์ที่สร้างสรรค์หนึ่งเดียวกัน

คติธรรม ๑๕ : เราแต่ละคนจะพัฒนาไปสู่ความเป็นเอกปัจเจกชน ผู้ติดต่อโดย
จำเพาะเจาะจงกับโลกที่ดำรงอยู่สำหรับคนคนนั้น

(http://farm4.static.flickr.com/3158/3002059218_a7bb55618e.jpg)

เมื่อตอนที่ชิกิประสบกับสิ่งที่ทำให้เขาเขียนไฮกุบทต่อไปนี้ขึ้น
มานั้น เขาคงเกิดความตระหนักรู้อย่างรุนแรงตื่นตัวกับชีวิตอย่างเต็มที่

โอ ข้า แสนปีติ
ขณะกินลูกพลับ
เมื่อระฆังจากวัดโฮริวดังลั่น

คุณเกือบจะได้ยินเสียงกังวานในหู และรู้สึกว่าน้ำลูกพลับ
กำลังไหลลงลำคอพร้อมกันกับเขาด้วย เขากำลังใช้ชีวิตอยู่จริง ๆ
น่ะแหละ

หน้าฝน !
ทางเข้าบ้านถูกน้ำท่วม
กบหลายตัวกำลังว่ายน้ำอยู่ที่นั่น

- ซัมปุ -

ช่างเป็นการแสดงปฏิกิริยาต่อน้ำท่วมบ้านที่งดงามอะไรเช่นนี้ !
คุณคิดถึงทางอื่นดีกว่านี้ได้บ้างใหม ? ฝนตก น้ำขึ้น ไม่แต่น้ำจะท่วม
ทางเข้าบ้านคุณเท่านั้น ยังมีกบอีกหลายตัวด้วย คุณจึงนั่งลงและดู
กบว่ายน้ำ

ดวงจันทร์ลอยเข้ากลีบเมฆ
ใยข้า จึงไม่ยืม
แตงโมฉ่ำน้ำเล็ก ๆ สักลูก ?

- ชิกิ -

เมฆบังเอิญลอยมาบดบังทิวทัศน์ที่เห็นได้จากแสงจันทร์ แตงโม
แถบหนึ่งพลันปรากฏขึ้นที่นั่น และนี่เป็นการยืม หาได้ขโมยไม่ ดังนั้น
ใครเลยจะถือสา ? มนุษย์ไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้จากทิวทัศน์ที่เห็นได้
จากดวงจันทร์อย่างเดียวเท่านั้น

นี่เป็นวิถีทางที่แท้จริงของสิ่งต่าง ๆ บนดาวพระเคราะห์โลกดวงนี้

(http://peoplesartshop.com/wp-content/uploads/2012/04/T10YlaXkd1eQyiJJI8_100152_105x200.jpg)

แม้แต่ท่านนายพล
ก้ยังถอดเกราะ
เพื่อดูดอกโบตั๋นของเรา

- คิกากุ -

แน่นอนดอกโบตั๋นของคิกากุอาจไม่ใช่ดอกโบตั๋นที่พบเห็นได้
ทั่วไปทุกวัน

ลมไต้ฝุ่นแห่งฤดูใบไม้ผลิ
จัดการกับเหยื่อรายแรกของมันไปแล้ว
หุ่นไล่กาในท้องถิ่นนั่นเอง

- คิวโรกุ -

หุ่นไร่กาที่ล้มไปของคิวโรกุบ่งบอกถึงความสำคัญของเหตุการณ์
อย่างหนึ่งในดาวพระเคราะห์ดวงนี้ - ลมไต้ฝุ่น

ถ้าข้า สามารถห่อ
สายลมแห่งเขาฟูจิกลับเมือง
ของที่ระลึกอะไรเช่นนี้หนอ !

- บาโช -

บาโชทำตลกเล่นกับสัญชาติญาณที่มีลักษณะพื้นฐานและ
คงทนมากที่สุดอย่างหนึ่งของมนุษย์ นั่นคือ การสะสม การสะสม
ของที่ระลึกเป็นเรื่องสามัญธรรมดา แต่เราจะสะสมสิ่งประดิษฐ์ใด
เล่าที่มีอำนาจมากพอจะต่อต้านกับความเป็นจริงและกาลเวลาที่
กลืนกินสรรพสิ่ง

(http://4.bp.blogspot.com/__PpAdCGMn9c/TE5Vn0Yki0I/AAAAAAAAABg/RYloj0Csuq8/s320/melonqz2.png)

แตงโม
แม้แต่มัน
ก็สามารถจัดการกับตัวเองได้

- รันเซสึ -

ลองพิจารณาแตงโมในไร่ดูก็ได้ พวกมันมิได้แบกหามงานหนัก
ด้วยความเหนื่อยยาก หากเพียงนั่งอยู่ที่นั่นเฉย ๆ และชื่นชมกับความ
เป็นแตงโมของตัวเอง

บ้านเดิมของข้า !
แม้แต่แมลงวันก็ยังตอมข้า

เมื่ออิสสะเดินทางกลับไปเยี่ยมเยียนหมู่บ้านเกิด เขาพบว่า
แมลงวันไม่ได้มีส่วนร่วมรู้เห็นในวิถีทางแห่งการรับรู้ของเรา

ชิกิให้ภาพอันกว้างใหญ่ของทุ่งนาและแถบเชิงเขาที่ยาวติดต่อเป็นพืด
ซึ่งมีกลุ่มเมฆอยู่เหนือศีรษะและมีชาวนาตัวกระจิ๋วหลิวกำลังทำนาอยู่

ชาวนาไถหว่าน
อย่างไร้เดียงสาเหมือนเมฆ
ใต้ทิวเขาทิศใต้

หมู่เมฆ ทิวเขา มนุษย์ ทุ่งนา ต่างก็ทำหน้าที่ของมันเอง ไม่มี
ใครครองงำใคร หรือถูกใครครอบงำ ไม่ได้แยกขาดจากกัน แต่ก็ใช่
ว่าจะร่วมกัน

ในการเรียนรู้ถึงธรรมชาติของท้องทุ่งแต่ละแห่งนั้น เราไถหว่าน
แล้วไถหว่านอีกให้สอดคล้องกับธรรมชาติของมัน ที่นั่นมีความสอด
คล้องกลมกลืนและสร้างสรรค์ดำรงอยู่

(http://jancology.com/blog/archives/images/alone.jpg)

ที่กิ่งไร้ใบ
อีกาตัวหนึ่งเกาะอยู่
ในยามเย็นของฤดูใบไม้ร่วง

- บาโช -

ชั่วขณะที่ไร้กาลเวลาอีกครั้งหนึ่งให้เราได้ลิ้มรส และผลึกมัน
เข้ามาในเซลล์ประสาททุกเซลล์ของเรา

สรรพสัตว์ทั้งสิ้น
ต่างกระเสือกกระสน
กลางเหล่าดอกบัวบาน

- อิสสะ -

ดอกไม้บานอย่างเงียบเชียบ มนุษย์กระเสือกกระสนดิ้นรน
เอาละมันบาน เรากระเสือกกระสน ทั้งหมดก็เท่านี้เอง - อิสสะพูด

กบตัวหนึ่ง
มองดูทิวเขา
อย่างเงียบ ๆ และสงบ

ที่จริงอิสสะกำลังเล่นสนุกเล็ก ๆ น้อย ๆ โดยมีกบและกวีชาวจีน
ที่ถูกทึกทักเอาว่าค่อนข้างจะ " ลึกลับ " สักหน่อยหนึ่งเป็นเป้า และมี
เราเป็นเป้าด้วย - ถ้าเราถืออาการนิ่งเงียบ ๆ เป็นเรื่องจริงจังมากเกินไป
การกระเสือกกระสนดิ้นรนก็เป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติของเราด้วย
เหมือนกัน

(http://fwmail.teenee.com/strange/img5/m123726.jpg)

บูซัน เขียนไว้ว่า

ใบไม้ร่วง !
เมื่อลมพัดจากตะวันตก
มันไปรวมตัวกันที่ตะวันออก

มันเป็นเช่นนี้เรื่อยมาและจักเป็นเช่นนี้เรื่อยไป ตราปใดที่ยังคง
มีใบไม้แห้งและสายลมที่พัดมาอย่างสม่ำเสมอ

ชิโย ซึ่งลุกขึ้นมาหาดื่มในตอนเช้า ก็ยังไม่บังอาจรบกวน
ความกลมกลืนระหว่างเชือกผูกถังน้ำประจำบ่อน้ำ และเถาของดอก
จูงวัวที่เลื้อยมาพันในตอนกลางคืน

เถาดอกจูงวัว
พันกับถังน้ำ
ข้า จะขอน้ำจากเพื่อนบ้าน

โอนิสึระ เขียนว่า

สายลมเย็น
เสียงกระซิบในดงสน
อบอวลอยู่ในอากาศ

เพราะฉะนั้นโปรดอย่ารบกวนความกลมกลืนนี้ ซึ่งโอนิสึะรู้สึก
ได้ในระหว่างที่นั่งอยู่ในโรงน้ำชาบนยอดผา

(http://flowerinfo.org/wp-content/gallery/violet-flowers/violet-flower-4.jpg)

หัวใจของบาโชแล่นไปอยู่ที่ดอกไวโอเล็ตเล็ก ๆ ซึ่งขึ้นอยู่บนทาง
น้อยบนเขาสูง

ดอกไวโอเล็ต
ข้างทางน้อยบนเขา
มีอะไรบางอย่างในมันที่อ่อนน้อมถ่อมตัว

และธรรมชาติในอีกอารมณ์หนึ่ง มาร่วมเส้นทางเดียวกันกับเขา
ด้วยใบไม้ที่ปลิวว่อนและสัตว์ที่กำลังหลบหนี

ทุกสิ่งทุกอย่างถูกพัดหายไป
แม้กระทั่งข้า และหมูป่า
จากพายุกล้าของฤดูใบไม้ร่วง

- บาโช -

มีเรื่องเล่าว่าวันหนึ่งในขณะที่บาโชกำลังทำสมาธิร่วมกับเพื่อน ๆ
อยู่ในสวนของเขา เขาได้ยินเสียงกบตัวหนึ่งกระโดดลงไปในสระเล็ก ๆ
ฉับพลันเขาก็เอ่ยเอื้อนถ้อยคำในบรรทัดที่สองและบรรทัดที่สามของ
ไฮกุบทนี้มีชื่อเสียงมากที่สุดออกมา ผู้ที่ชื่นชมบทกวีไฮกุเกิดญาณ
หยั่งรู้อันลึกซึ้งถึงความลึกลับในหัวใจของสรรพสิ่งจากบทกวีนี้

สระเก่า
กบตัวหนึ่งกระโดดลงไป
เสียงดังจ๋อม

(http://i24.photobucket.com/albums/c49/mkanchanavatee/spring_flower_08/DSC_0107-copy.jpg)

บาโชแสดงออกถึงความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันนี้ในไฮกุบท
แล้วบทเล่า ที่ศาลแห่งอิเซ เขารู้สึกถึงพลังนี้ที่ทะลักถะถั่งจน
สามารถสัมผัสได้ทั้งทางจิตวิญญาณและร่างกาย

กลิ่นหอมอบอวล !
แม้ข้า ไม่รู้
ว่ามันมาจากใหน

ไฮกุสองบทของบาโชก็เช่นกัน การไหลเนื่องของพลัง การ
สัมผัสรับรู้ได้อย่างจริงจัง ถึงแม้ว่าจะมองไม่เห็นก็ตาม

ต้นฮอลลีฮอค
หันตามทางโคจรของดวงอาทิตย์
กลางสายฝนเดือนพฤษภา

ฝนกระหน่ำจนมืดครึ้ม
มองไม่เห็นเขาฟูจิ
วันนี้กลับงามยิ่ง

(http://www.nanagarden.com/Picture/Product/400/164138.jpg)

บูซันแสดงถึงความงามของต้นท้อที่กำลังออกดอกบานไว้ดังนี้

คลี่เสื่อฟางปูบนพื้น
ข้า นั่งและมองดู
ต้นท้อออกดอกบาน

ใครจะไปรู้ว่าอาจเกิดอะไรขึ้นกับภาพที่เห็นด้วยตาและด้วย
ความเข้าใจอันล้ำลึกในขณะที่คนเรากำลังนั่งอย่างเงียบ ๆ
ได้เล่า ? อิสสะเห็นสิ่งต่อไปนี้

แมลงปอตัวหนึ่ง !
ทิวเขาที่อยู่ห่างไกล
สะท้อนอยู่ในดวงตาของมัน

และในขณะที่บูซันกำลังหลีกเร้นทำสมาธิอยู่ในภูเขาอันเงียบ
สงบอยู่นั้น เขาได้ยินและเห็นสิ่งต่อไปนี้

วัดบนภูเขา
มือของพระเคาะระฆังพลาดไป !
เสียงแผ่ว ๆ

จักรวาลสร้างเรา เราสร้างจักรวาลของเรา โดยการนั่งเงียบ ๆ

ภาพผู้เฒ่าที่นั่งอย่างเงียบ ๆ ของบูซันค่อนข้างจะแตกต่างกับ
ภาพการเคลื่อนไหวที่อ่อนเยาว์ของผีเสื้อ ซึ่งกำลังเริงระบำใน
อากาศจากบทกวีไฮกุของบาโช แต่กระนั้นทั้งสองต่างก็ดื่มด่ำ
อยู่ในสมาธิด้วยกันทั้งคู่

ผีเสื้อสองตัว
เริงรำอยู่ในอากาศ
จับกันเป็นสีขาวคู่

(http://art-unity.org/wp-content/uploads/2013/02/Bamboo-and-stone.jpg)

ดอกไผ่หินแห่งฤดูใบไม้ผลิพร่างพรมลงคลุมก้อนหิน
ข้าอยากดื่มสักสองสามจอก
แล้วหลับให้สบาย

- บาโช -

คนหลายชั่วรุ่นเคยดื่มเหล้าและงีบหลับที่นี่มาแล้วก่อนบาโช
คนอีกหลายชั่วรุ่นก็จะทำอย่างนี้เหมือนกัน และในฤดูใบไม้ผลิ
ดอกไม้ไผ่หินจะยังคงโปรยปรอยมาตกต้องก้อนหินเรื่อยไป

ข้ากำลังไถอยู่ในทุ่งนา
ใต้ฉายาของภูเขา
ไม่มีนกร้องเพลงแม้แต่ตัวเดียว

- บูซัน -

บูซันไม่มีรถแทรกเตอร์หรือวิทยุทรานซิสเตอร์ติดตัวไปด้วย
อย่างแน่นอนไม่อย่างนั้นแล้วเขาคงไม่ได้ยินเสียงแห่งความ
เงียบหรอก

เหนือม่านหมอก
ครั้งแล้วครั้งเล่า
ที่ทะเลสาบปล่อยเรือออกไป

- กาโกกุ -

เรือและลูกเรือช่างกลมกลืนเป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติเสีย
เหลือเกิน ในภาพที่กาโกกุพรรณาถึง เมื่อเขากล่าวว่าทะเล
สาบปล่อยเรือออกไป เรือลำเล็ก ๆ เกือบจะถูกกลืนหายไป
บนน่านน้ำที่กว้างใหญ่ แต่น้ำก็อุ้มมันให้ลอยลำอยู่ได้ ลม
สามารถพลิกคว่ำมันได้ แต่ก็พัดพามันไปถึงจุดหมายได้
เหมือนกัน คลื่น เรือ หมอก ทั้งหมดล้วนแต่เป็นส่วนที่เกี่ยว
เนื่องกันอย่างไกล้ชิดของหนึ่งองค์รวมเดียวกัน

(http://farm5.staticflickr.com/4022/4663234774_778fcb3fdb_z.jpg)

โอนิสึระแสดงถึงอทวิลักษณ์ด้วยถ้อยคำดังต่อไปนี้

ข้า ติดตามต้นไม้
ดอกไม้ที่ไร้เสียง
ในหูชั้นในของข้า

เขาเปิดรับข่าวสารจากภายนอก การสื่อสารกันนี้เกิดขึ้น
อย่างไม่ต้องเพียรพยายาม อย่างเป็นไปเอง และอย่างเงียบ ๆ

คุณสามารถบอกได้จากไฮกุบทต่อไปว่า บาโชกำลังมองดูทิว
ทัศน์เซน และเกิดความรู้สึกเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับองค์รวม
ทั้งหมด

ม้าของข้า เดินเสียง กึบ ๆ กับ ๆ
อยู่ในทุ่ง ... โอ้ - โฮ !
ข้าเป็นส่วนหนึ่งของภาพ !

คุณเกิดความรู้สึกอะไรบ้างจากไฮกุบทนี้ของรันเซสึ

เหนือหมู่ผู้จาริกแสวงบุญ
ซึ่งกำลังพร่ำมนต์บนถนนมัวหมอก
ห่านป่ากำลังบิน

(http://i155.photobucket.com/albums/s287/tham_photo/5293b.png)

โอสึจิเขียนไว้ว่า

ข้า พูดเสียงดังใส่ค่ำคืนที่เย็นเยียบ
แต่เสียงนั้น
ไม่ใช่เสียงที่ข้า รู้จัก

นี่อาจทำให้ผู้ที่เชื่อว่าตัวเองเป็นคนเดิม และอัตตาของตนก็พูด
ด้วยเสียงเดียวกันอยู่เสมอ ถึงแก่สะดุ้งใจได้

ฟูริวเกยหาดท่ามกลางสายฝน
น้ำสีเทาและทรายสีเทา
กลืนกันโดยปราศจากรอยต่อ

- บูซัน -

ผู้ที่รักการใช้ชีวิตอย่างกระตือรือร้นต่างก็รู้ว่า พวกเขาสามารถ
คลุกคลีกันได้โดยปราศจากข้อขีดคั่น เราเองล่ะกลืนไปกับสภาพ
แวดล้อมยิ่งกว่าที่เราคิดหรือเปล่า ? ถ้าส่วนต่าง ๆ ของสภาพ
แวดล้อมของเราก็เป็นตัวเราด้วยละก็ เจ้าอัตตาที่สำคัญนักสำ
คัญหนาไปอยู่เสียที่ใหนกันเล่า ?

พระรูปหนึ่งในหมอก
ข้า สามารถเห็นท่าน
จากเสียงกรุ๊งกริ๊งของกระดิ่งของท่าน

- เมอิเซสึ -

เขตแดนต่อแดนแห่งการดำรงอยู่ของพระและของคุณอยู่ที่ใหน ?

(http://ih1.redbubble.net/image.9426457.5356/flat,550x550,075,f.jpg)

บูซันพูดถึงประกายแวบของหยดน้ำที่กระทบแสงไว้ดังนี้

หยดน้ำจากต้นไผ่
เป็นประกายแวบ
เมื่อกระทบแสง

ช่วงเวลาอันแสนสั้น หรือว่านิรันดรกาล บัดนี้เจ้าหยดพวกนั้น
ไปอยู่เสียที่ใหน ? ไม่ต้องสงสัยเลยว่าพวกมันคงต้องอยู่ที่ใหน
สักแห่งเป็นแน่ ในทะเลหรือ ? ในแม่น้ำที่กำลังไหลอย่างรวดเร็ว
หรือ ?

บาโชได้ยินเสียงอะไรบางอย่างต่างออกไปในดงไผ่ ซึ่งถ่ายทอด
ถึงความไหลเนื่องของเวลา

นกไนติงเกลตัวสุดท้ายกำลังร้องเพลง
ในดงไผ่
เป็นเพลงเก่าแก่

คีตกวีชาวอังกฤษ เรียกนกไนติงเกลของเขาว่านกอมตะ แต่มัน
จักไม่เปลี่ยนแปลง และดำรงอยู่ชั่วนิรันดรก็แต่ในฐานะที่เป็น
แบบแผนอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่ใช่ฐานะของนกตัวใดตัวหนึ่ง นกใน
ฤดูใบไม้ผลิของบาโชกำลังอ้อยอิ่งอย่างไม่ยอมจากไป เพื่อจะได้
ร้องเพลงสุดท้ายประจำฤดูร้อนนี้ในดงไผ่

ชิกิมองเห็นการดำรงอยู่เพียงชั่วครู่ยามและการเปลี่ยนแปลงที่
เกิดขึ้นจากสิ่งที่ดูเหมือนจะปราศจากความเปลี่ยนแปลงใด ๆ

ในศาลหลังคามุงฟาง
แห่งสัทธรรมปุณฑริก
ดอกหงอนไก่กำลังบาน

ดอกหงอนไก่บาน นกไนติงเกลร้องเพลง ประกายแวบของหยดน้ำ
เมื่อกระทบแสง แม่น้ำที่ไหลเนื่อง เรามีชีวิตและความรัก และสร้าง
แบบแผน และ ...

(http://www.googig.com/html/upload/1249562417.jpg)

ไม่มีน้ำมันตะเกียงให้อ่านอีกแล้ว
ข้า จึงลุกไปขึ้นเตียง ...
หมอนที่สว่างด้วยแสงจันทร์ของข้า !

- บาโช -

ช่วงเวลาที่ดีที่สุดในตอนค่ำคืนของบาโชอาจไม่ใช่การอ่านถ้อยคำ
ของคนอื่น แต่คือการเก็บเกี่ยวประสบการณ์จากความปีติในความ
งามอย่างฉับพลันเมื่อมองหมอนสีขาวของตนมลังเมลืองในแสงจันทร์
เขาหาได้มีอิสระที่จะชื่นชมกับแสงจันทร์ไม่ จนกว่าแสงตะเกียงสำหรับ
อ่านหนังสือจะดับไปเสียก่อน

เจ้าหุ่นไล่กาโง่เง่าเต่าตุ่น
ใต้ขาไม้ของเจ้า
พวกนกกำลังขโมยข้าว !

- ยายู -

หุ่นไล่กาของยายูคลุมด้วยเสื้อผู้ชาย แต่มีอะไรบางอย่างขาดหายไป
และพวกนกก็รู้ดี การจะเป็นนักวิทยาศาสตร์หรือครูที่ดีได้นั้นต้อง
อาศัยสิ่งอื่นมากกว่าปริญญาเอก

ข้า ไม่รู้จักชื่อของพวกมัน
แต่วัชพืชทุกต้น
มีดอกอันนุ่มนวล

- ซัมปู -

เมื่อหลายร้อยปีมาแล้วซัมปูพ่อค้าปลาผู้ถ่อมตนเป็นผู้เขียนบทกวีนี้

(http://cocomino.files.wordpress.com/2011/09/sss-073.jpg)

เบื้องหลังไฮกุของบาโชบทนี้คือ ความเรียบง่ายและสูงส่ง

เดือนมิถุนายนจะมาถึง !
ภูเขาอะราชิ
เมฆนอนบนยอดเขา

นี่มิใช่ความเพ้อฝัน ไม่ใช่ภาษา "กวี" มันปราศจากเทคนิคพิเศษอันใด
ทั้งก็ไม่ใช่ลัทธิใดทั้งสิ้น หากเป็นเพียงการพรรณาโดยตรงจากผลของ
การพบกันตัวต่อตัวระหว่างมนุษย์กับภูเขา ช่างเป็นความเรียบง่ายอะไร
เช่นนี้ ความเรียบง่ายที่สูงส่ง

อาร์. เอช. บลิช ผู้เชี่ยวชาญกวีไอกุระบุว่า ความงามของซากุระไม่เชิง
ทำให้เกิดผลขึ้นที่จิตไร้สำนึกซึ่งกำลังมองดูดอกไม้ทีเดียวนัก หากแต่
" ที่มาแห่งความงามของมันนั้นปราศจากการใช้ความคิด มีสภาพเป็น
เช่นนั้นเอง ดำรงอยู่ตามความเป็นจริงของมัน ปราศจากการเสแสร้ง
หรือการแสวงหาตัวตน " เราก็สามารถกล่าวในทำนองเดียวกันนี้กับ
อ่างหินที่มีตระไคร่จับเต็ม หนักและคงทน ซึ่งอยู่ข้าง ๆ ดอกซากุระที่
กำลังเบ่งบาน

บาโชชี้ให้เราเห็นศักยภาพแห่งการสร้างสรรค์ที่เราอาจปลดปล่อยออก
มาได้ถ้าเราปลดเปลื้องตัวเองให้หลุดพ้นจากความทะยานอยากที่จะ
" เข้าไปอยู่ " ในกลุ่มบางกลุ่ม หรือรับเอาลัทธิความเชื่อบางอย่าง

เบญจมาศสีขาว
ไม่มีฝุ่นแม้จุดเดียว
ให้เห็น

(https://lh3.googleusercontent.com/-cJVqA2DiTLg/TX1tGb5c0GI/AAAAAAAAAF8/aaHXhIkKjT0/s640/SNOWY+RIVER.jpg)

คุณได้รับผลกระทบแห่งความเรียบง่ายจากไฮกุบทนี้ของบอนโชหรือไม่ ?

หุบเขาที่ถูกหิมะกลืนกิน
มีแต่แม่น้ำเท่านั้น
ที่วาดเป็นเส้นดำวกวน

ดูเหมือนชีวิตจะดูดับสูญจนหมดสิ้น ด้วยถูกผลึกหิมะที่ไร้ชีวิตกลืนกินไป
แม่น้ำก็หาใช่สายธาราที่กำลังไหลรินอย่างมีชีวิตไม่ หากเหมือนกับเส้นที่
วาดขึ้นมา คุณเข้าถึงความสงบนิ่งได้มากน้อยแค่ใหน ? ณ ที่นี้คือความ
สงบนิ่งของสิ่งที่ไร้ชีวิต ความว่าง มันเป็นเพียงภาพตัวอักษรภาพหนึ่งซึ่ง
มีเส้นโค้งสีดำปรากฏบนพื้นขาว แต่ถึงกระนั้นเราก็รู้ดีว่าลึกลงไปภายใต้
หิมะสีขาวและน้ำแข็งสีดำนั้นมีชีวิตแฝงเร้นอยู่ และภาพใต้ความสงบนิ่ง
อันเงียบเชียบของคนที่กำลังนั่งอยู่นั้น มีการกระทำอันสร้างสรรค์และเต็ม
ไปด้วยชีวิตชีวาแฝงเร้นอยู่ แต่บัดนี้เป็นเวลาแห่งความสงบ การพักผ่อน
ของการรวบรวมพลังขึ้นใหม่ การตั้งจิตไปที่จุดใดจุดหนึ่ง แทนที่จะแบ่ง
แยกการกระทำออกไปต่าง ๆ นานา ในความเรียบง่ายมีแก่นแท้ ในความ
ว่างมีรูปแบบใหม่ ๆ มากมายเกิดขึ้น

เสียงของระฆังสองใบ
ที่จำนรรจ์จากวัดในยามสนธยา
อา ! คำสนทนาอันเยือกเย็น

- บูชัน -

และถ้าคำสนทนาของบูชันยังไม่เรียบง่ายเพียงพอสำหรับคุณละก็ ลงมา
พิจารณาดอกชาของเขาดูบ้าง

ชาดอกหนึ่งร่วงหล่น
ลงไปในบ่อน้ำ
ที่สงบนิ่งและมืดมิด

(http://img263.imageshack.us/img263/1205/dreamsofspring08.jpg)

กวีกันโซนิรมิตฤดูร้อนอันยาวนานขึ้นมาจากความว่างเปล่าของดาว
นพเคราะห์

เกิดขึ้นจากจักรวาลที่สมบูรณ์
ช่างยาวนานเสียจริง
วันหนึ่งในฤดูใบไม้ผลิ

บาโชยกย่องผู้ที่ต่อต้านการอนุมาณเอาง่าย ๆ ไว้ดังนี้

ผู้ที่มองเห็นฟ้าแลบ
และไม่คิดอะไร
พวกเขาช่างมีคุณค่าอะไรเช่นนี้ !

ไดโอะรังสรรค์โครงสร้างที่สลับซับซ้อนระหว่างความคิด และความรู้สึก
ขึ้นมาในวันปีใหม่ ซึ่งเขาไม่สามารถแสดงมันออกมาด้วยคำพูดได้

วันปีใหม่
สิ่งที่ข้า รู้สึก
อยู่เหนือถ้อยคำ

ความว่าง ความเงียบ หาใช่ความไม่มีอะไรไม่ หากแต่เป็นความเต็ม
ความเต็มบริบูรณ์ของคุณ

(http://www.birdingintaiwan.org/Birdsintwn/Russet%20Sparrow.600.jpg)

ข้า จาม
ทำให้มองไม่เห็น
นกกระจอกเมฆ

- ยายู -

การจามของยายูทำให้ความบริสุทธิ์ของการกระทำเป็นมลทินฉันใด
การ "ครุ่นคิด" ก็อาจทำให้การวาดภาพ การพัตตืลูกกอล์ฟลงหลุม
หรือการแสดงออกใด ๆ พลอยเสื่อมเสียไปด้วยฉันนั้น

เจ้าขอทาน !
ฟ้าและดิน
คืออาภรณ์ในฤดูร้อนของเขา

- ไคกากุ -

ขอทานผู้ไม่มีเสื้อผ้าเที่ยวขออาหาร นี่เป็นการกระทำที่ออกจะปราศ
จากตัวตนอยู่ไม่น้อย เพื่อให้ได้อาหารเป็นเครื่องยังชีพ เขาจึงไม่อาจ
สนใจกับการเปลือยกาย ซึ่งเป้นปัญหาที่เล็กกว่าเมื่อเทียบกัน

คืนอันยาวนาน
เสียงน้ำ
พูดความคิดของข้า

- โกชิกุ -

น้ำไม่ได้วิพากษ์วิจารณ์ค่ำคืนหรือตัวมันเอง เสียงของมันเป็นส่วน
หนึ่งของกลางคืน เช่นเดียวกับโกชิกุเหมือนกัน

(http://www.ripplesofbelief.com/wp-content/uploads/2010/07/candle03.jpg)

บัดนี้ในขณะที่คุณนั่งตัวตรง หายใจอย่างสม่ำเสมอและอย่างช้า ๆ ขอจง
นั่งตัวตรง และหายใจอย่างสม่ำเสมอและอย่างช้า ๆ เท่านั้น ก็พอ
เช่นเดียวกับผู้ที่เราไม่รู้จักคนหนึ่ง ซึ่งกำลังนั่งอยู่ และเพียงแต่ตระหนักรู้
ถึงเสียง ๆ หนึ่งและภาพ ๆ หนึ่งที่เห็น

จิ้งหรีดตัวหนึ่ง
กรี๊ด กรี๊ด กรี๊ด
แล้วนิ่งเงียบ
เทียนของข้า จมและดับ

- นิรนาม -

อิสสะไม่ได้ถามว่าทำไมผู้แต่งเพลงผู้เงียบขรึมของเขาจึงถูกแมลงวัน
ตัวหนึ่งล่วงล้ำก้ำเกินเอาได้

ชายคนหนึ่ง
กับแมลงวันตัวหนึ่ง
ในห้องใหญ่ห้องหนึ่ง

บาโชให้ภาพที่ไม่อาจลืมเลือนให้แก่เราภาพหนึ่งมันเป็นภาพของการมี
ส่วนร่วมในการติดต่อโดยสมบูรณ์ ไม่แปดเปื้อนด้วยคำวิพากษ์วิจารณ์
จากท้องที่หิวโหย หรือจากความเพ้อฝันของกวี

เด็กคนหนึ่งในครอบครัวยากจน
หยุดโม่ข้าว
เพื่อดูดวงจันทร์

(http://farm4.staticflickr.com/3111/5858562632_91707cc806_z.jpg)

สายลมแห่งฤดูใบไม้ผลิ
สีขาวแห่งนกกระสา
ช่างโดดเด่นท่ามกลางดงสนเสียนี่กระไร

- บาโช -

นี่คือนกกระสาที่มีสีขาวดังหิมะในอีกท่วงทำนองหนึ่ง มันกำลัง
บินผ่านดงสนอันมืดมิดราวกับวิญญาณสีขาวประเดี๋ยวหนึ่งเห็น
ตัวมัน อีกประเดี๋ยวก็ไม่เห็นแล้ว ถ้าเราไม่ตื่นตัวมองหามัน
ณ จุดที่แตกต่างกันในแต่ละขณะ เราก็จะคลาดสายตาจากมัน

แมลงปอ
เกาะบนปลายไม้
ที่ถูกยกขึ้นมาตีมัน

- โกเฮียว -

นี่คือความตื่นตัวอันยอดเยี่ยม ! แมลงปอของโกเฮียวยึดกุม
สถานการณ์ไว้ได้อย่างรวดเร็วปานฟ้าแลบ ก็คนที่หยิบไม้ขึ้น
มาตีมัน จะตีถูกได้อย่างไรถ้ามันเกาะอยู่บนปลายไม้ ? ถ้าเขา
ขยับไม้ เจ้าแมลงปอย่อมรู้ทีก่อนชิงบินหนีไปเสียได้ ถ้าเขาไม่
ขยับไม้ มันย่อมปลอดภัยอยู่เอง มันปกป้องชีวิตของมันด้วย
การกระทำที่เกิดขึ้นอย่างเป็นไปเองในลักษณะที่เป็นปฏิกิริยา
ตอบสนองต่อสิ่งเร้า ซึ่งมันได้รับโดยฉับพลันทันท่วงที มันไม่ได้
หยุดไตร่ตรองสถานการณ์เป็นครั้งที่สอง

ฟ้าแลบ
น้ำนิ่งเปล่งสว่าง
ท่ามกลางหมู่ไม้มืดครึ้ม

- ชิกิ -

ถ้าชิกิไม่ได้ตื่นตัวราวกับนกกระสาที่กำลังล่าเหยื่อ เขาคงมอง
ไม่เห็นสิ่งที่ปรากฏขึ้นนี้ ช่วงเวลาแห่งความเป็นตาย ของชีวิต
แวบขึ้นต่อหน้าเราเหมือนกับภาพกระพริบที่เปลี่ยนแปลงอยู่
ตลอดเวลาจากเครื่องทดสอบการเห็นภาพ ซึ่งใช้ในการตรวจ
สอบความสามารถในการรับรู้ผ่านทางประสาทตาของเรา ถ้า
เราเดินผ่านป่ามืดครึ้มของชีวิตโดยคิดคำนึงแต่อดีตและอนาคต
เราย่อมคลาดสายตาไปจากความสว่างที่แสงแลบของชีวิตเผย
ให้เห็น

(http://img1.etsystatic.com/000/0/5186918/il_570xN.343162657.jpg)

โซเซกิพบว่าแม้แต่ผีเสื้อก็ยังสับสนระหว่างถ้อยคำกับสิ่งต่าง ๆ

ผีเสื้อ ! ถ้อยคำเหล่านี้
จากพู่กันของข้า หาใช่ดอกไม้ไม่
เงาของพวกมันเท่านั้นที่ใช่

อิสสะพบกับสิ่งที่ไม่ใช่มนุษย์อย่างหนึ่งซึ่งติดต่อกับเขาโดยไม่
ใช้คำพูด แต่พูดกับความรู้สึกของเขาโดยตรง ดังนี้

สีม่วงเข้มของหญ้าแพมพัส
สั่นไหวทุกคราเมื่อต้องลม
ด้วยหัวใจอันว้าเหว่

บาโชบอกกล่าวว่ามีอะไรเกิดขึ้นในฐานะเป็นสัญลักษณ์ของ
ความเข้าใจอันล้ำลึกและภูมิปัญญา

รูปสลักของเทพเจ้าจากไปแล้ว
เหลือแต่กองใบไม้ร่วงหล่น
บนระเบียงวัด

(http://pcdn.500px.net/3093016/92915199637c6cc06ca9b352af9e31908fb154cb/4.jpg)

เงียบเชียบ ยามเย็นที่ยะเยียบ
นึกถึงความคิดอันรื่นรมย์
กับเพื่อนคนหนึ่ง

- ฮะยากูชิ -

เห็นได้ว่าฮะกูยาชิและเพื่อนของเขาได้เรียนรู้บทเรียนบทหนึ่ง
ในระหว่างการติดต่อสื่อสารที่สร้างสรรค์

ทะเลคลั่ง !
เหนือเกาะซาโดะ
มีทางช้างเผือก

- บาโช -

บาโชทำให้เราเกิดความรู้สึกความแตกต่างระหว่างโลกสองโลก
นั่นคือ โลกของเราถกเถียงอภิปราย และโลกของกระบวนการ
แห่งการใช้ชีวิต ซึ่งทำให้การดำรงอยู่ของเสียงก้องคำรามแห่ง
ถ้อยคำเป็นไปได้ การโต้แย้งทางเทววิทยาที่รบกวนโสตประสาท
ในสมัยกลางได้ตายไปแล้ว แต่ยีนที่ถูกลืมเลือนไปแล้วของนักโต้
แย้งจำนวนมากยังคงมีชีวิตอยู่ และกำลังกำหนดจุดหมายปลาย
ทางของคนในยุคปัจจุบัน

ร้อยน้ำเต้า
เกิดจาก
ใจของเถาเดียว

- ชิโย -

และชิโยอาจเสริมขึ้นด้วยว่า มันมิได้ใช้ถ้อยคำแม้แต่คำเดียว

(http://www.fontplay.com/images/nippon.jpg)

ดูเหมือนโซกันจะมีความรู้สึกอย่างเดียวกันนี้กับกบ และคนที่
ให้ความสำคัญกับตนเอง ดังที่โทบะรู้สึก

กบอ้วนขี้ประจบ
กางมือเปียกชื้นบนพื้นเลื่อมลาย
เจ้าขี้สอพลอที่ร้องเสียงแหบแห้ง

อิสสะให้ความเมตตาต่อสัตว์ที่คนทั่วไปถูกปลูกฝังให้เกิดความชิงชัง

แปลกใจจริง !
ทากตัวหนึ่งบนตีนข้า
มันขึ้นมาที่นี่ตั้งแต่เมื่อไหร่ ?

ซัมปุกอดผ้านวมของเขาเอาไว้ใต้จันทร์งาม

จันทร์ช่างกระจ่างสำหรับความรัก !
เข้ามาไกล้ขึ้นอีก ผ้านวม
ห่อหุ้มความหนาวเย็นอันรุ่มร้อนของข้า !

ถ้อยคำของซัมปุไม่ได้บอกอะไรแก่เราเลย อย่างน้อยก็ไม่ได้
บอกอะไรที่สมเหตุสมผล ทั้ง ๆ ที่ใช้ถ้อยคำตั้งมาก แต่ถ้าเรา
ปล่อยให้ภาพพจน์ของเขาซึมซ่านเข้าไปในภายตัวเรา เราจะ
นึกออกเองว่าเขารู้สึกอย่างไรในคืนที่หนาวเย็นและกระจ่าง
นวลตาในขณะที่อาจกำลังนอนไข้ขึ้นอยู่บนเตียงของเขา การ
ลงรอยกันไม่ได้ที่เจ็บปวดระหว่างประสบการณ์ที่เขาจินตนา
การขึ้นมาเองในสถานการณ์เช่นนี้และในค่ำคืนเช่นนี้ กับประ
สบการณ์ที่เขาได้รับจริง ๆ ก่อให้เกิดเสียงหัวเราะอันขมขื่น
เช่นนี้ขึ้น

(http://farm3.static.flickr.com/2671/3716265624_49472173f4_o.jpg)

บาโชพบว่าตู้กับข้าวว่างเปล่าในขณะที่แขกมาเยือนอย่าง
ไม่คาดหมาย ได่แต่หัวเราะออกมา

ถึงจะเล็กขนาด
ยุง
ข้า ก็ต้อนรับขับสู้อย่างดีที่สุด

อิสสะก็เช่นเดียวกัน

ถ้าได้เวลา
" แมลงวันที่บินว่อนอยู่รอบ ๆ อาหารของข้า
ขอเชิญนั่งลงอีกสักตัว "

เคียวเรอิจำนนต่อกฏธรรมชาติที่ควบคุมการเคลื่อนไหวภายใน
ศีรษะของเขาขณะเป็นหวัดด้วยความสง่างาม

หวัด !
ทำให้ข้าไม่อาจมอง
จันทร์เสี้ยว

คนเราย่อมไม่สามารถชื่นชมหรือดื่มด่ำกับสิ่งที่วางแผนไว้ว่า
จะทำเช่นนั้นได้เสมอไป ดังนั้น ? ... หัวเราะ แช่งด่า เขียนไฮกุ
และเดินจากไป

(http://image.dek-d.com/13/1128622/14054146)

เงียวไตบ่งบอกถึงความรกร้างว่างเปล่าบางอย่างของดาวพระเคราะห์
ดวงนี้ ดังนี้

ท้องฟ้าย่ำรุ่งเย็นยะเยือก
มีแต่ต้นสนโดดเดี่ยว
บนยอดเขา

แต่สิ่งที่บาโชเห็นนั้นมีลักษณะเคลื่อนไหวแบบพลวัต

ทะเลกำลังมืดลง
อา เสียงของนกเถื่อนกำลังร่ำร้อง
คลื่นสีขาวกำลังตีเกลียว

บาโชใช้ทั้งภาพพจน์ของสัตว์และโลกที่ไร้ความปราณีเพื่อให้
ภาพพจน์อีกอย่างหนึ่งแก่เรา ทำให้เรารู้สึกถึงความน่าสะพรึง
กลัว และความลับของความป่าเถื่อนดุดันแห่งจักรวาล

ฟ้าแลบแปลบปลาบ
หลังความมืดจู่โจม
นกกระสากลางคืนกรีดร้อง

(http://static.neatorama.com/images/2007-09/chionin-bell.jpg)

บาโชให้ความรู้สึกที่ทั้งเข้มแข็งและละเอียดอ่อนพร้อมกัน
อย่างหนึ่งแก่เรา

เสียงระฆังแผ่วหาย
ดอกไม้เริ่มส่งกลิ่น
ครอบคลุมยามเย็น !

ส่วนภาพของไคกากุนั้นทั้งละเอียดอ่อนและนุ่มนวล

จันทร์เต็มดวง
บนเขาตาตามิ
ต้นสนทอดเงา

ผู้แต่งบทกวีไฮกุบางคนที่เราไม่รู้จัก ให้ภาพแห่งความอดทน
ของผู้หญิงที่ชวนให้มองซ้ำแล้วซ้ำอีก

ขณะเธอซาวข้าว
ใบหน้าที่ยิ้มแย้มแวบวามขึ้น
จากแสงของหิ่งห้อย

- นิรนาม -

หญิงสาวที่อ่อนหวาน กวีผู้สูงศักดิ์ ภาพต้นสน เสียงกังวาน
ลมหอมรำเพย ล้วนแต่ถูกถ่ายทอดโดยศิลปะและโดยจินต
นาการให้กลายเป็นเหตุการณ์ทางจิตวิญญาณที่สำคัญประ
การหนึ่ง

(http://3.bp.blogspot.com/-So7MfbKOrSw/UM8PPi6z80I/AAAAAAAADnc/gLnLEcQojDU/s1600/scarecrow.jpg)

ดันซุยกล่าวถึงคนที่เป็นอิสสะไว้ดังนี้

แม้แต่กับจักรพรรดิ
เขาก็จะไม่เปิดหมวกให้
เจ้าหุ่นไล่กาที่ไม่เคลื่อนไหวเอ๋ย

ท่านโพธิธรรมจะเคลื่อนไหวหรือไม่นั้น ย่อมขึ้นอยู่กับภาวธรรม
ของท่านเอง

ใบไม้หนัก
ร่วงหล่นด้วยเจตนาของมันเอง
ในวันที่เงียบเชียบและรกร้าง

- บันโช -

ใบไม้ของฤดูใบไม้ร่วงของบันโชเคลื่อนไหวโดยตอบสนองต่อเงื่อนไข
ของเซลล์ของมันเอง ไม่ได้รอให้ลมที่พัดผ่านมากระโชกมันจนล่วงหล่น

นกกระจอกเมฆ
ร้องเพลงอยู่ในทุ่ง
เป็นอิสระจากทุกสิ่ง

(http://i.dailymail.co.uk/i/pix/2010/12/02/article-1335088-0ADCD987000005DC-865_468x407.jpg)

ยามโพล้เพล้ที่เงียบเชียบ
นกไนติงเกลเริ่มร้องเพลง
ดี ! ฆ้องสัญญาณบอกว่าอาหารค่ำพร้อมดังขึ้นแล้ว !

- บาโช -

ความต้องการความคาดหมายในขณะนั้นของบาโชทำให้ฆ้อง
สัญญาณบ่งบอกว่าอาหารค่ำพร้อมแล้วฟังรื่นหูเสียยิ่งกว่าเสียง
ร้องระรัวของนกไนติงเกลเสียอีก

ที่สนามของวัด
นกไนติงเกลเริ่มระรัวเสียง
ฟูอิ ! คนเร่ขายถั่ว !

อิสสะมีความสามารถที่ยอดเยี่ยม ในการจินตนาการถึงการ
ติดต่อที่แตกต่างกันอย่างมากมายไม่น่าเชื่อ ซึ่งปัจเจกชนผู้อยู่
ในอีกมิติหนึ่งของชีวิตอาจมีต่อเหตุการณ์ " อย่างเดียวกัน "
ที่อิสสะประสบด้วยตนเอง

เจ้าจิ้งหรีดเพื่อนนอน
จงระวังแผ่นดินไหวไกล้ ๆ
เมื่อข้า ต้องพลิกตัว

จิ้งหรีดก็มีการติดต่อที่เป็นของมันเอง ซึ่งไม่เหมือนกับของใคร
เช่นเดียวกัน

นั่งเล่นหลังสวน => สุขใจ ใต้เงาไม้ => ข้อความที่เริ่มโดย: มดเอ๊ก ที่ 16 มีนาคม 2556 00:17:56