.





พระนิพพานหมายถึงการดับของดวงจิตด้วยหรือเปล่าเจ้าคะ
ถาม: พระนิพพานคือการดับการเกิด และหมายถึงการดับของดวงจิตด้วยรึเปล่าเจ้าคะ

พระอาจารย์: ไม่หรอก เป็นการดับของกิเลสที่มีอยู่ในจิต นิพพานนี้เป็นการดับของกิเลสตัณหาโมหะอวิชชา ไม่มีหลงเหลืออยู่ภายในจิต จิตไม่ได้ดับ จิตยังอยู่เหมือนเดิม จิตเหมือนเสื้อที่ได้รับการซักฟอกแล้ว พอเสื้อสกปรกเราก็เอาไปซัก พอซักเสร็จ อะไรหายไปล่ะ คราบสกปรกหายไป แต่เสื้อไม่ได้หายไป ฉันใดใจของเราก็มีคราบสกปรกคือกิเลสตัณหาติดอยู่ในใจของเรา พอเราปฏิบัติธรรมสำเร็จปั๊บนี่ คราบกิเลสที่ติดอยู่ในใจก็หายไปหมดเลย เราก็เลยเรียกใจที่สะอาดบริสุทธิ์ ปราศจากกิเลสตัณหานี้ว่า “นิพพาน” นี่เอง


ไม่ได้อยู่ที่การสวด
ถาม: บทสวดมหาสมัยสูตร สามารถสวดที่บ้านได้ไหมครับ

พระอาจารย์: อย่างที่บอกแหละ มันสวดที่ไหนก็ได้ มันเป็นการปฏิบัติ เป็นการเจริญสติ สวดบทไหนก็ได้ มหาสมัยหรือไม่มหาสมัย อิติปิโสหรืออะไร ได้ทั้งนั้น ขอให้สวดแบบมีสติก็แล้วกัน คืออย่าปล่อยให้ใจคิดไปควบคู่กับการสวด ให้อยู่กับการสวดเพียงอย่างเดียว เพื่อทำใจให้นิ่งให้สงบเท่านั้นเอง อยู่ที่ไหนก็ได้ แต่ถามว่าที่เลือกได้ไหม ถ้าเลือกได้ก็ดี ก็คือต้องหาที่มันสงบจะดีกว่าที่ไม่สงบ ที่รอบข้างมีคนวุ่นวายนี้ ส่งเสียงอึกทึกครึกโครมมันก็ลำบาก แต่ถ้าไปอยู่ตามลำพังไม่มีเสียงไม่มีอะไรมารบกวน มันก็จะง่ายกว่า มันก็จะได้ผลดีกว่า ถ้าเลือกได้ก็เลือก ถ้าเลือกไม่ได้อยู่ที่ไหนสวดได้ก็สวดไป มันไม่ได้อยู่ที่สถานที่ อยู่ที่การสวดหรือไม่สวด


นั่งสมาธินานๆ ปวดชาควรทำอย่างไร
ถาม: นั่งสมาธินานๆ เริ่มสงบและเกิดความปวดชา ควรทำอย่างไรครับ ปฏิบัติอย่างไรถึงถูกทางหรือก้าวหน้าขึ้นครับ

พระอาจารย์: เวลานั่งสมาธิแล้วมันเริ่มเกิดอาการเจ็บหรือเกิดอาการชาขึ้นมา ถ้าอยากจะก้าวหน้าก็นั่งต่อไป เหมือนขับรถแหละ พอขับรถไปแล้ว รถมันเริ่มมีปัญหา เช่น ยางอาจจะแตก อย่างนี้ เราก็ต้องซ่อมยาง เสร็จแล้วเราก็ขับรถต่อไป อันนี้ทางปฏิบัติ เรื่องของอาการเจ็บชานี้เป็นเรื่องของร่างกายไม่ใช่เรื่องของจิตใจ เราก็ไม่ต้องไปสนใจมัน เราก็ภาวนาต่อไป ดูลมหายใจต่อไปหรือพุทโธต่อไป แล้วเดี๋ยวถ้าเราเกาะติดกับลมเกาะติดกับพุทโธได้ เดี๋ยวอาการเจ็บชามันก็จะหายไปเอง แล้วจิตเราก็จะสงบเพิ่มมากขึ้นไปตามลำดับ


บริกรรมพุทโธแล้วมีความคิดอื่นเข้ามาแทรก
ถาม: ผมบริกรรมพุทโธแล้วมีความคิดอื่นเข้ามาแทรก ควรทำอย่างไรต่อไปดีครับ บางครั้งข่มจิตจนกลายเป็นความเครียดครับ

พระอาจารย์: อย่าไปข่มมัน เราก็ท่องพุทโธของเราไป อย่าไปข่มความคิด อย่าไปสนใจความคิด มันจะแทรกเข้ามาก็ปล่อยมันแทรก เหมือนเราขับรถล่ะ เราก็ขับของเราไป คนอื่นเขาจะแทรกเข้ามาบ้าง ก็ปล่อยเขาแทรกไป เราก็ขับของเราไป อย่าไปวุ่นวายไปกังวลกับการแทรกของคนอื่น ของความคิด ให้อยู่กับพุทโธพุทโธพุทโธไป แล้วเดี๋ยวความคิดที่คอยแทรกเข้ามามันก็จะน้อยลง เบาลงไป แล้วหายไปได้ในที่สุด


มีพระพุทธเจ้าเป็นเพื่อนดีกว่ามีเพื่อนไร้สาระเป็นหมื่นเป็นแสน
ถาม: บางทีพูดน้อยเกินไปไม่ค่อยมีเพื่อนเจ้าค่ะ แต่เขาพูดกันเรื่องไร้สาระ ส่วนใหญ่ เช่น เรื่องกินเรื่องเที่ยว เรื่องความรักแฟน บางทีก็ไม่รู้จะพูดอะไร สรรหาคำพูดไม่ถูกเจ้าค่ะ จะพูดเรื่องไร้สาระก็เหมือนเพื่อเชื่อมความเป็นมิตร ก็ไม่อยากทำเจ้าค่ะ ควรมีทักษะการพูดกับคนอื่นอย่างไรเจ้าคะ ให้มีเพื่อนมากแบบไม่อยากพูดไร้สาระ เหลวไหลเจ้าค่ะ

พระอาจารย์: มีเพื่อนมากแต่เป็นเพื่อนที่ไร้สาระ ก็สู้อย่ามีดีกว่า งั้นอย่าดูจำนวน อย่าดูปริมาณ ให้ดูคุณภาพ มีเพื่อนคนเดียวที่ดีที่สุด มีพระพุทธเจ้าเป็นเพื่อนนี้ดีกว่ามีเพื่อนไร้สาระเป็นหมื่นเป็นแสน มีคนกดไล้ค์เป็นหมื่นเป็นแสน มีพระพุทธเจ้ากดไล้ค์คนเดียวพอ ท่านเคยสอนให้คบบัณฑิต อย่าไปคบคนพาล คนพาลก็คือคนโง่ คนไร้สาระ ให้คบบัณฑิตคนฉลาด คนที่มีแต่สารประโยชน์ต่างๆ

ละบาปสำคัญมากกว่าทำบุญ
ถาม: ขอคำชี้แนะคำว่าละบาปสำคัญมากกว่าทำบุญครับ

พระอาจารย์: เพราะว่าบาปนี้มันมีผลกระทบที่รุนแรงต่อจิตใจนั่นเอง สมมุติว่าตอนนี้เราเป็นมนุษย์ ถ้าเราทำบาปนี้เราจะถูกเลื่อนลงไปจากการเป็นมนุษย์ ไปเป็นสัตว์เดรัจฉาน หรือไปเป็นเปรต เป็นสัตว์นรก แต่ถ้าเราไม่ทำบาปปั๊บเราก็ยังรักษาสถานภาพของมนุษย์ได้ การทำบุญนี้เป็นเพียงการยกระดับให้สูงขึ้น เท่านั้นเอง จากมนุษย์ขึ้นไปเป็นเทพ ถ้าไม่ได้ทำบุญก็เป็นแค่มนุษย์ไปก่อน แต่ถ้าทำบุญก็จะได้ยกระดับขึ้นไปเป็นเทพ เป็นพรหมต่อไป เป็นพระอริยบุคคลต่อไป แต่เบื้องต้นนี้เราต้องอย่าทำบาปก่อน เพราะทำบาปก็เหมือนไปติดคุกนั่นเอง ถ้าเราไม่ทำผิดกฎหมายเราก็ไม่ต้องไปติดคุก ถึงแม้เราไม่ได้ไปทำบุญทำประโยชน์ ไม่ได้รับรางวัลจากสถานที่นั้นสถานที่นี้ แต่เราก็อยู่อย่างอิสระต่อไปได้ งั้นอย่าไปทำบาป แล้วพอเราไม่ทำบาปได้แล้ว ต่อไปถ้าเรามีโอกาสทำบุญได้เราก็ทำไป ถ้าอยากจะทำมันก็มีโอกาสแหละ เพราะบุญมันมีหลายชนิด มันไม่ได้เกิดจากการเสียสละทรัพย์สมบัติข้าวของเงินทองแต่เพียงอย่างเดียว การทำประโยชน์สุขให้แก่ผู้อื่นด้วยวิธีใดวิธีหนึ่งก็เป็นการทำบุญเหมือนกัน นอกจากนั้นยังมีการทำบุญที่เหนือกว่านั้นอีก คือการภาวนา การพัฒนายกระดับจิตใจให้สูงขึ้น อันนี้ก็เป็นการทำบุญเหมือนกัน


อารมณ์ของจิตเมื่อเห็นความตาย ปล่อยวาง เป็นอย่างไรครับ
ถาม: อารมณ์ของจิตเมื่อเห็นความตายแล้ว ปล่อยวางจริงๆ เป็นอย่างไรครับ เมื่อสองสามวันนี้ได้ทราบข่าวมรณภาพของท่านพระอาจารย์สุดใจ ก็เลยพยายามใช้มรณานุสสติให้เจริญขึ้นในใจ จนอยากกราบเรียนถามพ่อแม่ครูอาจารย์ให้ชัดรวบยอดอีกทีว่า อารมณ์เมื่อเห็นความตายเป็นเรื่องปกตินี้ มันเป็นอย่างไรครับ หรือเราต้องฝึกซ้อมเรื่อยๆ หากเราเจอโจทย์จริงๆ ที่ชัดกว่านั้น เช่น พ่อแม่เราเสียขึ้นมา เราถึงจะเจออารมณ์นั้นได้ที่จริงที่ละเอียด ที่นานๆ ยิ่งขึ้นไป เพราะรู้สึกว่าประโยชน์ของมรณานุสสติได้ประโยชน์สูงมากเลยครับ

พระอาจารย์: ก็คือเฉยไง เหมือนกับไม่มีอะไรเกิดขึ้น เพราะมันไม่ได้เกิดขึ้นกับเรา เราในที่นี้หมายถึงใจ เวลาร่างกายตายมันไม่ได้ไปทำให้ใจตายไปด้วย งั้นการที่เราปลงได้ ยอมรับความตายได้ ก็เท่ากับว่าเราปล่อยร่างกายได้ ถ้าปล่อยได้จริงๆ เวลาร่างกายเป็นอะไรเราจะรู้สึกเฉยๆ แต่ถ้าเกิดอาการกลัวขึ้นมา เกิดเครียดขึ้นมา ก็ทดสอบดูสิ ลองไปอยู่ในที่น่ากลัวดู แล้วดูว่าใจจะกลัวหรือไม่ เช่น ไปอยู่ในป่าช้า ไปหาป่าช้าที่ไหนสักแห่ง ค่ำคืนลองเข้าไปนั่งสมาธิ ไปนอนที่นั่นสักคืนหนึ่งดู ดูว่าจะรู้สึกมีความกลัวไหม หรือไม่เช่นนั้นก็ไปอยู่ในป่าที่มีสัตว์ร้าย อะไรทำนองนั้น ดูสิว่าจะมีความกลัวรึเปล่า ถ้าไปแล้วรู้สึกเหมือนกับอยู่ในบ้าน ก็แสดงว่าเราปลงได้


ทางเดินจงกรมที่ถูกต้องควรจะเดินทางไหนดีครับ
ถาม: ทางเดินจงกรมที่ถูกต้องควรจะเดินทางไหนดีครับ ตะวันออกตะวันตก หรือว่าทางเหนือทางใต้ครับ

พระอาจารย์: คือ ทางสายหลวงปู่มั่นนี้ เราให้ความเคารพกับคำสั่งคำสอนของท่าน ท่านแนะว่าควรจะเดินตามแนวตะวัน คือตะวันออกตะวันตก หรือเยื้องได้ ตะวันตกเฉียงเหนือ ตะวันออกเฉียงใต้อย่างนี้ สลับกัน แต่อย่าเดิน เขาเรียกว่าอะไร ทานตะวัน อย่าเดินทวนตะวัน คืออย่าเดินตามเหนือใต้ อันนี้ก็ไม่มีใครกล้าถามว่าทำไม ก็เลยไม่มีใครรู้ ก็เพียงแต่รับทราบไว้ แล้วก็พยายามทำตามถ้าทำได้ เวลาทำทางจงกรมก็เอาเข็มทิศมาดู หรือดูดวงอาทิตย์ว่า ทิศตะวันออกทิศตะวันตกอยู่ตรงไหน แต่ถ้าเกิดเราอยู่ในกรณีจำเป็นจริงๆ ที่ไม่สามารถกำหนดทิศได้ เช่น ไปอยู่ไปค้างคืนที่บ้านใครที่ไหนสักแห่งหนึ่งแล้วมันไม่มีที่เดิน ที่เดินที่เราจะเดินได้พอดีมันเป็นทิศเหนือทิศใต้ ก็เดินไปเถิดมันไม่เป็นไร เพียงแต่ว่าถ้าเราทำแบบถาวรทำแบบที่เรากำหนดทิศทางได้ ก็ลองเชื่อฟังครูบาอาจารย์ไป เท่านั้นเอง ไม่ได้เป็นเรื่องสำคัญใหญ่โตอะไร ทำทางทิศตะวันตกเราก็ไม่เดิน ไม่รู้ทำไปทำไม บางคนทำทางจงกรมสวย น่าเดิน แต่ไม่ยอมเดินกันเนี่ย


อยู่กับผู้ที่เครียดมากมีวิธีรับมืออย่างไร
ถาม: ถ้าอยู่กับผู้ที่ชอบเครียดมาก บางทีเราทำอะไรนิดหน่อยเขาก็เครียด แล้วมาโวยวายใส่เรา มีวิธีรับมืออย่างไรเจ้าคะ

พระอาจารย์: ก็ปล่อยวาง คิดว่าเขาเป็นเหมือนดินฟ้าอากาศก็แล้วกัน ดินฟ้าอากาศเดี๋ยวมันก็ร้อนเดี๋ยวมันก็ฝนตก เราก็ไปห้ามมันไม่ได้ เราก็ห้ามเขาไม่ได้ เขาเครียดก็เรื่องของเขา เราอย่าไปเครียดตามเขาก็แล้วกัน ถ้าเราเริ่มเครียดเราก็ใช้พุทโธๆ ของเราหยุดไป อย่าไปพยายามเปลี่ยนเขา เพราะเปลี่ยนไม่ได้ เราก็อย่าหนี ถ้าหนีไม่ได้ก็อย่าหนีถ้ายังต้องอยู่กับเขา เพราะบางทีอาจจะต้องทำงานร่วมกันหรือมีภารกิจร่วมกัน ก็ใช้พุทโธๆ รักษาความเครียดของเรารักษาใจเราไม่ให้เครียด แล้วก็อย่าไปอยากให้เขาเป็นอย่างนั้นเป็นอย่างนี้ เพราะยิ่งจะทำให้เราเครียดขึ้นมาใหญ่


วิธีไม่ผูกใจเจ็บทำอย่างไรคะ
ถาม: พอดีอยากให้แม่เลิกผูกใจเจ็บกับคนค่ะ เลยบอกไปว่า ถ้าผูกใจเจ็บ ชาติหน้าเกิดมาก็จะเจอคนๆนี้อีกนะ ถ้าไม่อยากเจอให้เลิกผูกใจเจ็บ จะได้ไม่ต้องเจอกันอีก การกระทำนี้เป็นการกระทำที่ถูก เหมาะสมหรือไม่คะ

พระอาจารย์: เราก็พูดไปแบบไม่รู้จริงอีกนั่นแหละว่า จะเจอหรือไม่เจอก็ไม่รู้ ต้องบอกว่านี่ เวลาเราโกรธใครนี้เรากำลังทำลายตัวเราเอง เหมือนกับเราเอามีดมาทิ่มแทงจิตใจของเรา เพราะความโกรธนี้เป็นเหมือนมีด เวลาโกรธแล้วใจเราร้อนลุกเป็นไฟขึ้นมา กินไม่ได้นอนไม่หลับ คนที่ถูกเราโกรธเขานอนหลับสบาย เขาไม่เดือดร้อน แต่ไอ้คนที่โกรธเขานี่ โอ๊ย กินไม่ได้นอนไม่หลับ งั้นเราต้องบอกให้เห็นโทษของความโกรธจะดีกว่า เพราะมันจะได้แก้ปัญหาได้ในปัจจุบันเลย พอเรารู้ว่า เอ๊ะ เรากำลังเอามีดมาทิ่มแทงจิตใจเรา เราจะได้หยุดทิ่มแทง เราก็หยุดโกรธเขา เท่านั้นเอง ให้อภัยเขาไป ถือว่าเป็นการใช้หนี้กันก็ได้ หรือว่าเป็นเรื่องสุดวิสัย บางทีมันลิ้นกับฟันมันก็ยังกัดกันได้ ขบกันได้อยู่ งั้นอาจจะมีเรื่องมีราวกัน อะไรก็อย่าไปถือสา มันเกิดขึ้นมาแล้ว มันก็ผ่านไปแล้ว อย่ามาทุกข์ใจอีกชั้นหนึ่งให้โง่ไปเปล่าๆพูดง่ายๆ


ถ้าไม่อยากโง่กว่าหมาก็อย่าฆ่าตัวตาย
ถาม : เวลามีปัญหาชีวิตหรือต้องสูญเสียบุคคลจากชีวิตไป หนูจะเศร้ามากและหาวิธีทางออกโดยการฆ่าตัวเองตายทุกครั้ง หนูพยายามบอกจิตอย่างที่พระอาจารย์สอนว่า ตายไปก็ไม่หายทุกข์ ชาติหน้าเกิดมาก็ต้องทุกข์ แต่มันก็หยุดความคิดไม่ได้เลยเจ้าค่ะ มันเลยทำให้หนูท้อที่จะปฏิบัติต่อไป หนูควรทำอย่างไรดี

พระอาจารย์ : ก็ลองเปรียบเทียบเรากับหมาดูซิ หมามันทุกข์ยังไงมันก็ไม่ฆ่าตัวตายเลย เราที่คิดว่าฉลาดกว่าหมา แต่ไปฆ่าตัวตายนี้ก็แสดงว่าเราโง่กว่าหมาซิ ก็ถามตัวเราเอง เราอยากจะโง่กว่าหมาหรืออยากจะฉลาดกว่าหมา หมามันทุกข์ยังไงไม่เห็นมันฆ่าตัวตายเลย มีข่าวหมาฆ่าตัวตายไหม ไม่มีหรอก มีแต่คนฆ่าตัวตาย คนที่ฆ่าตัวตายก็แสดงว่าโง่กว่าหมาแล้ว ถ้าเราไม่อยากจะโง่กว่าหมาเราก็อย่าฆ่าตัวตายเท่านั้นเอง


ต้องเป็นสติที่ไม่คิดปรุงแต่ง
ถาม: เราสามารถปฏิบัติธรรมได้ทั้งวันด้วยการมีสติทำกิจการงานต่างๆ ถูกต้องไหมครับ

พระอาจารย์: ต้องเป็นสติที่ไม่คิดปรุงแต่ง คิดเท่าที่จำเป็น คิดเฉพาะกับงานที่เราทำ แต่ไม่ออกนอกลู่นอกทาง ไม่ใช่ทำงานมีสติอยู่แต่ก็ยังไปคิดว่าเดี๋ยวจะไปทำอะไรต่อ เดี๋ยวจะไปพบคนนั้นคนนี้ต่อ ให้มันอยู่ในปัจจุบัน อย่าให้มันไปอดีตไปอนาคต ถึงจะถือว่าเป็นการปฏิบัติธรรม ถ้าไม่คิดได้ยิ่งดี ถ้ารู้เฉยๆ งานบางอย่างไม่ต้องคิดก็ทำไปโดยที่ไม่ต้องใช้ความคิด ก็หยุดความคิดให้ได้ถึงจะเรียกว่าเป็นการปฏิบัติธรรม เพราะเป้าหมายของการปฏิบัติธรรมก็คือทำใจให้สงบ ใจจะสงบก็ต้องหยุดความคิดให้ได้


มีบาปในใจมีวิธีแก้ไขอย่างไรครับ
ถาม: เมื่อมีบาปในใจ เราจะมีวิธีแก้ไขอย่างไรไม่ให้คิดถึงมันครับ

พระอาจารย์: ก็มีสองวิธี วิธีสติ ก็พุทโธพุทโธสู้กับมันไป วิธีที่สองก็คือปัญญา ให้ดูผลของบาปที่จะตามมาเพื่อให้เกิด “หิริโอตตัปปะ” ขึ้นมาความกลัวบาปขึ้นมา ถ้ารู้ว่าทำแล้วเดี๋ยวติดคุกนี่กล้าไปทำไหม ก็จะไม่กล้าทำ


มหาสติปัฏฐาน ๔ คืออะไรครับ
ถาม: มหาสติปัฏฐาน ๔ คืออะไรครับ

พระอาจารย์: เป็นหลักสูตรวิธีปฏิบัติ “สติ สมาธิ และปัญญา” ของพระพุทธเจ้าที่ทรงสอนพระภิกษุในสมัยพุทธกาล ควรจะไปศึกษาดู อ่านคำแปล อย่าไปอ่านคำบาลี เพราะคำบาลีนี้เราไม่เข้าใจความหมาย แต่คนไม่เข้าใจคิดว่าอ่านบาลีแล้วศักดิ์สิทธิ์กว่าอ่านคำแปล ความจริงนั้นเป็นการเข้าใจผิดคิดว่าอ่านบาลีแล้วได้อ่านคำพูดของพระพุทธเจ้าโดยตรง เพราะอ่านคำแปลแล้วไม่เป็นคำพูดของพระพุทธเจ้าแล้ว ไม่ใช่นะ คำสอนของพระพุทธเจ้านี้สอนเพื่อให้คนฟังเข้าใจไม่ได้สอนให้ได้ยินคำภาษาของพระพุทธเจ้า ให้เราอ่านเพื่อให้เกิดความเข้าใจ พอเข้าใจแล้วเราจะได้รู้จักวิธีที่จะปฏิบัติอย่างถูกต้องที่เราเรียกว่า “ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ” นี่เอง พอปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ “มรรคผลนิพพาน” ก็จะปรากฏตามลำดับต่อไป



ถาม ในขณะเราครองเพศคฤหัสถ์ หากเราปฏิบัติดีสามารถเป็นโสดาบันได้หรือไม่ครับ

พระอาจารย์ คือเป็นเพศอะไรก็ได้ทั้งนั้นแหละ เหมือนกับคนที่จะไปจบปริญญาตรีโทเอกนี่ มันไม่ได้อยู่ว่าเป็นผู้หญิงเป็นผู้ชาย เป็นคนรวยหรือเป็นคนจน มันอยู่ที่ว่าเรียนหนังสือตามที่เขากำหนดให้เรียนได้หรือเปล่า แล้วเรียนแล้วเอาไปสอบได้หรือเปล่า พอสอบได้มันก็ได้ปริญญากัน เหมือนกัน ทางธรรมก็แบบเดียวกัน ถ้าอยากจะเป็นโสดาบันนี้ ปฏิบัติ ศีล สมาธิ ปัญญา ได้หรือเปล่า แล้วปัญญาก็ต้องระดับที่ละสังโยชน์ ๓ ข้อได้หรือเปล่า ละสักกายทิฏฐิ ละวิจิกิจฉา ละสีลัพพตปรามาสได้หรือเปล่า นี่เป็นข้อสอบของผู้ที่ผ่านขั้นโสดาบันไป จะต้องมีศีลเพื่อสนับสนุนให้มีสติมีสมาธิ เมื่อมีสติสมาธิก็จะได้สนับสนุนให้เจริญปัญญา ให้มีดวงตาเห็นธรรมขึ้นมา เพื่อที่จะไปละสังโยชน์ทั้ง ๓ ข้อนี้ได้ ดังนั้นผู้ใดทำได้ไม่ว่าจะเป็นหญิงเป็นชาย เป็นผู้ครองเรือนหรือเป็นพระก็สามารถบรรลุเป็นพระโสดาบันได้กันทุกคน
ขอแนวคิดเพื่อเป็นกำลังใจให้มีความเพียร“


ถาม: กราบนมัสการพระอาจารย์ค่ะ โยมสวดมนต์นั่งสมาธิมาได้ต่อเนื่องระยะหนึ่ง แต่วันหนึ่งความรู้สึกกระตือรือร้นนั้นหายไป ทำได้ไม่ต่อเนื่อง อยากจะขอคำแนะนำหรือแนวคิดเพื่อเป็นกำลังใจให้มีความเพียร ให้ปฏิบัติได้อย่างต่อเนื่องค่ะ

พระอาจารย์: อยากจะมีกำลังใจก็มาฟังเทศน์ฟังธรรมของพระปฏิบัติใหม่ ฟังอยู่เรื่อยๆ แล้วมันจะเป็นเหมือนการชาร์จแบต ชาร์จกำลังใจให้กับเรา เพราะเวลาฟังธรรมนี้มันเหมือนกับท่านเอาตู้พระนิพพานออกมาโชว์สมบัติ เหมือนกับเศรษฐีที่เขามีเพชรมีพลอยมีสมบัติล้ำค่าเก็บไว้ในตู้ พอเขาเอาออกมาโชว์ เราเห็นปั๊บเราก็อยากได้ขึ้นมา พออยากได้ฉันทะก็มาทันที ฉันทะ วิริยะ ก็จะตามมา ครูบาอาจารย์ท่านถึงพยายามบังคับอบรมพระอยู่เรื่อยๆ สมัยที่อยู่กับหลวงตามหาบัว ยุคแรกๆ นี้ท่านว่างท่านไม่ค่อยมีญาติโยม ท่านจะเรียกพระมาอบรมทุก ๔, ๕ วันครั้งหนึ่ง ๔, ๕ วัน ก็เรียกมาฟังธรรม ช่วงที่ไม่ได้ฟังธรรมนี้เป็นเหมือนใบไม้เหมือนดอกไม้ที่มันขาดน้ำ พอมาฟังธรรมนี้เหมือนกับได้น้ำ พอกลับไปนี้ โอ้โฮ กลับไปเดินจงกรมได้เป็นชั่วโมง นั่งสมาธิได้เป็นชั่วโมง แต่ก่อนฟังธรรมนี่ โอ้โหย มันไม่มีกำลังใจ เหมือนกับเข็นครกขึ้นภูเขา ธรรมที่มากระตุ้นให้ใจเกิดฉันทะ วิริยะ คือธรรมอันวิเศษของพระพุทธเจ้ามันหายไป แต่พอมาฟังธรรม มาฟังผลของการปฏิบัติของท่าน มาฟังวิธีการปฏิบัติของท่าน มันก็ทำให้เราเกิดมีกำลังใจอยากที่จะทำต่อ ฉะนั้นพยายามฟังธรรมอยู่เรื่อยๆ


ทำบุญกุศลอะไรได้บุญมากที่สุด
ถาม: วันพระทำบุญกุศลอะไรได้บุญมากที่สุดครับ

พระอาจารย์: วันไหนมันก็เหมือนกันแหละ บุญที่มากที่สุดก็ต้อง “การภาวนา” แต่การจะภาวนาได้มันก็ต้องรักษาศีลให้ได้ก่อน การจะรักษาศีลได้ก็ต้องทำบุญทำทานให้ได้ก่อน มันเป็นเหมือนขั้นตอนของการเรียนรู้หนังสือแหละ เรียนชั้นไหนจะได้ความรู้มากกว่ากัน ก็เรียนชั้นปริญญาเอกซิ แต่การจะไปเรียนปริญญาเอกได้มันก็ต้องผ่านปริญญาโท ปริญญาตรี ผ่านชั้นมัธยม ชั้นประถมก่อน ต้องไล่ขึ้นไปจากต่ำขึ้นไปหาสูงก่อน ทำบุญทำทานให้ได้ก่อน รักษาศีล ๕ ให้ได้ก่อน แล้วก็รักษาศีล ๘ รักษาศีล ๘ ได้ก็ไปปลีกวิเวกได้ ก็ไปภาวนาได้ ไปอยู่วัดได้ ไปนั่งสมาธิได้ อันนี้ก็ต้องเป็นไปตามกำลังของตน ถ้าไปภาวนาได้ก็ไปเลย ไม่ห้าม ไม่ต้องทำทานก็ได้ แต่ต้องรักษาศีล แล้วพอภาวนานี้เขารักษาศีล ๘ กันขึ้นไป

ธรรมะหน้ากุฏิ - พ.ศ.๒๕๖๓
พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี

.



ทำดีละบาป
คนที่เคยทำความชั่วมาจะทำความชั่วง่าย พูดโกหกนี้จะเร็ว สะดวก หยิบข้าวของๆคนอื่นโดยไม่ขออนุญาตก่อน จะทำได้ง่าย ทำได้รวดเร็ว ถ้ามารู้ในภายหลังว่าไม่ดีไม่เจริญ อยากจะเป็นคนดี อยากจะเจริญ ก็ต้องฝึกนิสัยใหม่ เวลาพูดอะไรก็ต้องระมัดระวัง มีสติมีปัญญาคอยกลั่นกรองว่าสิ่งที่จะพูดนั้นถูกผิดอย่างไร จริงหรือเท็จ ถ้าพูดความจริงไม่ได้ ก็พูดเรื่องอื่นแทนหรือไม่พูดเลยจะได้ไม่ต้องพูดปด ข้าวของๆ คนอื่นก็เช่นเดียวกัน ไม่ถือวิสาสะ ถ้าอยากได้ก็ต้องคิดก่อนว่าของนี้มีเจ้าของ ถ้าอยากได้ก็ต้องขออนุญาตก่อน




ทำให้ถูกต้อง ฝึกทำได้ ต่อไปก็จะเป็นนิสัย ก็จะทำง่าย
ดังมีคำพูดว่า คนดีทำดีง่าย คนชั่วทำดียาก คนดีทำชั่วยาก คนชั่วทำชั่วง่าย เพราะความเคยชิน ถ้าเคยชินกับการทำชั่ว ย่อมทำชั่วง่าย ถ้าเคยชินกับการทำความดี ย่อมทำดีง่าย ชีวิตของเราก็อยู่ตรงนี้เอง อยู่ที่ทำดีละบาป กำจัดโลภโกรธหลงที่เป็นต้นเหตุของความวุ่นวาย ของความทุกข์ ของความชั่วทั้งหลาย ถ้ารู้ว่ายังทำดีไม่ครบก็พยายามทำให้ครบ ถ้ารู้ว่ายังทำบาปอยู่ก็ต้องพยายามตัด ถ้ารู้ว่ายังมีโลภโกรธหลงอยู่ก็ต้องพยายามกำจัด

พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี

.





ประโยชน์ของการฟังธรรม

การฟังธรรมตามกาลตามเวลาตามวาระ พระพุทธเจ้าทรงตรัสว่าเป็นมงคลอย่างยิ่ง เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง เป็นประโยชน์สุขต่อจิตใจ เพราะการฟังธรรมนี้เหมือนกับการอัดฉีด เป็นการให้กำลังใจต่อผู้ศึกษาต่อผู้ปฏิบัติตามพระธรรมคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า ครูบาอาจารย์ทางสายปฏิบัติท่านให้ความสำคัญต่อการแสดงธรรมอบรมสั่งสอนอย่างมากโดยเฉพาะหลวงตามหาบัว สมัยที่ไปอยู่กับท่าน ช่วงแรกๆ ช่วงนั้นท่านยังไม่มีญาติโยมไปรบกวนท่านมาก ท่านเลยมีเวลาอบรมสั่งสอนพระเณรอยู่อย่างสม่ำเสมอ ทุก ๔ – ๕ วัน ท่านก็จะเรียกพระเณรมาอบรม มาแสดงธรรมให้ฟัง ๑ ครั้ง ทุกครั้งที่ได้ยินได้ฟังธรรม หลังจากที่ได้ยินแล้วก็จะรู้สึกมีกำลังจิตกำลังใจที่จะปฏิบัติมากขึ้น ก่อนแสดงธรรมนี้เหมือนกับคนจะตาย คนหมดเรี่ยวหมดแรง ถ้าเป็นต้นไม้ก็กำลังจะเฉากำลังจะเหี่ยว พอฟังธรรมปั๊บนี่เหมือนกับต้นไม้ได้น้ำ จิตใจได้ธรรมนี้เหมือนจิตใจได้น้ำ ความหมดเรี่ยวหมดแรงนี้หายไปหมด กำลังวังชาไม่รู้มาจากที่ไหน มีศรัทธามีวิริยะขึ้นมาอย่างมากมาย พร้อมที่จะกลับไปสู้กับกิเลสต่อไป ฟังธรรมเสร็จกลับไปก็เดินจงกรมต่อได้ นั่งสมาธิต่อได้ วันไหนที่ไม่ได้ฟังธรรมนี้ จะรู้สึกไม่ค่อยอยากจะปฏิบัติเท่าไหร่ นี่แหละคือประโยชน์ของการฟังธรรม เป็นการอัดฉีดเป็นการเพิ่มพลังให้กับจิตใจในการที่จะต่อสู้กับกิเลสตัณหาโมหะอวิชชา ผู้ที่คอยฉุดลากจิตใจให้ติดอยู่กับวัฏสงสาร วัฏฏะแห่งการเวียนว่ายตายเกิด คือ เกิดแก่เจ็บตาย ซ้ำแล้วซ้ำอีกไม่รู้จักจบจักสิ้น

อย่างพวกเราที่มาเกิดกันในชาตินี้ เดี๋ยวก็ต้องเจอความแก่ความเจ็บความตายกัน จะเจอกันเป็นครั้งสุดท้ายหรือไม่เท่านั้นเอง ต่างกันตรงนี้ เพราะชาตินี้พวกเราโชคดีได้มาพบกับพระพุทธศาสนา ได้มาฟังพระธรรมคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า ที่จะพาให้เราได้หลุดออกจากกองทุกข์แห่งการเวียนว่ายตายเกิดได้ ที่จะทำให้การแก่การเจ็บการตายของเราในชาตินี้เป็นครั้งสุดท้ายได้ ถ้าพวกเราศึกษาแล้วก็ปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด ปฏิบัติแบบสุปฏิปันโณ ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ปฏิบัติแบบถูกต้อง ปฏิบัติแบบเต็มร้อย ปฏิบัติดีก็เต็มร้อย ปฏิบัติชอบก็ถูกต้องตามคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้าทุกๆ ประการ การฟังธรรมจะได้ให้เรารู้ว่าการปฏิบัติของเราจะพาเราไปสู่ที่ใดบ้าง การปฏิบัตินี้เป็นเหมือนกับการเดินทาง การเดินทาง ถ้าเราเดินทางไปในทางที่เราไม่เคยไป เราก็จะต้องคอยดูแผนที่ เพราะเราจะได้รู้ว่าเราจะไปถึงที่ไหนบ้างอย่างไรนั้นเอง ถ้าไม่มีแผนที่เราก็ไม่รู้ว่า เอ๊ะไปถึงไหนกัน การศึกษาธรรมนี้จึงเป็นเหมือนกับการดูแผนที่ ดูจุดหมายปลายทางที่เราจะไปกัน ว่าจะไปอย่างไร จะต้องผ่านจุดไหนบ้าง ถึงจะไปถึงจุดหมายปลายทางที่เราต้องการไปกันได้ ธรรมะคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้านี้เป็นคำสอนที่จะพาจิตใจของพวกเราให้ก้าวไปสู่ที่สูงขึ้นตามลำดับ จนในที่สุดจนถึงขั้นสูงสุด ขั้นหลุดออกจากวัฏสงสาร หลุดออกจากกองทุกข์แห่งการเวียนว่ายตายเกิด

ธรรมะคำสอนของพระพุทธเจ้าจึงมีแบ่งไว้เป็น ๒ ระดับด้วยกัน คือ ระดับโลกิยะ และระดับโลกุตตระ ระดับโลกิยะนี้คือระดับที่ยังติดอยู่ในวัฏสงสาร ติดอยู่ในไตรภพ คือ กามภพ รูปภพ และอรูปภพ แล้วก็มีธรรมะอีกระดับหนึ่งที่เรียกว่าโลกุตตรธรรม โลกุตตรธรรมนี้เป็นธรรมที่จะพาให้ผู้ที่ปฏิบัติโลกิยธรรมที่ขั้นสูงสุดได้ก้าวออกจากโลกแห่งการเวียนว่ายตายเกิดได้ ออกจากวัฏสงสาร ออกจากไตรภพ นี่คือธรรม ๒ ระดับด้วยกันที่พระพุทธเจ้าทรงสอนให้เราปฏิบัติกัน ธรรมระดับโลกิยะนี้มีอะไรบ้าง ธรรมระดับโลกิยะก็มี ๑.คือการทำบุญทำทาน ๒.การรักษาศีล ๓.การฝึกสมาธิทำจิตใจให้สงบ ให้เข้าฌานในระดับต่างๆ นี่คือธรรมระดับโลกิยะที่มีอยู่ก่อนที่พระพุทธเจ้าจะมาบวชมาปฏิบัติ ธรรมเหล่านี้มีผู้ศึกษามีผู้ปฏิบัติกันมาอยู่ทุกยุคทุกสมัย แต่เป็นธรรมที่ไม่สามารถที่จะทำให้ผู้ปฏิบัตินั้นหลุดพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดได้ ต้องรอให้มีคนฉลาดอย่างพระพุทธเจ้าแต่ละพระองค์ ที่จะมาศึกษามาปฏิบัติแล้วก็มาค้นคว้าหาโลกุตตรธรรม มาต่อยอด ต่อยอดจากการปฏิบัติทาน ศีล สมาธิ คือขั้นที่ ๔ ขั้นโลกุตตรธรรมคือขั้นปัญญา ปัญญานี้แหละจะเป็นผู้ที่จะปลดเปลื้องจิตใจของสัตว์โลกที่ติดอยู่ในกองทุกข์แห่งการเวียนว่ายตายเกิดนี้ ให้หลุดออกจากการเวียนว่ายตายเกิดได้อย่างถาวรได้อย่างสมบูรณ์ ปัญญานี้คือสิ่งที่พระพุทธเจ้าได้ทรงตรัสรู้ในวันเพ็ญเดือน ๖ ที่เราเรียกว่าวันวิสาขบูชา วันที่พระพุทธเจ้าทรงประทับอยู่โคนต้นโพธิ์ และตั้งสัจจะอธิษฐานว่าจะนั่งปฏิบัติเจริญภาวนาไปจนกว่าจะได้พบโลกุตตรธรรม ถ้าตราบใดยังไม่พบกับโลกุตรธรรม พระองค์จะไม่หยุดการปฏิบัติ ถ้าเลือดในร่างกายจะเหือดแห้งไปก็ยอมให้มันเหือดแห้งไป แต่จะไม่หยุดไม่ลุกจากที่นั่งอันนี้ไปเป็นอันขาด จะนั่งปฏิบัติภาวนาไปจนกว่าจะได้พบกับธรรมที่จะพาให้พระทัยของพระองค์นี้หลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง นี่คือธรรม โลกุตตรธรรมขั้นปัญญา ที่ไม่มีอยู่ในโลกนี้ในช่วงที่ไม่มีพระพุทธเจ้า จะมีได้ก็มีในช่วงที่มีพระพุทธเจ้ามาตรัสรู้เท่านั้น ช่วงที่ไม่มีพระพุทธเจ้ามาตรัสรู้ ก็จะมีแต่ธรรมระดับ ทาน ศีล สมาธิ แต่พอมีพระพุทธเจ้ามาปฏิบัติมาตรัสรู้ ก็จะมีธรรมขั้นปัญญาที่จะเป็นผู้ที่จะพาให้จิตใจของสัตว์โลกที่ติดอยู่ในวัฏสงสาร อยู่ในไตรภพนี้ได้หลุดออกจากไตรภพ ไม่ต้องกลับมาเวียนว่ายตายเกิด ไม่ต้องกลับมาเกิดแก่เจ็บตายอีกต่อไป

ธรรมะหน้ากุฏิ
วันที่ ๒๕ มิถุนายน พ.ศ.๒๕๖๓
พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี

การจะไปอยู่กับครูบาอาจารย์นั้น ต้องเป็นคนที่มีจิตใจหนักแน่น มีความกล้าหาญ คือ ไม่กลัวท่าน ไม่กลัวแต่เกรง คำว่า ไม่กลัว คือ ไม่กลัวการดุด่าว่ากล่าวตักเตือนของท่าน แต่เกรงในพระคุณของท่าน เกรงในพระปัญญาของท่าน จะมีความยำเกรงจะมีความเคารพในธรรมคาสั่งสอนของท่าน เชื่อว่าคำสั่งสอนของท่านทุกคำนี้เป็นคำสอนที่ออกมาจากความเมตตา เป็นคำสอนที่จะมาแก้ไขสิ่งที่บกพร่องที่มีอยู่ในตัวเรา ถ้าเรามีความเชื่ออย่างนี้ มีความกล้าอย่างนี้ เวลาเราจะอยู่กับท่านนี้ เราจะไม่หวั่นไหวเวลาถูกท่านตำหนิติเตียน เวลาถูกท่านทดสอบจิตใจ เราจะมองไปในทางว่าเป็นความเมตตา เป็นการทดสอบจิตใจของพวกเราว่ามีความหนักแน่นมีความมั่นคงอยู่กับธรรมหรือไม่ และก็เป็นเหมือนกับการทดสอบจิตใจที่คุ้ยเขี่ยกิเลสตัณหา ที่อาจจะหลบซ่อนอยู่ในส่วนใดส่วนหนึ่ง ถ้าไม่ถูกท่านคุ้ยเขี่ยก็อาจจะไม่โผล่ออกมา แล้วก็อาจจะทำให้เราประมาทได้ คิดว่าเราไม่มีกิเลสแบบนั้นแล้ว แต่พอท่านคุ้ยเขี่ยออกมา พอมันโผล่ขึ้นมา เราก็จะได้รู้ว่ามันยังมีอยู่ เช่น การถือเนื้อถือตัว การโกรธ บางทีไม่มีเหตุการณ์มันก็จะไม่โผล่ขึ้นมา แต่พอมีเหตุการณ์นี้มันจะโผล่ขึ้นมา มันก็จะทำให้เรารู้ว่าเรายังมีปัญหานี้อยู่ แล้วเราก็จะได้หาวิธีกาจัดให้ มันหมดไปจากใจ

สิ่งที่ผู้ปฏิบัติควรจะมีกันคือครูบาอาจารย์ โดยเฉพาะครูบาอาจารย์ที่บรรลุแล้ว ผู้ที่มีประสบการณ์ในการปฏิบัติมาทุกรูปแบบในทุกขั้นตอนของธรรม ทั้งขั้นศีล ทั้งขั้นสมาธิ ทั้งขั้นปัญญา ทั้งขั้นวิมุตติหลุดพ้น ถ้ามีครูบาอาจารย์อย่างนี้แล้ว โอกาสที่จะได้บำเพ็ญให้สำเร็จนั้นมีอยู่มาก ดังนั้นควรที่จะเข้าหาครูบาอาจารย์กัน และถ้าไปอยู่ศึกษากับท่านได้ยิ่งดี เพราะจะได้อยู่ใกล้ชิด เวลาที่ท่านเห็นอะไรบกพร่อง ท่านจะได้ช่วยแก้ไขให้ หรือเวลาที่เราอยากจะไปทำอะไรตามความอยากของเราโดยคิดว่าเป็นการกระทำที่ถูกที่ดี แต่ถ้าท่านไม่เห็นด้วย เราก็ไม่ควรที่จะทำ ควรที่จะฟังว่าท่านมีความเห็นอย่างไร เวลาที่จะไปไหนนี้ เวลาเราไปกราบครูบาอาจารย์นี้ เราไม่ได้บอกว่าจะขอลาไปโน่นขอลาไปนี่ แต่จะไปขอปรึกษาว่ามีเหตุผล อย่างนี้อย่างนั้น จะทำอย่างนั้นหรืออย่างนี้ ท่านมีความเห็นอย่างไร ถ้าท่านมีความเห็นไม่ตรงกับความเห็นของเรา เราก็ต้องหยุดความเห็นของเรา เราต้องเห็นความเห็นของท่านนี้ดีกว่า หรือถูกต้องกว่า เพราะท่านได้ผ่านเหตุการณ์ต่างๆ มาแล้วอย่างโชกโชน กิเลสมันจะคอยหลอกเราให้เราไปทำตามกิเลสโดยที่มันจะเอาธรรมต่างๆ มาอ้าง ถ้าไม่มีครูบาอาจารย์นี้ เราจะรู้ไม่ทันเล่ห์กลของกิเลส แต่ถ้ามีครูบาอาจารย์ที่ท่านเคยผ่านเล่ห์กลของกิเลสมาแล้ว หรือท่านก็เคยมีครูบาอาจารย์คอยช่วยแก้เล่ห์กลต่างๆ ของกิเลสมาแล้ว พอเราแสดงเล่ห์กลของกิเลสออกมา ท่านก็จะรู้ทันที แล้วท่านก็จะช่วยแก้ไขให้

ดังนั้นการอยู่กับครูบาอาจารย์นี้ต้องอยู่แบบเคารพเชื่อฟังจริงๆ ไม่คัดค้านไม่เถียง เพราะว่าท่านไม่ได้ประโยชน์อะไรจากการที่มาเอาแพ้เอาชนะเรา ท่านไม่ต้องการอะไรจากเรา ท่านต้องการช่วยเหลือให้เราได้ปฏิบัติไปในทางที่ถูกต้องเท่านั้น ถ้าท่านเห็นว่าเราไปในทางที่ไม่ถูกต้อง ท่านก็ต้องคัดค้านยับยั้งไม่ปล่อยให้ไป อย่างสมัยที่อยู่กับหลวงตานี้ ท่านก็มีกฎว่า พระบวชใหม่ต้องอยู่ ๕ พรรษา ไม่ให้ไปไหน ให้อยู่ในวัด ให้บำเพ็ญในวัด ยังไม่พร้อมที่จะไปเที่ยวปลีกวิเวกตามลำพังเพราะเหมือนกับยังเป็นเด็กอยู่ ยังไม่พร้อมยังไม่มีกำลังที่จะไปปลีกวิเวกตามลำพัง หากไปแล้วแทนที่จะเกิดประโยชน์กลับจะเกิดโทษขึ้นมาได้ ถ้ามีพระรูปใดท่านขัดขืนคำสั่ง คือขออนุญาตไปแล้วท่านห้ามไม่ให้ไป แต่ก็ไป ถ้าไปแล้วเวลาจะกลับมานี้ท่านไม่รับแล้ว ท่านไม่สอนแล้ว คนที่ดื้อดึง คนที่ไม่ฟังคำสอนของท่าน ท่านบอกว่ากลับมาทำไม ในเมื่อท่านว่าการตัดสินใจของท่านนั้นดีแล้ว ท่านไปแล้วก็ไปเลย ไปแล้วก็ไม่ต้องกลับมา ขอให้พวกเราระมัดระวังเรื่องความดื้อรั้น เวลาครูบาอาจารย์ห้ามหรือเวลาครูบาอาจารย์สอนอะไร อย่าไปดื้อรั้น มันจะเป็นโทษกับเราเองมากกว่าเป็นคุณ นอกจากเราไปศึกษากับครูบาอาจารย์ที่ไม่รู้จริงเห็นจริงนี้ก็อีกเรื่องหนึ่ง อันนี้ก็อาจจะไม่เชื่อตามก็ได้ ถ้าเรามีเหตุผลมีธรรมที่ถูกต้อง แล้วท่านมีธรรมที่ไม่ถูกต้องอย่างนี้เราก็ไม่ต้องเชื่อฟัง ถ้าเชื่อฟัง ก็อาจจะทำให้เราไปผิดทางได้ ครูบาอาจารย์ที่ท่านมีธรรมนี้ ท่านจะดูคุณภาพของลูกศิษย์ ท่านจะไม่ดูปริมาณของลูกศิษย์ ไม่ได้นับจำนวนที่ปริมาณ แต่คนที่ไม่มีธรรมนี้จะดูที่ปริมาณ ครูบาอาจารย์รูปไหนมีลูกศิษย์เยอะก็คิดว่าท่านอาจจะมีบารมีมากมีธรรมมาก แต่ถ้าดูลูกศิษย์ที่เป็นลูกศิษย์ไม่มีธรรมไม่มีการบรรลุธรรมเลย มันก็จะบอกให้รู้ว่าครูบาอาจารย์นั้นเป็นอย่างไร

ชาตินี้พวกเราโชคดีเราได้มาเกิดเป็นมนุษย์ และเราได้มาพบกับพระพุทธศาสนา ได้พบกับพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ได้พบกับพระอริยสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าที่จะคอยสอนให้พวกเราเดินไปในทางธรรม เพื่อให้ได้ไปถึงจุดหมายปลายทางของธรรมคือ พระนิพพานคือการหลุดพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิด จึงอยู่ที่ตัวเราว่าเราจะทำเหมือนกับพระโปฐิละได้หรือเปล่า เราพร้อมที่จะเข้าไปหาครูบาอาจารย์ พร้อมที่จะเข้าไปศึกษาและปฏิบัติตามคำสอนของท่านได้หรือเปล่า ถ้าเราพร้อม เราไปได้ เราก็จะได้ปฏิบัติ ถ้าเราได้ปฏิบัติแล้ว ไม่ช้าก็เร็วเราก็จะต้องได้รับผลที่เกิดจากการปฏิบัติอย่างแน่นอน พระพุทธเจ้าได้ทรงรับประกันไว้แล้วว่า ถ้าปฏิบัติจริงๆ เจริญสติจริงๆ เจริญสมาธิ เจริญปัญญาจริงๆ แล้ว บางท่านก็ ๗ วัน บางท่านก็ ๗ เดือน บางท่านก็ ๗ ปี จะต้องได้รับผลจากการปฏิบัติอย่างแน่นอน

ส่วนหนึ่งจากหนังสือ “ผู้ไกลจากทุกข์”
ในวาระครบรอบวันอุปสมบท ๔๒ พรรษา
พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี
ณ จุลศาลา เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาชีโอน

อารมณ์ของจิตเมื่อเห็นความตาย ปล่อยวาง เป็นอย่างไรครับ
ถาม: อารมณ์ของจิตเมื่อเห็นความตายแล้ว ปล่อยวางจริงๆ เป็นอย่างไรครับ เมื่อสองสามวันนี้ได้ทราบข่าวมรณภาพของท่านพระอาจารย์สุดใจ ก็เลยพยายามใช้มรณานุสสติให้เจริญขึ้นในใจ จนอยากกราบเรียนถามพ่อแม่ครูอาจารย์ให้ชัดรวบยอดอีกทีว่า อารมณ์เมื่อเห็นความตายเป็นเรื่องปกตินี้ มันเป็นอย่างไรครับ หรือเราต้องฝึกซ้อมเรื่อยๆ หากเราเจอโจทย์จริงๆ ที่ชัดกว่านั้น เช่น พ่อแม่เราเสียขึ้นมา เราถึงจะเจออารมณ์นั้นได้ที่จริงที่ละเอียด ที่นานๆ ยิ่งขึ้นไป เพราะรู้สึกว่าประโยชน์ของมรณานุสสติได้ประโยชน์สูงมากเลยครับ

พระอาจารย์: ก็คือเฉยไง เหมือนกับไม่มีอะไรเกิดขึ้น เพราะมันไม่ได้เกิดขึ้นกับเรา เราในที่นี้หมายถึงใจ เวลาร่างกายตายมันไม่ได้ไปทำให้ใจตายไปด้วย งั้นการที่เราปลงได้ ยอมรับความตายได้ ก็เท่ากับว่าเราปล่อยร่างกายได้ ถ้าปล่อยได้จริงๆ เวลาร่างกายเป็นอะไรเราจะรู้สึกเฉยๆ แต่ถ้าเกิดอาการกลัวขึ้นมา เกิดเครียดขึ้นมา ก็ทดสอบดูสิ ลองไปอยู่ในที่น่ากลัวดู แล้วดูว่าใจจะกลัวหรือไม่ เช่น ไปอยู่ในป่าช้า ไปหาป่าช้าที่ไหนสักแห่ง ค่ำคืนลองเข้าไปนั่งสมาธิ ไปนอนที่นั่นสักคืนหนึ่งดู ดูว่าจะรู้สึกมีความกลัวไหม หรือไม่เช่นนั้นก็ไปอยู่ในป่าที่มีสัตว์ร้าย อะไรทำนองนั้น ดูสิว่าจะมีความกลัวรึเปล่า ถ้าไปแล้วรู้สึกเหมือนกับอยู่ในบ้าน ก็แสดงว่าเราปลงได้


มหาสติปัฏฐาน ๔ คืออะไรครับ
ถาม: มหาสติปัฏฐาน ๔ คืออะไรครับ พระอาจารย์

พระอาจารย์: เป็นหลักสูตร วิธีปฏิบัติ สติ สมาธิ และปัญญา ของพระพุทธเจ้าที่ทรงสอนพระภิกษุในสมัยพุทธกาล ควรจะไปศึกษาดู อ่านคำแปล อย่าไปอ่านคำบาลีเพราะคำบาลีนี้ เราไม่เข้าใจความหมาย แต่คนไม่เข้าใจ คิดว่าอ่านบาลีแล้วศักดิ์สิทธิ์กว่าอ่านคำแปล ความจริงนั้นเป็นการเข้าใจผิด คิดว่าอ่านบาลีแล้วได้อ่านคำพูดของพระพุทธเจ้าโดยตรง เพราะอ่านคำแปลแล้วไม่เป็นคำพูดของพระพุทธเจ้าแล้ว ไม่ใช่นะ คำสอนของพระพุทธเจ้านี้สอนเพื่อให้คนฟังเข้าใจ ไม่ได้สอนให้ได้ยินคำภาษาของพระพุทธเจ้า ให้เราอ่านเพื่อให้เกิดความเข้าใจ พอเข้าใจแล้วเราจะได้รู้จักวิธีที่จะปฏิบัติอย่างถูกต้อง ที่เราเรียกว่า “ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ” นี่เอง พอปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ “มรรคผลนิพพาน” ก็จะปรากฏตามลำดับต่อไป


พระอรหันต์ขณะมีชีวิตอยู่ยังต้องรับกรรมใช่ไหมเจ้าคะ
ถาม: พระอรหันต์ขณะมีชีวิตอยู่ ยังต้องรับกรรมใช่ไหมเจ้าคะ

พระอาจารย์: ท่านก็เป็นเหมือนคนทั่วไป ถ้ามีเหตุการณ์มีกรรมอะไรเข้ามากระทบ ท่านก็รับไป เพียงแต่ว่าต่างกันที่จิตใจของท่านไม่เดือดร้อนกับการรับวิบากกรรมของทางร่างกาย เช่น อาจจะโดนเขาด่า เช่น องคุลิมาลก็ถูกชาวบ้านคอยเอาก้อนหิน เขวี้ยงใส่เวลาชาวบ้านจำหน้าได้ว่า อ้อ ไอ้นี่เป็นองคุลิมาล เคยมาฆ่าคนในหมู่บ้านเขา พอเขาเห็นเข้าก็เลยไล่ ด้วยการใช้ก้อนหินเขวี้ยงใส่ ท่านก็ต้องรับกรรมไป พระโมคคัลลานะท่านก็ต้องถูกเขาฆ่าตายไป แต่ใจของท่านเฉยๆ เหมือนกับไม่มีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้น เพราะท่านเห็นด้วยปัญญาว่าร่างกายไม่ใช่ตัวท่าน ร่างกายเป็นเหมือนรถยนต์แหละ โยมขับรถไปใครเอาน้ำสาดใส่รถยนต์ ก็ปล่อยมันสาดไปสิ คนขับรถอยู่ในรถไม่ได้เปียกไปกับน้ำที่รถยนต์ถูกสาด ก็เป็นแบบนั้น ความทุกข์ทางกายไม่สามารถเข้าไปในใจของพระอรหันต์ได้


ตายอย่างไรไม่ให้ทุกข์ใจ
ถาม: ขอให้พระอาจารย์ช่วยชี้ความสงบให้ทุกคนที่ต้องตาย จะทำจิตอย่างไรก่อนตาย อย่างไรไม่ให้มีทุกข์ใจเมื่อจะต้องตายจากโลกนี้ค่ะ

พระอาจารย์: ก็นั่นแหละ ต้องหัดทำสมาธิให้ได้ หัดเจริญปัญญา ปลงให้ได้ ทำสมาธิก็ต้องหัด สวดมนต์ไป บริกรรมพุทโธไป หัดดูลมหายใจเข้าออกไป อย่างใดอย่างหนึ่ง ถ้าทำได้ใจก็จะสงบ แต่จะสงบเป็นพักๆ ถ้าอยากจะให้ใจสงบอย่างถาวร ก็ต้องใช้ปัญญาสอนใจว่า ชีวิตของเรานี้มีต้นมีปลาย มีเกิดมีดับเป็นธรรมดา ตอนนี้เรากำลังถึงจุดหมายปลายทางแล้ว เราจะอยากไปให้มันไม่ถึงไม่ได้แล้ว เราก็ไปกับมัน เหมือนกับนั่งรถ เมื่อรถมันจะพาเราไปสู่ป้ายสุดท้าย เราก็ต้องไปกับมัน อย่าไปทำอะไร ฝืนไม่ได้ ยิ่งฝืนยิ่งทุกข์ งั้น “ยอม หยุด เย็น” ยอมตายแล้วใจก็จะหยุดต่อต้านความตาย พอหยุดได้แล้วใจก็จะเย็นจะสงบ จะมีความสุข เหมือนท่านสุดใจ ท่านออกมานอกห้องไม่ได้ อาจารย์สุดใจท่านออกนอกห้องไม่ได้ ก็ต้องยอม นั่งสมาธิไป ท่านนั่งสมาธิได้ท่านก็นั่งสมาธิไป ใจท่านก็จะหยุดต่อสู้ หยุดหนีความตาย เห็นไหมร่างกายท่านไม่วิ่งไปเคาะ ไปอะไรต่างๆ ท่านก็นั่งไป ทำใจให้นิ่งให้สงบ พอหยุดได้ใจก็เย็นสบาย ร่างกายร้อนแต่ใจเย็น แปลกไหม

ธรรมะหน้ากุฏิ
วันที่ ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๖๓
พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี

การกระทำที่เป็นมงคลที่เป็นจุดเริ่มต้นของความเป็นมงคลทั้งหลาย เริ่มต้นอยู่ที่การรู้จักคบคน ถ้าคบคนพาล คนพาลคือคนอย่างไร คนพาลในทางศาสนาหมายถึงคนโง่ หมายถึงคนไม่ดีคนไม่ฉลาด ส่วนบัณฑิตคือคนฉลาดคนดี ถ้าเราคบกับคนโง่คนไม่ดี เขาก็จะพาให้เราโง่พาให้เราไม่ดีไปกับเขา ถ้าเราคบคนดีคบคนฉลาดเขาก็จะพาให้เราดี พาให้เราฉลาดไปกับเขานั่นเอง จึงต้องรู้จักเลือกคบคน เพราะชีวิตของเรานี้ไม่ได้อยู่คนเดียวตามลำพัง เราเป็นมนุษย์สังคมที่จำเป็นที่จะต้องอยู่ร่วมกัน ต้องพึ่งพาอาศัยกัน เขาอาศัยเรา เราอาศัยเขา เราถึงจะอยู่กันได้อย่างร่มเย็นเป็นสุข ถ้าเราอยู่ตามลำพังเราก็จะอยู่อย่างยากลำบากเวลาที่เกิดโรคภัยไข้เจ็บขึ้นมา หรือเกิดความอดอยากขาดแคลนขึ้นมา ถ้าเราอยู่คนเดียวก็จะไม่มีใครมาช่วยเหลือเรา แต่ถ้าเราอยู่ร่วมกันหลายคน เช่นในครอบครัวเรามีพ่อแม่มีพี่น้องอยู่ร่วมกัน เวลาคนใดคนหนึ่งเป็นอะไรขึ้นมา ก็ยังมีคนอื่นมาช่วยกันดูแลบรรเทาความทุกข์ยากเดือดร้อนให้กันได้ ดังนั้นเราต้องอยู่ร่วมกัน เราอยู่คนเดียวไม่ได้ เมื่อเราอยู่คนเดียวไม่ได้เราต้องอยู่กับคนอื่น เราก็ต้องรู้จักเลือกคน เลือกคนดีเลือกคนฉลาดเพราะคนดีเขาก็จะสอนให้เราดีพาให้เราดี คนฉลาดเขาก็จะพาให้เราฉลาด คนโง่ก็จะสอนให้เราโง่ คนไม่ดีก็จะสอนให้เราไม่ดีตามเขา นี่คือการคบคนเพื่อให้เกิดประโยชน์ให้เกิดความสุขความเจริญจึงต้องคบคนดี ไม่คบคนไม่ดี ทีนี้คนดีเราจะรู้ได้อย่างไรว่าดีหรือไม่ดีอย่างไร เราก็มีมาตรฐานของคนดีเป็นตัวอย่างในพระพุทธศาสนา

คนดีทางพระพุทธศาสนา คนฉลาดของพระพุทธศาสนาที่ฉลาดที่สุดและดีที่สุดก็คือพระพุทธเจ้าและพระอริยสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้านั่นเอง เพราะการกระทำของท่านแต่ละรูปไม่มีข้อตำหนิไม่มีข้อบกพร่อง ไม่มีการกระทำที่ทำให้เกิดความเสียหายเดือดร้อนแก่ผู้อื่น มีแต่การกระทำที่มีคุณมีประโยชน์กับผู้อื่น ผู้ใดที่ได้เข้าพบปะได้รู้จักได้เข้าใกล้พระพุทธเจ้าหรือพระอริยสงฆ์สาวก จะได้รับแต่ประโยชน์สุขเพียงอย่างเดียว จะไม่ได้รับโทษไม่ได้รับความทุกข์ นี่แหละคือบุคคลที่เรียกว่าบัณฑิต บัณฑิตที่ฉลาดที่สุดก็คือพระพุทธเจ้าตามด้วยพระอริยสงฆ์สาวกที่ได้เลือกพระพุทธเจ้าเป็นผู้คบค้าสมาคมด้วย จึงได้ดิบได้ดีจากพระพุทธเจ้า ได้บรรลุเป็นพระอริยบุคคลจากพระพุทธเจ้า ถ้าไม่มีพระพุทธเจ้าจะไม่ใครสามารถที่จะบรรลุเป็นพระอริยบุคคลได้เลย มีพระพุทธเจ้าเท่านั้นที่จะสามารถสอนปุถุชนอย่างพวกเราให้เป็นพระอริยบุคคลขึ้นมา ให้เป็นพระโสดาบัน ให้เป็นพระสกิทาคามี ให้เป็นพระอนาคามี ให้เป็นพระอรหันต์ นี่แหละคือบัณฑิตที่เราควรจะเข้าหากัน ตอนนี้พระพุทธเจ้าท่านก็ได้จากไปแล้ว คือสรีระร่างกายของพระพุทธเจ้าได้จากไป แต่ความรู้ของพระพุทธเจ้านี้ยังอยู่กับพวกเรา อยู่ในพระไตรปิฎก อยู่ในคัมภีร์ของพระพุทธศาสนาที่พวกเราสามารถที่จะศึกษาหาความรู้ความฉลาดจากพระคัมภีร์ได้ พระพุทธเจ้าทรงตรัสว่าพวกเราจะไม่ได้อยู่ปราศจากพระพุทธเจ้า ถึงแม้พระพุทธเจ้าจะได้จากพวกเราไปแต่คำสั่งคำสอนอันประเสริฐของพระพุทธเจ้ายังอยู่กับพวกเรา ถ้าเราเข้าหาคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้าก็เท่ากับเราได้เข้าหาพระพุทธเจ้าโดยตรง นี่คือเราต้องเข้าหาบัณฑิตคือพระธรรมคำสอน นอกจากพระธรรมคำสอนเรายังมีพระอริยสงฆ์สาวกที่ได้ศึกษาได้ร่ำเรียนจากคำสอนหรือจากพระพุทธเจ้า และจากพระอริยสงฆ์สาวกที่ได้ศึกษาจากพระพุทธเจ้ามาตามลำดับ มาจนถึงยุคปัจจุบันนี้ การผลิตพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนายังมีการผลิตอย่างต่อเนื่อง เหมือนโรงงานที่ผลิตรถยนต์ มีการผลิตรถยนต์มาอย่างต่อเนื่อง มีไม่ขาดตอน มีรถรุ่นใหม่ๆ ออกมาให้ผู้ที่สนใจได้ซื้อได้เอาไปขับ

ฉันใดพระอริยสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้านี้ก็เช่นกัน เป็นเหมือนนักศึกษาที่ได้จบระดับปริญญาต่างๆ แล้วหลังจากที่ได้จบปริญญาแล้วก็มาทำหน้าที่เป็นครูเป็นอาจารย์กัน เผยแผ่ธรรมะคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้าอันประเสริฐให้แก่ผู้ที่มีความสนใจต่อไป ผู้ที่มีความสนใจพอได้ศึกษาได้ร่ำเรียน ไม่ช้าก็เร็วก็จะได้จบปริญญาของทางศาสนา ได้บรรลุเป็นพระอริยบุคคล เวลาที่พระพุทธเจ้าทรงกำหนดไว้ก็มีอยู่ตั้งแต่ ๗ วัน ๗ เดือน และ ๗ ปี ขึ้นอยู่กับความรู้ความสามารถความฉลาดของผู้ที่ศึกษาร่ำเรียน ไม่มีเวลาตายตัวเหมือนในมหาวิทยาลัยที่กำหนดไว้ ๔ ปี แต่ทางศาสนานี้กำหนดตามความรู้ความสามารถของผู้ที่ศึกษา บางท่านก็สามารถบรรลุได้ภายใน ๗ วัน บางท่านก็บรรลุได้ภายใน ๗ เดือน บางท่านก็บรรลุได้ภายใน ๗ ปี นี่เป็นหลักประกันคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า ที่พระพุทธเจ้าได้ทรงเป็นผู้รับรองด้วยพระองค์เอง ว่าถ้าใครได้ศึกษาจากพระพุทธเจ้าหรือจากพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า หรือจากพระอริยสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจะสามารถบรรลุพระอริยบุคคลขั้นต่างๆ ได้ภายในระยะเวลา ๗ วัน ๗ เดือน หรือ ๗ ปี นี่แหละคือการเข้าหาบัณฑิต การคบกับคนฉลาดคบกับคนดี จะทำให้เราเป็นคนฉลาดเป็นคนดี คบกับพระพุทธเจ้า พระธรรม หรือพระอริยสงฆ์จะทำให้เราได้เป็นพระอริยบุคคลกัน ถ้ายังไม่ถึงขั้นพระอริยบุคคลเราก็จะเป็นระดับพรหมหรือระดับเทวดา หรือเป็นระดับมนุษย์ที่ดี มนุษย์เราก็รู้กันว่ามีทั้งดีและไม่ดี มีทั้งสุขและมีทั้งทุกข์ แต่ถ้าเราคบกับพระพุทธเจ้า พระธรรม พระสงฆ์แล้ว เราจะได้แต่ความสุขและความดี ความรู้ความฉลาด ขึ้นอยู่กับความพากเพียรของพวกเราเองว่า เราจะมีความพากเพียรพยายามที่จะตักตวงความรู้ตักตวงประโยชน์จากพระพุทธศาสนาได้มากน้อยเพียงใดเท่านั้นเอง ไม่มีใครมาห้ามเพราะความรู้และประโยชน์ของพระศาสนานี้มีจำนวนไม่อั้น ไม่เหมือนกับสถาบันการศึกษาต่างๆ ที่จะรับนักศึกษาได้ตามปริมาณที่มีสถานที่รองรับไว้ จะรับเกินไม่ได้ แต่ทางศาสนาพุทธนี้รับได้หมด ใครต้องการสมัครเป็นพระอริยบุคคลรับสมัครทุกคน ไม่ต้องสอบเอ็นทรานซ์ ใครต้องการขอให้เข้าหาพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ขอให้ศึกษาวิธีการดำเนินชีวิตของพระพุทธเจ้า ชีวิตของพระอริยสงฆ์สาวก ขอให้ศึกษาคำสั่งคำสอนที่เป็นวิธีดำเนินชีวิตของท่าน ถ้าเราได้ศึกษาแล้วเราได้กระทำตามที่ท่านได้สั่งได้สอนได้ปฏิบัติได้ทำกัน ไม่ช้าก็เร็วเราก็จะได้เป็นเหมือนท่าน

นี่คือเรื่องของการคบบัณฑิต ไม่คบคนพาล ถ้าคบคนพาลเราจะไปอีกทางหนึ่งเพราะคนพาลนี้เป็นคนโง่ เป็นคนไม่ดี คนพาลนี้จะชอบทำในสิ่งที่ไม่ดี ทำสิ่งที่เป็นโทษกับตนเองและกับผู้อื่น ถ้าไปอยู่กับเขาไปคบค้าสมาคมกับเขา เขาก็จะชวนให้เราไปทำตามเขา อะไรคือการกระทำของคนพาลของคนโง่ ก็คือการกระทำบาป การเสพอบายมุข นี่เป็นการกระทำของคนพาลของคนโง่ที่บัณฑิตจะไม่ทำโดยเด็ดขาด ถ้าไปคบกับคนที่ชอบเสพอบายมุขชอบทำบาป เขาก็จะดึงเราหรือชวนเราให้ไปเสพอบายมุขให้ไปทำบาป ถ้าเขาชอบดื่มสุราเขาก็จะชวนเราไปดื่มสุรา ถ้าเขาชอบเล่นการพนันเขาก็จะชวนเราไปเล่นการพนัน ถ้าเขาชอบเที่ยวเตร่เขาก็จะชวนเราไปเที่ยวเตร่ ถ้าเขาชอบความเกียจคร้านเขาก็จะชวนให้เราเกียจคร้าน นี่คืออบายมุขที่เราต้องอย่าไปเกี่ยวข้องด้วยเพราะคำว่า “อบายมุข” นี้แปลว่าทางเข้าของอบาย อบายคืออะไร คือความเสื่อมของจิตใจที่จะดึงจิตใจของมนุษย์ให้ต่ำลงไปนั่นเอง จากมนุษย์ก็จะไปเป็นเดรัจฉาน เป็นเปรต เป็นอสูรกาย เป็นนรก เกิดจากการเสพอบายมุขเป็นเหตุ การเสพอบายมุขนี้เท่ากับการไปอยู่ที่ทางเข้าของอบาย ผู้ที่อยู่ปากทางเข้าของอบายกับผู้ที่อยู่ห่างไกลจากทางเข้าของอบาย ใครจะเข้าง่ายกว่ากัน คนที่อยู่ปากทางแล้วพอจะเข้าก็เข้าไปเพียงย่างก้าวเดียวก็เข้าไปแล้ว แต่ผู้ที่ไม่เสพอบายมุขนี้อยู่ไกลจากอบาย จะเข้าอบายได้ยากกว่า เพราะอะไร เพราะเวลาเสพอบายมุขนี้มีแต่รายจ่าย มีแต่การสูญเสียทรัพย์สินต่างๆ ไปนั่นเอง และถ้าใช้อย่างต่อเนื่อง ไม่ช้าก็เร็วทรัพย์สินก็จะไม่พอใช้ พอไม่พอใช้ก็จะต้องไปทำบาปเพื่อหาทรัพย์สินมาใช้ต่อนั่นเอง เพราะคนที่เสพอบายมุขนี้จะไม่ไปทำงานทำการ ไปหาเงินหาทองโดยวิธีสุจริต ก็จะต้องไปหาเงินทองโดยวิธีทุจริต ก็คือการทำบาป หาเงินทองด้วยการโกหกหลอกลวง หาเงินทองด้วยการลักขโมย หรือหาเงินทองด้วยการปล้นการจี้การฆ่าผู้อื่น นี่แหละคือผลที่จะเกิดจากการที่ไปคบคนพาลคนไม่ดี จึงควรที่จะหลีกเลี่ยง แล้วจะปลอดภัยจากภัยต่างๆ ที่จะมากระทบกับจิตใจ จิตใจจะไม่ถูกกระชากลงต่ำ จิตใจลงต่ำหรือขึ้นสูงนี้เกิดจากการกระทำของเราเอง เกิดจากการคบกับคนอื่น คบกับคนอื่นเขาชวนเราทำ คบกับบัณฑิตเขาก็ชวนให้เราดึงจิตใจของเราให้สูงขึ้น คบกับคนพาลเขาก็จะดึงจิตใจของเราให้ลงต่ำ นี่คือมงคลที่พระพุทธเจ้าทรงสอน

ธรรมะบนเขา
วันที่ ๑๙ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๖๒
พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี

กายวิเวก จิตวิเวก

การทำสมาธินี้จิตจะสงบได้ง่ายถ้าอยู่คนเดียว กายวิเวกแล้วจิตก็จะวิเวก คำว่าวิเวกก็สงบสงัด ถ้ากายสงบสงัด อยู่ในสถานที่สงบสงัด จิตก็จะสงบสงัด ถ้าอดีตชาติเคยมีความสงบในจิตแล้ว พอกายสงบ จิตก็จะสงบทันทีเลย เช่นพระพุทธเจ้านี่ตอนที่เป็นเด็กนะ มีวันหนึ่งท่านอยู่คนเดียว อยู่ใต้ต้นไม้ พวกพี่เลี้ยงต่างๆ เขาไปยุ่งกับงานอื่น ไม่มีเวลามาคอยรับใช้มาคอยปรนนิบัติมาคอยอยู่เป็นเพื่อน ก็เลยปล่อยให้ท่านอยู่คนเดียว พอท่านอยู่คนเดียวใจของท่านเคยมีความสงบอยู่แล้ว ก็เข้าสู่ความสงบโดยอัตโนมัติ เพราะไม่มีอะไรคอยดึงไว้ ที่ใจเราไม่เข้าไปข้างใน เพราะมีเรื่องต่างๆ คอยดึงเราไว้ เรื่องแฟน เรื่องสามี เรื่องครอบครัว เรื่องลูก เรื่องเงินทอง เรื่องอะไรร้อยแปด ใจเราก็เลยเข้าสู่ความสงบไม่ได้ ถ้าเราไม่เคยมีความสงบมาก่อน เราก็ต้องใช้สติดึงใจเข้าไป ใช้สติดึง ดึงใจให้ออกจากเรื่องราวต่างๆ ออกจากเรื่องสามี เรื่องภรรยา เรื่องลูก เรื่องสมบัติ เรื่องอะไรต่างๆ ใช้พุทโธพุทโธดึงใจออกมาจากเรื่องราวต่างๆ เพราะเวลาเราพุทโธ เราจะคิดถึงคนนั้นคนนี้ไม่ได้นั่นเอง พอเราไม่คิดถึงเขาเราก็ลืมเขาไปชั่วคราว แล้วเราก็จะเข้าสู่ความสงบได้

ฉะนั้นเราต้องอยู่ห่างไกลจากคน จากเรื่องราวต่างๆ เพราะอยู่ที่บ้านเดี๋ยวก็เห็นคนนั้นเห็นคนนี้ พอเห็นปั๊บมันก็อดที่จะคิดถึงเขาไม่ได้ นอกจากคนแล้วยังมีอย่างอื่นอีก ขนมนมเนย ทีวี อะไรต่างๆ เยอะแยะไปหมด เดี๋ยวเห็นปั๊บก็อยากจะไปยุ่งกับเขาแล้ว เห็นทีวีก็อยากจะเปิดดู เห็นมือถือก็อยากจะเปิดดู เดี๋ยวก็กดหาคนนั้นหาคนนี้ นี่มันเลยเข้าข้างในไม่ได้ จึงต้องไปอยู่ที่ไหนที่ไม่มีของเหล่านี้ อยู่คนเดียว ปลีกวิเวก กายวิเวก จิตก็วิเวก บางคนมาอยู่ที่นี่ก็ยังเอามือถือมาด้วย เดี๋ยวเปิดดูอยู่เรื่อย ไม่รู้มาทำไม อย่ามาดีกว่า มันก็เหมือนกัน มือถือมันก็ไปเชื่อมให้เรากลับไปอยู่ที่บ้านอีกอยู่ดี เดี๋ยวก็โทรไปหาคนนั้นเดี๋ยวก็โทรไปหาคนนี้ เป็นห่วงเขา เขาสบายดีหรือเปล่า แม่อยู่ที่นี่ลูกทำอะไรอยู่ อย่างนี้มันยังไม่กายวิเวก กายวิเวกแต่ใจไม่วิเวก ใจยังคิดถึงเขาอยู่

อย่างสมัยก่อนนี่ ไปอยู่วัดหลวงตานี้ท่านห้ามไม่ให้มีเรื่องราวต่างๆ วิทยุ โทรศัพท์ ทีวี โทรทัศน์ ท่านเรียกว่าเทวทัต พวกเทวทัต พวกทำลายศาสนา พวกทำลายความสงบ ท่านเรียกเทวทัต ไฟฟ้งไฟฟ้าท่านไม่ให้เอาเข้าเลย เพราะเข้าเดี๋ยวมันแอบเอาวิทยุเข้ามาเสียบฟังได้ เอาเทปเข้ามาเปิดได้ เอาอะไรเข้ามาเล่นได้ ท่านเลยก็ต้องห้าม ถ้าเราอยากจะภาวนาให้ได้ผล เราต้องหาที่ห่างไกลจากแสงสีเสียง ห่างไกลจากรูปเสียงกลิ่นรส ห่างไกลจากคนนั้นคนนี้ แล้วเวลามาอยู่ที่เดียวกัน ที่ปฏิบัติ ก็อย่ามารวมกันอย่ามาคุยกัน อย่ามาจับกลุ่มคุยกัน ต่างคนต่างอยู่ต่างคนต่างปฏิบัติ ใจถึงจะสงบได้ ถ้าสงบแล้วใจจะมีความสุขมาก แล้วใจจะเลิกพึ่งคนนั้นคนนี้ พึ่งสิ่งนั้นพึ่งสิ่งนี้ได้ ตอนนี้เราต้องพึ่งคนนั้นคนนี้เพื่อให้ความสุขกับเรา พึ่งสิ่งนั้นสิ่งนี้มาให้ความสุขกับเรา แต่ถ้าเราทำใจให้สงบ ทำใจให้มีความสุขได้ เราไม่ต้องพึ่งใครแล้ว

สนทนาธรรมบนเขา
วันที่ ๒๒ กันยายน พ.ศ.๒๕๖๐
พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี
ณ จุลศาลา เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาชีโอน

       นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

       นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

       นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.

       จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ   ยถาภูตํ อทสฺสนา

       สํสริตํ สงฺขมทฺธานํ   ตาสุ ตาเสฺวว ชาติสูติ.

       ณ โอกาสบัดนี้ จักได้แสดงพระสัทธรรมเทศนา เรื่อง วิปัสสนาญาณ ๑๖ พอเป็นเครื่องประดับสติปัญญาแด่ท่านผู้ปฏิบัติธรรมทั้งหลายสืบไป

       ท่านนักปฏิบัติธรรมทั้งหลาย การเทศน์หรือการฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณนี้ เป็นของเทศน์ยาก เป็นของฟังยาก คือยากทั้งผู้ที่เทศน์ ยากทั้งผู้ที่จะฟัง คือหมายความว่า ก่อนที่ท่านทั้งหลายจะได้ฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณนั้น ต้องใช้ความเพียร อดตาหลับขับตานอนมาเป็นหลายๆวันจึงได้ฟัง ถ้าว่าตนเองไม่ได้ปฏิบัติมาก่อนก็ไม่ได้ฟัง ฟังก็ไม่รู้เรื่อง ฟังก็เบื่อ แต่ถ้าตนเองได้ปฏิบัติมาก่อนแล้ว และได้ผลพอสมควร ฟังก็เข้าใจ ฟังก็เพลิน ก่อนที่ท่านทั้งหลายจะได้ฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณนั้น ก็ขอเตือนสติท่านทั้งหลายดังนี้ คือ

       ๑. ขอให้ท่านทั้งหลายตั้งอกตั้งใจฟัง ถ้าไม่จำเป็น อย่าพูดอย่าคุยกัน

       ๒. ถ้าเหนื่อย เอามือลงเสีย ไม่ต้องประนมมือ เพราะเทศน์นาน

       ๓. ผู้ที่ได้สมาธิ เข้าสมาธิได้ พยายามยกจิตไว้ อย่าให้เข้าสมาธิไป เพราะตอนนี้เราฟังเอาความรู้ เพื่อเป็นแนวทางของการประพฤติปฏิบัติ

       อีกอย่างหนึ่ง ความมุ่งหมายของการเทศน์มีหลายประการคือ

          ๑) พระอาจารย์ผู้เทศน์ เหมือนกับเอากระจกมาวางไว้ให้ผู้ปฏิบัติส่องดู คือพระอาจารย์จะได้น้อมนำเอาพระธรรมแต่ละหมวดๆ มาวางไว้ แล้วก็ว่าให้ฟังไปตามนั้น

          ๒) เพื่อให้ผู้ปฏิบัติเรียกชื่อญาณถูก เช่น เวลาปฏิบัติ พองกับยุบอันเดียวกันหรือคนละอัน ผู้ตอบก็ตอบได้ว่าอันเดียวกันหรือคนละอัน แต่ไม่ทราบว่าเป็นญาณอะไร เหตุนั้น พระอาจารย์ก็จะได้บอกให้รู้

          ๓) เพื่อให้ผู้ปฏิบัติจำสภาวะที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติมาเปรียบเทียบกับพระธรรมที่พระอาจารย์เทศน์ ว่าจะตรงกันไหม หรือจะขัดแย้งที่ตรงไหน

       ๔. ฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณจบแล้ว ขออย่าได้เข้าใจว่าตนได้สำเร็จเป็นพระโสดาบัน สกทาคามี อนาคามีแล้ว เพราะว่า การฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณนี้ เราฟังเพื่อเป็นความรู้ พอที่จะได้เป็นแนวทางของการประพฤติปฏิบัติสืบไป

       ๕. ให้ผู้ปฏิบัติตัดสินเอาเอง ว่าเรามาปฏิบัติธรรมครั้งนี้ เราได้ผลมากน้อยแค่ไหนเพียงไรนั้น ให้ผู้ปฏิบัติตัดสินเอาเอง ไม่ใช่พระอาจารย์ตัดสินให้

       อันนี้เป็นความมุ่งหมายของการฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณ

       ต่อไปก็ขอให้ท่านทั้งหลายได้ฟังธรรมะเรื่องวิปัสสนาญาณ

       คำว่า ญาณ แปลว่า ปัญญา แต่ถ้าคำว่า ปัญญา หมายรวมหมด ทั้งปริยัติ ทั้งปฏิบัติ แต่ถ้าคำว่า ญาณ หมายเอาความรู้ที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติเท่านั้น แต่ที่จริงก็เป็นอันเดียวกันนั่นแหละ แต่เป็นปัญญาคนละขั้น

       ญาณนั้นมีอยู่ ๑๖ ประการ คือ

       ๑. นามรูปปริจเฉทญาณ ปัญญาพิจารณาแยกรูปแยกนามออกจากกันได้

       ๒. ปัจจยปริคคหญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นเหตุเห็นปัจจัยของรูปนาม

       ๓. สัมมสนญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นรูปนามขันธ์ห้าเป็นพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

       ๔. อุทยัพพยญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นและดับไปของรูปนาม

       ๕. ภังคญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นเฉพาะความดับของรูปนาม

       ๖. ภยตูปัฏฐานญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นรูปนามปรากฏเป็นของน่ากลัว

       ๗. อาทีนวญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นทุกข์เห็นโทษของรูปนาม

       ๘. นิพพิทาญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นทุกข์เห็นโทษแล้วเบื่อหน่ายในรูปในนาม

       ๙. มุญจิตุกัมยตาญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นทุกข์เห็นโทษของรูปนาม เกิดความเบื่อหน่ายแล้วอยากออก อยากหนี อยากหลุด อยากพ้น ไปจากรูปจากนาม

       ๑๐. ปฏิสังขาญาณ ปัญญาที่เข้มแข็ง ตั้งใจจริงปฏิบัติจริง ยอมสู้ตาย มุ่งหวังจะบรรลุมรรคผลพระนิพพานให้ได้

       ๑๑. สังขารุเปกขาญาณ ปัญญาที่วางเฉยต่อรูปนาม

       ๑๒. สัจจานุโลมิกญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เตรียมตัวเข้าสู่มรรคผลพระนิพพาน โดยอาการ ๓ อย่าง อย่างใดอย่างหนึ่ง

       ๑๓. โคตรภูญาณ ปัญญาที่ตัดขาดจากปุถุชนเข้าสู่โคตรของพระอริยเจ้าคือพระโสดาบัน

       ๑๔. มัคคญาณ ปัญญาที่ตัดกิเลสให้หมดไปจากขันธสันดานตามกำลังของมรรค

       ๑๕. ผลญาณ ปัญญาที่สืบเนื่องมาจากมรรค เสวยผลกำไรที่มรรคประหารกิเลสไว้แล้ว

       ๑๖. ปัจจเวกขณญาณ ปัญญาพิจารณามรรคผลพระนิพพาน กิเลสที่ละแล้วและยังเหลืออยู่

       อันนี้เป็นเนื้อความโดยย่อในเรื่องวิปัสสนาญาณ ๑๖ ประการ

       ต่อไปก็ขอให้ท่านทั้งหลายได้โปรดฟังอธิบาย

       ๑. นามรูปปริจเฉทญาณ ปัญญาพิจารณาแยกรูปแยกนามออกจากกันได้

       ญาณนี้ถือว่าเป็นญาณขั้นต้นในพระพุทธศาสนา ผู้มาปฏิบัติ จะเป็นพระภิกษุสามเณร ปะขาวแม่ชี เด็กหรือผู้ใหญ่ ชาติไหนภาษาใดก็ตาม ต้องเกิดญาณนี้เสียก่อนจึงจะใช้ได้ ถ้าญาณนี้ไม่เกิด ใช้ไม่ได้

       ลักษณะของนามรูปปริจเฉทญาณ มีดังนี้ คือ

          ๑) ในขณะที่เรากำหนดอาการพองอาการยุบ อาการพองกับอาการยุบ อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน ถ้าญาณเกิดแล้วจะเห็นเป็นคนละอันนะ แต่ไม่ได้ถามหนังท้องนะ ถ้าหนังท้อง เป็นอันเดียวกัน นี้เราถามอาการว่า อาการพองกับอาการยุบ อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน

          ๒) ในขณะที่เรากำหนดทางตา เห็นหนอๆๆๆ ตาของเราก็ดี สีต่างๆที่เราเห็นก็ดี อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน

          เวลาหูได้ยินเสียง เสียงกับหู อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน

          เวลาจมูกได้กลิ่น จมูกก็ดี กลิ่นก็ดี อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน

          เวลาลิ้นได้รส รสก็ดี ลิ้นก็ดี อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน

          ในขณะที่เราถูกต้องอาการเย็น ร้อน อ่อน แข็ง อาการเย็นร้อนอ่อนแข็งกับร่างกายของเรา อันเดียวกันหรือคนละอัน คนละอัน

          ถ้าตอบได้อย่างนี้ หรือเข้าใจอย่างนี้ เรียกว่าเข้าใจในรูปปริจเฉทญาณถูกต้อง แต่ก็ยังไม่พอนะ ต่อไปถ้าหากว่ามีการสอบอารมณ์ พระอาจารย์ก็จะสอบอารมณ์ ท่านก็จะถามเรื่องนาม ว่าท่าน เวลากำหนดอาการพองอาการยุบ พองหนอง ยุบหนอ เอาอะไรกำหนด เอาปากกำหนด

       คนตายมีปากไหม “มี”

       ว่าเป็นไหม “ไม่เป็น”

       เพราะอะไร “เพราะไม่มีใจ”

       ท่านเอาอะไรว่า “เอาใจว่า”

       ใจที่รู้ท้องพองกับใจที่รู้ท้องยุบ ใจเดียวกันหรือคนละใจ “ใจเดียวกัน”

       เอ๊ะ ท่าน ใจบุญกับใจบาป ใจเดียวกันหรือคนละใจ

       ใจที่มาเข้าวัดถือศีลกินเพลนี้ เป็นใจบุญหรือใจบาป “ใจบุญ”

       ใจบุญกับใจบาป ใจเดียวกันหรือคนละใจ “คนละใจ เกิดคนละขณะ”

          ถ้าเข้าใจอย่างนี้ ตอบได้แจ๋วๆอย่างนี้ โดยที่ไม่ได้จำตำรามาว่า หรือไม่ได้ฟังใครมา เรียกว่าเข้าใจในนามปริจเฉทญาณถูกต้อง ตกลงก็ไม่มีอะไรดีเลย ท่านนักปฏิบัติธรรมทั้งหลาย ยืน เดิน นั่ง นอน กิน ดื่ม พูด คิด ทำกิจใดๆก็ตาม วันยังค่ำ ก็มีแต่รูปแต่นาม เกิดดับๆอยู่อย่างนี้ตลอดเวลา

       ถ้าเข้าใจอย่างนี้ เรียกว่า เราปฏิบัติพระวิปัสสนากรรมฐานถึงนามรูปปริจเฉทญาณ คือญาณที่ ๑ แล้ว ญาณที่ ๑ จบ เอาเพียงหยาบๆเท่านี้ก่อน

       ๒. ปัจจยปริคคหญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นเหตุเห็นปัจจัยของรูปนาม

       ภาษาบาลีเรียกว่าเหตุกับผล บางครั้ง รูปเป็นเหตุ นามเป็นผล คือท้องของเราพองขึ้นมาก่อนแล้วใจก็จึงวิ่งมากำหนดรู้ อย่างนี้เรียกว่า รูปเห็นเหตุ นามเป็นผล แต่บางครั้ง นามเป็นเหตุ รูปเป็นผล เช่นว่า ใจของเราวิ่งมารอกำหนดอยู่ก่อนแล้ว ท้องของเราก็จึงพองขึ้นมาทีหลัง อย่างนี้เรียกว่า นามเป็นเหตุ รูปเป็นผล แต่ผู้ปฏิบัติไม่รู้ ไม่รู้ว่าอันนี้เป็นเหตุอันนี้เป็นผล เพราะนี่ปฏิบัติ แต่ถ้าปริยัตินั้นไม่รู้อย่างนี้ สมมติว่าเราเอาปริยัติมาจับ อะไรเป็นเหตุ เป็นเหตุของอะไร

       ชาติก่อนโน้น อวิชชาคือความโง่ เป็นเหตุให้อยากเกิดขึ้นมาเป็นคน เมื่ออยากเกิดขึ้นมาเป็นคนแล้วก็ลงมือสร้างบุญสร้างกรรม เป็นกรรมแล้ว กรรมก็เป็นเหตุเป็นปัจจัยให้เกิดมาเป็นคน เมื่อเกิดมาเป็นคนแล้วก็มีอาหารกิน เมื่อมีอาหารกินแล้วก็โตวันโตคืนขึ้นมาเรื่อยๆ

       รูปนี้มันเกิดขึ้นมาจากเหตุ ๕ อย่าง คือ อวิชชา ตัณหา กรรม อาหาร และความเกิดขึ้นของรูปอย่างเดียว

       เวทนาเกิดขึ้นมาจากอะไร เวทนาเกิดขึ้นมาจากอวิชชา ตัณหา กรรม ผัสสะ และความเกิดขึ้นของเวทนาอย่างเดียว

       สัญญาเกิดขึ้นมาจากอะไร สัญญาเกิดขึ้นมาจากอวิชชา ตัณหา กรรม ผัสสะ และความเกิดขึ้นของสัญญาอย่างเดียว

       สังขารเกิดขึ้นมาจากอะไร สังขารเกิดขึ้นมาจากอวิชชา ตัณหา กรรม ผัสสะ และความเกิดขึ้นของสังขารอย่างเดียว

       วิญญาณเกิดขึ้นมาจากอะไร วิญญาณเกิดขึ้นมาจากอวิชชา ตัณหา กรรม ผัสสะ และความเกิดขึ้นของวิญญาณอย่างเดียว

       เรียกว่า นิพพัตติลักษณะ คืออาการเกิดของคนเรา มีถึง ๒๕ อย่าง นี่ ปริยัติต้องว่าอย่างนี้ จึงจะเข้าใจ แต่สำหรับปฏิบัติแล้วไม่ใช่อย่างนั้น อันนั้นเป็นปริยัติ จำตำรามาว่า เอาแต่เพียงว่า ท่านทั้งหลายนั่งกรรมฐานนานๆไปก็ปวดแข้งปวดขา แล้วก็กำหนดว่า “ปวดหนอๆ” แล้วก็กำหนด “อยากพลิกหนอๆ” แล้วก็ “พลิกหนอๆ” ใจที่อยากพลิกนั้นมันเกิดก่อน ใจที่อยากพลิกนั้น อันนี้แหละเป็นตัวเหตุ แล้วพลิกหนอๆๆ นั้นเป็นตัวผล คือมันเกิดทีหลัง

       แต่ถ้าผู้ที่จะดูสภาวะของญาณนี้ มีลักษณะดังนี้ คือ

       บางครั้ง เรากำหนด “พองหนอ” “ยุบหนอ” อยู่นั้น อาการพองอาการยุบของเราหายไป ผู้ปฏิบัติเอามือไปคลำดูก็มี กำหนดพองหนอยุบหนอนี่ อาการพองยุบหายเงียบไปเลย ไม่มี ผู้ปฏิบัติก็เอามือไปคลำดูว่า เอ๊ะ! มันเป็นอะไร พองยุบมันเป็นอะไรถึงเป็นอย่างนี้ อย่างนี้ก็มี เช่นนี้ก็เรียกว่าเหตุผลของรูปนามเหมือนกัน

       แต่บางครั้ง เรากำหนดพองหนอยุบหนอนั้น อาการพองของเรามันพองมาถึงที่สุดแล้วไม่ยุบลงไป แต่บางครั้งเรากำหนดว่า “ยุบหนอ” อาการยุบของเรามันยุบไปถึงที่แล้วค้างอยู่ ไม่พองขึ้นมาก็มี บางทีมีเวทนามากบ้างน้อยบ้าง ผู้ปฏิบัติจะเข้าใจว่าเคราะห์ร้าย คือหมายความว่า เราเคยเจ็บไข้ได้ป่วยมาแล้ว แล้วก็หายไปหลายวัน หลายเดือน หลายปี ไม่แสดงอาการ แต่เวลามาปฏิบัติพระกรรมฐาน ยังไม่ถึงห้านาทีหรือสิบนาที โรคภัยไข้เจ็บทั้งหลายนั้นก็เกิดขึ้นมาแล้ว ผู้ปฏิบัติก็จะพิจารณาว่า เรานี้คงเคราะห์ร้ายเสียแล้ว คงไม่มีบุญวาสนาบารมีที่จะปฏิบัติพระกรรมฐานต่อไปได้แล้ว คิดอย่างนี้นะ

       บางครั้ง เรากำหนดบทพระกรรมฐาน “พองหนอ” “ยุบหนอ” อยู่ จะมีอาการสะดุ้งไปข้างหน้าบ้าง ไปข้างหลังบ้าง บางทีผู้ปฏิบัติจะมีความเห็นว่า ภพนี้ก็ดี ภพหน้าก็ดี ไม่มีอะไรเลย มีแต่เหตุแต่ผล มีแต่รูปแต่นาม เกิดดับๆอยู่อย่างนี้ตลอดเวลา

       ถึงญาณขั้นนี้ ไม่ใช่เลวนะท่านทั้งหลาย องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสว่า เป็นจุลลโสดาบัน ดังพระบาลีกล่าวไว้ว่า

       อิมินา ปน ญาเณน สมนฺนาคโต วิปสฺสโก พุทฺธสาสเน ลทฺธสฺสาโส ลทฺธปติฏฺโฐ นิยตคติโก จุลฺลโสตาปนฺโน นาม โหติ

       ผู้เจริญวิปัสสนากรรมฐานถึงญาณที่สองนี้แล้ว ชื่อว่าได้ที่พึ่งอย่างดี ได้ความเบาใจในพระศาสนา ตายแล้วจะไม่ไปอบายภูมิ ๒-๓ ชาติ ถ้าไม่ประมาท ผู้นั้นชื่อว่า เป็นจุลลโสดาบัน

       จุลละ แปลว่า น้อย โสตะ แปลว่า กระแส อาปันนะ แปลว่า ถึง หมายความว่า เป็นผู้ถึงกระแสพระนิพพานน้อยๆ ถ้าพยายามประพฤติปฏิบัติต่อไปก็จะได้บรรลุเป็นมหาโสดาบัน

       ครั้งพุทธกาลโน้นมีสตรีนางหนึ่งไปฟังเทศน์ ไปปฏิบัติธรรมในสำนักขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า นางก็เอาลูกน้อยไปด้วย ลูกน้อยมันก็ร้องงอแงกวนแม่อยากกินนม นางก็เจริญพระกัมมัฏฐานต่อไปไม่ได้ กลับไปเจริญอยู่บ้าน ถึงญาณที่ ๒ นี้แล้ว องค์พระประทีปแก้วทรงตรัสว่า เป็นจุลลโสดาบัน ได้ที่พึ่งอย่างดี ได้ความเบาใจในพระศาสนา ตายแล้วจะไม่ไปอบายภูมิ ๒-๓ ชาติ ถ้าไม่ประมาท ผู้นั้นชื่อว่า เป็นจุลลโสดาบัน ญาณที่ ๒ จบ

       ๓. สัมมสนญาณ ปัญญาพิจารณาเห็นรูปนามทางทวารทั้ง ๕ เป็นพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา โดยแยกเป็น ๔ กลาป คือ

          ๑) กลาปสัมมสนนัย คือ พิจารณารวมกันทั้งก้อน และทั้ง ๕ ขันธ์เลย เช่น ผู้ปฏิบัติจะพิจารณาเห็นว่า รูปนามในอดีตก็ดี รูปนามในปัจจุบันก็ดี รูปนามในอนาคตก็ดี รูปนามที่หยาบก็ดี รูปนามที่ละเอียดก็ดี รูปนามที่ประณีตก็ดี ล้วนเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ด้วยกันทั้งนั้น ผู้ปฏิบัติจะพิจารณาอย่างนี้

          ครั้งพุทธกาลโน้น มีท่านมหาปาละเคยพิจารณามาก่อนแล้ว คือวันหนึ่ง เขาเอาศพผู้หญิงมาเผาในป่าช้า ไปนิมนต์ท่านมาปลงพระกัมมัฏฐาน เมื่อท่านมาถึงแล้วท่านบอกว่า ยังไม่เอา มันยังสวยอยู่ ให้ไฟไหม้ไปกว่านี้เสียก่อนนะ จึงไปเตือนฉันใหม่ เมื่อไฟไหม้มือเท้างอหงิกดำปานตอตะโกไปแล้ว เขาจึงไปเตือนท่านใหม่ เพื่อมาเจริญวิปัสสนากัมมัฏฐาน เมื่อท่านมาถึงแล้วท่านก็จ้องดูศพ เจริญวิปัสสนา

                    อนิจฺจา วต สงฺขารา                  อุปฺปาทวยธมฺมิโน

                    อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺชนฺติ               เตสํ วูปสโม สุโข.

          รูปนามขันธ์ห้า ไม่เที่ยงหนอ เกิดขึ้นมาแล้วก็ดับไปอย่างนี้ ถ้าดับไปหมดทั้งรูปทั้งนาม ทั้งกิเลส เป็นสุขที่สุดในโลก ดังนี้

          เสร็จแล้วท่านก็เข้าไปในกุฏิ เจริญพระกัมมัฏฐานต่อ คือท่านเอาทั้งก้อนมาปราบจิตดื้อ เสียก่อนแล้วจึงจะเจริญวิปัสสนากัมมัฏฐาน แล้วก็ได้บรรลุอริยมรรคอริยผลในวันนั้น อย่างนี้แหละท่านทั้งหลาย เรียกว่า พิจารณาในแง่กลาปสัมมสนนัย

          ๒) อัทธานสัมมสนนัย ได้แก่ การพิจารณารูปนามที่ล่วงมาแล้วแต่นานๆโน้น เช่น ผู้ปฏิบัติจะพิจารณาเห็นว่า รูปนามในอดีตไม่เกิดเป็นรูปนามในปัจจุบัน รูปนามในปัจจุบันไม่เกิดเป็นรูปนามในอนาคต แต่มีเหตุมีผลสืบเนื่องกันอยู่ ถ้าเหตุดีผลก็ดี ถ้าเหตุชั่วผลก็ชั่ว เหมือนกันกับเราเอาดวงตราประทับลงบนแผ่นกระดาษ รูปดวงตราย่อมติดอยู่ที่แผ่นกระดาษ แต่ดวงตราหาได้ติดอยู่ที่แผ่นกระดาษไม่ ข้อนี้ฉันใด รูปนามขันธ์ห้าก็เหมือนกันฉันนั้น นี้เรียกว่า พิจารณาในแง่อัทธานสัมมสนนัย

          ๓) สันตติสัมมสนนัย ได้แก่ การพิจารณาเห็นความสืบต่อของรูปนามชั่วขณะหนึ่งๆ เช่นผู้ปฏิบัติจะพิจารณาเห็นว่า เอ๊ะ! เมื่อตอนเช้านี้ แสงสว่างมันก็ดี อากาศมันก็ดี ฝนก็ไม่ตก แต่ตอนสายมาฝนกลับตกแล้ว เอ๊ะ! อาการสว่างมันหายไป อาการฝนตกมันเกิดขึ้นมา หรือเมื่อก่อนโน้นเรายังเป็นเด็กอยู่ เดี๋ยวนี้เราเป็นหนุ่มเป็นสาว เป็นคนเฒ่าคนแก่แล้ว เอ๊ะ! รูปนามขันธ์ ๕ ที่ท่านว่าเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา มันเป็นอย่างนี้ เกิดขึ้นมาในจิตในใจของผู้ประพฤติปฏิบัติ หรือบางทีผู้ปฏิบัติจะพิจารณาเห็นว่า เมื่อก่อนโน้นเราอยู่ในครรภ์ของมารดา เสร็จแล้วก็คลอดออกมาเป็นเด็กแบเบาะ เสร็จแล้วความเป็นเด็กแบเบาะมันหายไป ความเป็นคนหนุ่มคนสาวมันเกิดขึ้นมา ความเป็นคนหนุ่มคนสาวมันดับไป ความเป็นคนเฒ่าคนแก่มันเกิดขึ้นมา เอ๊ะ! ที่ท่านว่ารูปนาม ขันธ์ ๕ เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา มันเป็นอย่างนี้ๆ เกิดขึ้นมาในจิตในใจของผู้ปฏิบัติ อย่างนี้เรียกว่า พิจารณาในแง่สันตติสัมมสนนัย

          ๔) ขณสัมมสนนัย ได้แก่ การพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นดับไปของรูปนามชั่วขณะหนึ่งๆซึ่งนิยมเรียกว่า อุปปาทะ ฐิติ ภังคะ คือ จะยืน จะเดิน จะนั่ง จะนอน ก็มีแต่รูปแต่นามเกิดดับๆตลอดเวลา บางครั้งผู้ปฏิบัติจะพิจารณาเห็นว่า เอ๊ะ! เท้าของเรานี้ ไม่ให้ยกมันก็ยก ยกขึ้นมาแล้ว ไม่ให้ย่างมันก็ย่าง เมื่อย่างไปแล้ว ไม่ให้เหยียบมันก็เหยียบ ท้องของเราก็เหมือนกัน ไม่ให้พองมันก็พอง เมื่อพองขึ้นมาแล้ว ไม่ให้ยุบมันก็ยุบ เมื่อยุบแล้ว ไม่ให้พองมันก็พอง เอ๊ะ! ที่ท่านว่ารูปนามขันธ์ห้ามันเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา มันเป็นอย่างนี้ๆ เกิดขึ้นมาในจิตในใจของผู้ปฏิบัติ อย่างนี้เรียกว่า พิจารณาในแง่ขณสัมมสนนัย การเห็นพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ในลักษณะทั้ง ๔ ประการดังกล่าวมาแล้วนี้ เรียกว่าเห็นพระไตรลักษณ์เหมือนกัน เป็นวิปัสสนา แต่ยังไม่เป็นวิปัสสนาญาณแท้ คะแนนเต็มร้อยได้เพียง ๑๕ เท่านั้น แต่ก็ยังดี เป็นมหากุศล หาได้ยากอยู่

       ถ้าผู้ที่จะดูสภาวะของญาณนี้ มีลักษณะดังนี้ คือ

       ๑. ถ้าผู้ดูพองจะเห็นเป็น ๓ ระยะ คือ ต้นพอง กลางพอง สุดพอง ผู้ดูยุบก็จะเห็นเป็น ๓ ระยะ คือ ต้นยุบ กลางยุบ สุดยุบ

       ๒. มีเวทนามาก เช่น นั่งกัมมัฏฐานไป เจ็บที่โน้น เจ็บที่นี้ เรากำหนดตั้ง ๕ ครั้ง ๖ ครั้ง หรือ ๘ ครั้งจึงหาย บางทีเรากำหนดเต็ม ๓๐ นาทีก็ยังไม่หาย บางทีเรากำหนดทั้งชั่วโมงก็ยังไม่หาย คือเวทนามันเกิดขึ้นมาแล้วมันหายยาก

       ๓. มีนิมิตมาก เรานั่งกำหนดบทพระกัมมัฏฐานไป เห็นป่าไม้ ภูเขา แม่น้ำลำธาร สถานที่ เห็นพระพุทธรูป เห็นเจดีย์ เป็นต้น แต่หายช้า เรากำหนดตั้ง ๗-๘ ครั้งจึงหาย บางทีก็ไม่หายเสียเลย

       ๔. เรากำหนดพองหนอยุบหนออยู่ บางทีอาการพองอาการยุบของเรามันเร็วขึ้นๆๆๆ แล้วก็หายไป บางทีอาการพองยุบที่เรากำหนดอยู่นั้นมันฝืดๆ อึดอัด แน่นๆ คล้ายกับใจจะขาด มันแน่นขึ้นๆๆ แล้วก็หายไป บางทีอาการพองยุบสม่ำเสมอดี บางทีก็แผ่วเบาเข้าๆๆ แล้วก็หายไป อันนี้เรียกว่า เป็นพระไตรลักษณ์  คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

       ๕. จิตใจฟุ้งซ่านมาก นั่งอยู่ ๕ นาที คิดไปแล้วร้อยเรื่องพันเรื่อง อย่างนี้ก็แสดงว่า จิตใจของเราเป็นพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เหมือนกัน

       ๖. บางครั้งมีอาการสะบัดหน้า สะบัดมือ สะบัดเท้า เมื่อปฏิบัติมาถึงนี้จะเกิดอุปกิเลส ๑๐ ข้อ ข้อใดข้อหนึ่งขึ้นในญาณนี้

       อุปกิเลสนั้นมี ๑๐ ประการ คือ

          ๑) โอภาส แสงสว่าง เรานั่งกัมมัฏฐาน บางทีเห็นแสงสว่างเท่าแสงหิ่งห้อย เท่าแสงเทียนไข เท่าตารถยนต์ เท่าตารถไฟ

          บางครั้งมีแสงสว่างทั้งห้อง จนสามารถมองเห็นตัวเอง

          บางทีสว่างคล้ายๆกับไม่มีฝากั้น เรานั่งอยู่ในห้องกัมมัฏฐานหรือกลดกัมมัฏฐาน เห็นสถานที่ต่างๆ มาปรากฏอยู่ในที่ใกล้ๆ

          บางทีผู้ที่นั่งอยู่กุฏิ เห็นประตูเปิดออกๆ บางทีลืมตาดูก็มี ยกมือไปปิดก็มี เดินไปปิดก็มี

          บางทีเห็นดอกไม้ มีสี มีกลิ่น สวยสดงดงาม อยู่หน้าพระเจดีย์ก็มี

          บางทีเห็นแสงสว่างพุ่งออกจากหัวใจของเรา

          บางทีเห็นแสงสว่างพุ่งออกจากลูกตาทั้งสอง

          บางทีเห็นแสงสว่างพุ่งออกจากศีรษะของเรา แล้วก็ลอยไปสู่ข้างนอก

          บางทีเห็นแสงสว่างเกิดอยู่ข้างนอก พุ่งเข้ามาสู่ตัวของเราก็มี

          อันนี้ถ้าผู้ใดเกิดก็ขอให้ทายเถิดว่า เราถึงญาณที่ ๓ แล้ว

          ๒) ปีติ ความอิ่มใจ ความเอิบอิ่ม มีลักษณะดังนี้ คือ

             (๑) ขุททกาปีติ ปีติเล็กๆน้อยๆ

                 (๒) ขณิกาปีติ ปีติชั่วขณะ

              (๓) โอกกันติกาปีติ ปีติเป็นพักๆ

              (๔) อุพเพงคาปีติ ปีติโลดโผน

              (๕) ผรณาปีติ ปีติซาบซ่าน

              อธิบาย

              (๑) ขุททกาปีติ ปีติเล็กๆน้อยๆ จะมีลักษณะดังนี้ คือ

                 ๑. ในขณะที่เรานั่งหลับตากำหนดบทพระกัมมัฏฐาน พองหนอ ยุบหนอ อยู่นั้น จะเห็นสีขาวๆ เหมือนปุยฝ้ายหรือสำลีปรากฏ ในขณะนั้นคล้ายๆจะมองเห็นสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้ แต่ยังไม่เห็น

                 ๒. มีอาการเยือกเย็น น้ำตาไหล หนังหัวพองสยองเกล้า

                 เวลาประพฤติปฏิบัติ ลักษณะอย่างนี้เกิดขึ้นมา บางคนเคยมาพูดกับหลวงพ่อว่า หลวงพ่อ ผมนี้มีจิตใจเข้มแข็งพอสมควร พ่อตาย ผมก็ไม่เคยร้องไห้ แม่ตาย ผมก็ไม่เคยร้องไห้ แต่ทำไมเวลามาปฏิบัติพระกัมมัฏฐาน นั่งอยู่เฉยๆ น้ำตามันก็ไหลออกมาแล้ว นี่เป็นลักษณะของปีตินี้

                 ๓. บางครั้งมีตัวชา ตัวพองขึ้น

             ๔. บางทีปรากฏตัวของเรามันใหญ่ออกๆๆ จนเต็มห้องกัมมัฏฐานก็มี บางทีปรากฏตัวของเรามันเล็กลงไปๆๆ เท่าเด็กน้อย เท่ากบ เท่าเขียด ก็มี

             ๕. บางครั้งปรากฏขายาว แขนยาว ฟันยาว อันนี้เป็นลักษณะของขุททกาปีติ

              (๒) ขณิกาปีติ มีลักษณะดังนี้ คือ

                 ในขณะที่เรากำหนดบทพระกัมมัฏฐาน “พองหนอ” “ยุบหนอ” อยู่นั้น จะปรากฏเห็นสีแดงๆด่างๆ เหมือนกันกับพระอาทิตย์แรกอุทัย หรือเหมือนกันกับจีวรของพระภิกษุสามเณร

                 บางครั้งปรากฏในจักขุทวารเหมือนกับสายฟ้าแลบ

                 บางทีปรากฏในจักขุทวารเหมือนกับตีเหล็กไฟ

                 บางทีแสบทั่วกาย

                 บางครั้งเหมือนกับมีแมลงเม่ามาจับหรือไต่ตามตัว

                 บางทีร้อนตามตัว

                 บางครั้งหัวใจสั่นๆไหวๆ เหมือนกันกับจะเป็นโรคหัวใจอ่อน

                 บางทีขนลุกขนชันบ่อยๆ แต่ไม่มากนัก

                 บางทีคันยุบๆ ที่โน้นบ้าง คันยิบๆ ที่นี้บ้าง เหมือนกันกับมดไต่ไรคลานตามเนื้อตามตัว

                 บางครั้งปรากฏเหมือนมีปลามาตอด บางทีคล้ายๆกับน้ำร้อนที่กำลังเดือดพล่านเกิดขึ้นมา

              (๓) โอกกันติกาปีติ มีลักษณะดังนี้ คือ

                 ๑. ในขณะที่เรานั่งหลับตากำหนดบทพระกัมมัฏฐานอยู่ ปรากฏเห็นแสงเหลืองๆเหมือนกันกับดอกผักตบ

                 ๒. ตัวไหว ตัวเอน โยกโคลง

                 ๓. มีอาการสะบัดหน้า สะบัดมือ สะบัดเท้า

                 ๔. บางทีมีอาการสั่นๆ บางทีมีอาการสูงๆต่ำๆ เรานั่งอยู่บนเตียงบนตั่ง คล้ายกับเตียงกับตั่งจะคว่ำ

                 ๕. คลื่นไส้ดุจจะอาเจียน บางครั้งอาเจียนออกมาจริงๆก็มี

                 ๖. เป็นดุจระรอกซัด

                 ๗. บางทีสั่นระรัวๆ เหมือนกับไม้ปักไว้ในน้ำไหล

                 ๘. กายโยกไปโยกมา นั่งไม่ตรง

                 ๙. มีอาการสะบัดร้อนสะบัดหนาว คล้ายๆกับจะเป็นไข้

                 ๑๐. มีอาการวูบวาบไปตามร่างกาย

                 ๑๑. บางครั้งเหมือนกับแล่นโต้คลื่นอยู่ในน้ำไหล

                 ๑๒. ปรากฏว่าร่างกายของเราผิดปกติ

                 ๑๓. บางทีมีเสียงคล้ายๆกับพรายกระซิบ ตีสี่ คล้ายกับมีคนมาปลุกว่า “ลุกๆ ลุกขึ้นเดินจงกรม ลุกขึ้นปฏิบัติพระกัมมัฏฐาน” เสียงนี้ ถ้าผู้ใดสนใจในเสียงอะไรก็จะได้ยินเสียงนั้น

                    ผู้สนใจในเสียงแคน ก็จะได้ยินเสียงแคน

                    ผู้สนใจในเสียงพิณ ก็จะได้ยินเสียงพิณ

                    ผู้สนใจในเสียงดนตรี ก็จะได้ยินเสียงดนตรี

                    ผู้สนใจในเสียงทิพย์ ก็จะได้ยินเสียงสัตว์นรก เสียงเทพบุตรเทพธิดา

                    ผู้สนใจในเสียงไหว้พระ ทำวัตร สวดมนต์ ก็จะได้ยินเสียงไหว้พระ ทำวัตร สวดมนต์

                    ผู้สนใจในเสียงเทศน์ ก็จะได้ยินเสียงเทศน์

                    บางคน เมื่อลักษณะอย่างนี้เกิดขึ้นมา นึกว่าภูตผีปิศาจมาหลอกมาหลอน เกิดอาการกลัวขึ้นมาก็มี แต่ที่จริงไม่ใช่นะท่านทั้งหลาย เป็นลักษณะของปีติต่างหาก

              (๔) อุพเพงคาปีติ มีลักษณะดังนี้ คือ

                 ๑. ในขณะที่เรานั่งหลับตากำหนดบทพระกัมมัฏฐานอยู่ ปรากฏเหมือนกันกับมีสีไข่มุก สีขี้รม สีนุ่น มาปรากฏเฉพาะหน้า

                 ๒. บางครั้งปรากฏกายของเรามันสูงขึ้นๆ จนเสียดฟ้าก็มี

                 ๓. บางครั้งลงท้อง ท้องเดิน เป็นบิด ทำให้ผู้ปฏิบัติเข้าใจว่าตนเจ็บท้อง แต่ว่าเวลาประพฤติปฏิบัติไป อาการเหล่านี้หายไป คือแทนที่มันจะปวดอย่างนี้ตลอดเวลา เรากำหนด “ปวดหนอๆ” หายวับไป บางทีมันเกิดขึ้นมาอีก เรากำหนดว่า “ปวดหนอๆ” หายวับไป บางทีปวดอย่างหนักจนถ่ายออกมาเป็นเลือดก็มี ตกอกตกใจจนให้ลูกให้หลานเอาล้อ (รถเข็น) เข็นไปไว้ที่บ้านก็มี แต่เมื่อไปถึงบ้านแล้วก็ไม่มีอะไรเกิดขึ้น แทนที่มันจะกำเริบก็ไม่กำเริบ แล้วก็กลับมาปฏิบัติอีกก็มี

                 ๔. มีอาการสัปหงกไปมาข้างหน้าบ้าง ข้างหลังบ้าง

                 ๕. บางครั้งคล้ายๆกับมีคนมาจับศีรษะของเราหมุนไปหมุนมา คล้ายๆกับคอของเราไม่มีกระดูก

                 ๖. บางครั้งคล้ายกับคนมาผลักข้างหน้า ผงะไปข้างหลัง บางครั้งคล้ายกับคนมาผลักข้างหลัง คะมำไปข้างหน้า

                 ๗. บางครั้งปรากฏปากงับๆบ้าง อ้าปากบ้าง หุบปากบ้าง เคี้ยวปากบ้าง

                 ๘. ตัวไหว ตัวเอน โยกโคลง

                 ๙. กายหกคะเมน ถลำไป คือเดินจงกรมไม่ตรง

                 ๑๐. บางครั้งกายกระโดดขึ้นปลิวไป คล้ายๆว่าจะเหาะได้ในขณะนั้น

                 ๑๑. กายกระดุกกระดิก ยกแขนยกเท้า

                 ๑๒. กายเงื้อมไปมาข้างหน้าบ้าง ข้างหลังบ้าง ข้างซ้ายข้างขวาบ้าง

                 ถ้าลักษณะอย่างนี้เกิดขึ้น หากว่าเราเป็นครูบาอาจารย์ เป็นผู้สอนเขา หรือเราปฏิบัติธรรมร่วมกัน ก็ขอให้ช่วยกัน พยายามไปผลักไว้ ไปดันไว้เสียก่อน ให้ตัวมันตรงเสียก่อนแล้วจึงค่อยปล่อย ลักษณะอย่างนี้เกิดขึ้น โอกาสที่จะได้สมาธิสมาบัติหรือมรรคผลนั้น ไม่ได้ เหตุนั้นต้องช่วยกัน

                 ๑๓. บางครั้งมือของเราวางอยู่ในท่าหงาย คล้ายกับมีคนมาจับคว่ำลง บางครั้งมือของเราวางอยู่ในท่าคว่ำ คล้ายกับมีคนมาหงายขึ้น บางทีเรานั่งหันหน้าไปทางทิศตะวันตก คล้ายกับนั่งหันหน้าไปทางทิศตะวันออก เรานั่งหันหน้าไปทางทิศใต้ คล้ายๆกับนั่งหันหน้าไปทางทิศเหนือ

                 ๑๔. เรานั่งตัวตรงๆอยู่ คล้ายๆกับร่างกายของเรามันโอนไปเอนมา เหมือนกันกับต้นอ้อที่ลู่ไปตามลมฉะนั้น

ประชุมเพลิงพระสรีระร่างกายของท่านพระอาจารย์สุดใจ ทันตมโน

วันนี้เป็นวันอาทิตย์ที่ ๒๔ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๖๓ เป็นวันที่เราได้มาพบกันอีกครั้งหนึ่ง เพื่อมาฟังเทศน์ฟังธรรม วันนี้ก็เป็นวันที่จะมีการประชุมเพลิงพระสรีระร่างกายของพระอาจารย์สุดใจ ทันตมโน พระอาจารย์สุดใจนี้ ท่านกับเราเป็นเหมือนนักศึกษารุ่นเดียวกัน คือได้เข้าไปศึกษาและปฏิบัติธรรมที่วัดป่าบ้านตาดในปี พ.ศ. ๒๕๑๘ ได้รับอนุญาตจากหลวงตาให้อยู่จำพรรษาศึกษากับท่าน ในพรรษานั้นก็มีพระที่พอจะจำได้ดังนี้ คือ หลวงตา ท่านเป็นหัวหน้า เป็นอาจารย์ใหญ่ แล้วรองลงมาก็หลวงปู่บุญมี ถัดนั้นก็เป็นหลวงปู่ลี แล้วก็พระอาจารย์อินทร์ถวาย พระอาจารย์ปัญญา พระอาจารย์เชอรี่ แล้วก็มีพระบางรูปที่ท่านอยู่ไม่นาน จำไม่ได้ ต่อจากนั้นก็มีพระอาจารย์เยื้อน ตอนนี้ท่านก็อยู่ที่จังหวัดสุรินทร์ แล้วก็พระอาจารย์สุดใจ แล้วก็เรา แล้วก็มีพระที่น้อยกว่าพรรษา บวชอยู่ชั่วคราว ก็ไม่ได้บวชไปนาน ลาสิกขาไป จึงจำชื่อหน้าตาท่านไม่ได้

นี่คือจำนวนพระที่ท่านทั้งหลายอาจจะเคยได้ยินชื่อเสียงของท่านมา ซึ่งก็เสียไปเกือบจะหมดแล้ว เหลือก็มีพระอาจารย์อินทร์ถวาย พระอาจารย์เชอรี่ ท่านเป็นชาวแคนาดา มีพรรษาเท่ากับพระอาจารย์อินทร์ถวาย มีพระอาจารย์เยื้อนที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ พระอาจารย์สุดใจท่านก็สิ้นไปแล้ว ก็เรายังอยู่ ยังมีลมหายใจอยู่ แต่จะหมดเมื่อไหร่ก็ไม่มีใครรู้เหมือนกัน พระอาจารย์สุดใจ ท่านกับเราพรรษาห่างกัน ๒ พรรษา ท่านแก่กว่า ๒ พรรษา ท่านเป็นชาวสมุทรปราการ ท่านจึงบวชที่วัดอโศการาม หลังจากนั้นท่านก็ขึ้นอีสาน ไปอยู่กับหลวงปู่อ่อน ญาณสิริ ที่จังหวัดอุดรธานี เห็นว่าอยู่ ๒ พรรษาด้วยกัน พอพรรษาที่ ๓ ท่านก็มาขออยู่กับหลวงตามหาบัว ในปี พ.ศ. ๒๕๑๘ จึงได้พบท่านในปีนั้น และรู้จักมักคุ้นกันดี เพราะว่ามักจะนั่งติดกันเวลาที่ฉันจังหัน เพราะพรรษาท่านกับเราก็ห่างกันเพียง ๒ พรรษา แล้วพอดีกุฏิท่านกับเราก็อยู่ตรงกันข้ามกัน ก็มีโอกาสได้คุยกันบ้าง เพราะที่นั่นเวลาสรงน้ำนี้เราจะไปสรงที่บ่อน้ำ มีบ่อน้ำให้เราอาบกันที่บ่อน้ำ ก็จะเป็นช่วงที่มีโอกาสได้ทักทายได้คุยกันบ้าง

ตามประวัติท่านก็จบปริญญาตรีจากธรรมศาสตร์ แล้วจบโทจากนิด้า ท่านก็มีความรู้ทางโลกมากพอสมควร ทางภาษา ท่านจึงเป็นผู้ถอดเทปต่างๆของหลวงตามหาบัว ถอดมาแล้วก็ตรวจทาน ช่วงแรกๆก็ส่งไปให้หลวงตาท่านตรวจ แต่ต่อมาหลวงตาท่านก็ไม่ว่างไม่ค่อยมีเวลาตรวจ ท่านก็มีความไว้วางใจในพระอาจารย์สุดใจ ให้ท่านเป็นผู้ตรวจเอาเอง แล้วท่านก็คัดออกมาพิมพ์หนังสือเป็นเล่มๆ ส่วนเราก็มีหน้าที่จัดส่งหนังสือเวลามีผู้ที่สนใจอยากจะได้หนังสือ เขียนจดหมายมาขอกับหลวงตา หลังจากที่หลวงตาอ่านเสร็จ ท่านก็จะเขียนข้อความสั้นๆว่า ให้หนังสือเล่มนั้นเล่มนี้อย่างละกี่เล่ม เราก็จัดการห่อแล้วก็ส่งไปทางไปรษณีย์ หนังสือทุกเล่มที่ท่านแจกก็ไม่เก็บสตางค์ แม้แต่ค่าส่งท่านก็ไม่รับ บางคนขอหนังสือแล้วก็เกรงใจ ก็ส่งเงินค่าส่งมาด้วย ท่านก็ส่งกลับไป เพราะท่านต้องการแจกธรรมทาน เพราะเห็นคุณค่าของธรรมะของพระพุทธเจ้า ที่มีคุณค่าเหนือกว่าราคาทั้งปวง แล้วจะได้ไม่เป็นการปิดกั้นสำหรับผู้ที่ไม่มีฐานะเงินทองที่จะซื้อหนังสือธรรมะมาอ่านได้

ธรรมของพระพุทธเจ้านี้เป็นธรรมทานตั้งแต่พระพุทธเจ้าองค์แรก พระพุทธเจ้าแสดงธรรมนี้จะไม่มีบาตรไปรับกัณฑ์เทศน์ ไม่มีไปรอรับกัณฑ์เทศน์เหมือนกับค่าจ้างเทศน์ ท่านเทศน์ด้วยความกรุณาด้วยความเมตตา ด้วยความสงสารสัตว์โลกที่ยังติดข้องอยู่กับวัฏสงสาร โลกของการเวียนว่ายตายเกิด โลกของการเกิดแก่เจ็บตาย ถ้าไม่ได้ศึกษาพระธรรมคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า แล้วน้อมนำเอาไปปฏิบัติจะไม่มีวันที่จะหลุดพ้นจากวัฏสงสารแห่งการเวียนว่ายตายเกิดได้เลย

พวกเราทุกคนตอนนี้ก็ยังติดอยู่กับการเวียนว่ายตายเกิดอยู่ ภพนี้เราได้มาเกิดแล้ว เดี๋ยวต่อไปเราก็ต้องแก่ ต้องเจ็บ แล้วก็ต้องตายไป แต่คำที่ว่าเรานี้คือร่างกายนี้ ความจริงมันไม่ใช่เรา มันไม่ใช่ตัวเรา มันเป็นตุ๊กตาตัวหนึ่งที่เราได้รับจากพ่อแม่ ตามอำนาจความอยากของเรา ใจของพวกเรามีตัณหาคือความอยากที่จะเสพความสุขต่างๆที่มีอยู่ในโลกนี้ เราจึงต้องมีร่างกาย เราจึงมารอรับร่างกายช่วงที่เราไม่มีร่างกาย ช่วงที่เราเป็นดวงวิญญาณ ช่วงที่เราตายจากร่างกายอันก่อน เราก็มารอรับร่างกายอันใหม่ พอได้พบกับพ่อแม่คนใหม่ได้จับจองร่างกายที่พ่อแม่สร้างขึ้นมา เราก็ติดยึดติดเป็นตัวเราของเราเลย พอออกมาจากท้องแม่เราก็คิดว่าเราเป็นร่างกาย เพราะตัวเรานี้ไม่มีรูปร่างหน้าตาที่เราจะสามารถเห็นตัวเราเองได้ เราเห็นเพียงแต่ร่างกายที่เรามาเกาะมายึดมาติด มาใช้ให้พาเราไปหาความสุขต่างๆผ่านทางตาหูจมูกลิ้นกาย เรากับร่างกายก็เลยกลายเป็นคนเดียวกันขึ้นมา การที่ไปเห็นว่าร่างกายเป็นคนเดียวกันนี้ เป็นต้นเหตุของความเครียดของความทุกข์ต่างๆ เพราะว่าร่างกายนี้มันเป็นธรรมชาติที่มีเจริญแล้วมันก็ต้องมีวันเสื่อม ในช่วงแรกๆของชีวิตก็จะมีแต่ความเจริญ ร่างกายก็จะโตวันโตคืน ตอนเป็นเด็กก็ดีอกดีใจ ตอนต้นก็คลาน เดี๋ยวก็ได้ยืน เดี๋ยวก็ได้เดิน เดี๋ยวก็ได้ไปทำอะไรต่างๆตามที่อยากจะทำ ช่วงแรกๆจึงหลงใหลไปกับร่างกาย เพราะว่าไม่มีส่วนที่เป็นความทุกข์มาแสดง นอกจากโรคภัยไข้เจ็บที่อาจจะเกิดขึ้นบางครั้งบางเวลาเท่านั้น แต่ส่วนใหญ่แล้วร่างกายจะไม่มีอาการเจ็บปวดต่างๆ ไม่มีโรคภัยไข้เจ็บเหมือนกับคนแก่คนชรา เราก็เลยหลงใหลไปกับร่างกาย แล้วก็ไม่เคยไปสนใจว่าอนาคตของร่างกายเราจะเป็นอย่างไรต่อไป ถึงแม้เราจะเห็นคนแก่เห็นคนตาย เห็นปู่ย่าตายายที่เป็นคนแก่แล้วก็เป็นคนตาย เราก็ไม่ได้คิดว่าเราจะเป็นเหมือนท่าน เราก็จะคิดว่าเรานี้จะเป็นหนุ่มเป็นสาวไปเรื่อยๆ เราก็เลยหมกมุ่นกับการใช้ร่างกายเป็นเครื่องมือหาความสุขชนิดต่างๆ ไปจนกว่าจะได้ไปเจอกับความทุกข์ของร่างกาย อาจจะเจอโรคภัยไข้เจ็บ อย่างตอนนี้ทุกคนก็เจอโรคภัยไข้เจ็บของร่างกาย ก็เริ่มมีความรู้สึกทุกข์รู้สึกกังวลหวาดกลัวกับภัยที่จะมากระทบกับร่างกายขึ้นมา แต่ถ้าไม่ได้มาศึกษาธรรมะคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า ก็จะไม่รู้วิธีที่จะปฏิบัติกับร่างกายอย่างไรดี เมื่อไม่รู้ใจก็จะเครียด ใจก็จะทุกข์วิตกกังวลหวาดกลัว ไม่มีความสุข

แต่ถ้าได้มีโอกาสได้มาศึกษาพระธรรมคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า ได้เรียนรู้ว่าร่างกายกับเรานี้เป็นคนละคนกัน เราไม่ได้แก่ไม่ได้เจ็บไม่ได้ตายไปกับร่างกาย เราเป็นผู้รู้ผู้คิด ผู้สั่งให้ร่างกายทำอะไรต่างๆ แล้วก็ไปยึดไปติดไปอยากให้ร่างกายอยู่ไปนานๆ อยู่แบบแข็งแรง อยู่แบบไม่เจ็บไข้ได้ป่วย อยู่แบบไม่ตาย แต่พอเวลาที่เราไปพบกับความเจ็บไข้ได้ป่วย หรือพบกับความตาย มันก็จะทำให้ใจเราหวาดกลัวขึ้นมา แต่ถ้าเราได้มาศึกษาได้มาเรียนรู้ความจริงว่า ร่างกายกับเรานี้เป็นคนละส่วนกัน เป็นคนละคนกัน เราเป็นนาย ร่างกายเป็นบ่าว เราเป็นผู้สั่งให้ร่างกายพาเราไปไหนมาไหน พาเราไปทำอะไรต่างๆ เราไม่ได้เป็นอะไรไปกับร่างกาย แต่การที่เราจะเอาความรู้นี้มาใช้ประโยชน์ มาสอนใจได้ จำเป็นที่จะต้องมีการปฏิบัติธรรม มีการแยกใจออกจากร่างกาย ด้วยการบำเพ็ญจิตตภาวนา และการจะบำเพ็ญจิตตภาวนาได้ก็ต้องมีศีลเป็นผู้สนับสนุน มีสถานที่สงบวิเวก ถึงจะสามารถที่จะบำเพ็ญจิตตภาวนา เพื่อทำจิตใจให้สงบได้ พอจิตใจสงบแล้วก็จะเห็นว่าร่างกายกับจิตใจนี้เป็นคนละส่วนกัน แต่จะเห็นเพียงชั่วคราว เพราะจะไม่ได้อยู่ในสมาธินานนั่นเอง เดี๋ยวก็ต้องออกมารวมกับร่างกายใหม่ พอเวลากลับมารวมกับร่างกายก็ไปคิดว่าร่างกายเป็นเราใหม่

ดังนั้นเวลาที่ออกมาจากสมาธิมารวมกับร่างกายแล้ว สิ่งที่เราต้องคอยเตือนใจอยู่เรื่อยๆ ก็คือเตือนว่าเราไม่ได้เป็นร่างกาย ร่างกายต้องแก่ต้องเจ็บต้องตาย ไม่มีใครไปห้ามได้ สิ่งที่เราต้องสอนใจก็คือ เราต้องปล่อยวาง อย่าไปอยากให้ร่างกายไม่แก่ไม่เจ็บไม่ตาย เพราะความอยากไม่แก่ไม่เจ็บไม่ตายนี้เอง ที่เป็นเหตุทำให้เกิดความเครียดขึ้นมาในใจ ไม่ใช่ความแก่ความเจ็บความตาย พระพุทธเจ้าพระอรหันตสาวกนี้ท่านก็อยู่กับความแก่ความเจ็บความตายในช่วงที่ร่างกายของท่านมีชีวิตอยู่ แต่ใจท่านไม่เครียดกับความแก่ความเจ็บความตายของร่างกาย เพราะท่านมีปัญญาแยกแยะ คอยเตือนใจสอนใจให้ปล่อยวาง ไม่ให้ไปยึดไปติด ไม่ให้ไปอยากให้ร่างกายไม่แก่ไม่เจ็บไม่ตาย สอนใจให้รับกับความแก่รับกับความเจ็บรับกับความตาย ถ้าใจรับได้ ใจก็จะสงบ ความเครียดก็จะหายไป ความอยากไม่แก่ไม่เจ็บไม่ตายก็จะไม่มีในใจ ใจก็อยู่ไปอย่างสบาย อยู่กับร่างกายไปจนถึงวาระสุดท้าย ร่างกายจะตายแบบไหนก็ไม่เป็นปัญหา

พระอรหันต์นี่ท่านมีท่านิพพานต่างๆ บางท่านก็นิพพานในท่ายืน บางท่านก็นิพพานในท่านั่ง บางท่านก็นิพพานในท่านอน คือใจของท่านไม่ได้เป็นอะไรไปกับร่างกาย ท่านก็ปล่อยให้มันเป็นไปตามความเหมาะสม ท่าจะนั่งตายก็ได้ยืนตายก็ได้ ตายในปากเสือก็มี ใจท่านปล่อยวางร่างกายได้ จะไม่ยึดไม่ติด เห็นด้วยปัญญาว่าร่างกายเป็นอนิจจัง ไม่เที่ยง มีเกิดมีแก่มีเจ็บมีตาย ร่างกายไม่ใช่ตัวเรา ไม่ใช่ตัวรู้ตัวคิด ตัวรู้ตัวคิดไม่ได้เป็นร่างกาย สั่งไม่ได้ห้ามไม่ได้ เรื่องของร่างกาย ดูแลได้ในกรอบเท่าที่จะดูแลได้ แต่พอถึงเวลาที่มันจะเป็นอะไรขึ้นมา ก็ห้ามมันไม่ได้ ทำอะไรไม่ได้ ทำได้อย่างเดียวก็คือทำใจ ทำใจปล่อยวาง ทำใจให้นิ่ง ทำใจให้เป็นอุเบกขา เพราะเวลาใจเป็นอุเบกขา ใจจะไม่ทุกข์ ใจจะไม่ยึดไม่ติด ใจจะไม่มีความอยาก ไม่มีความรักชังกลัวหลง นี่แหละคือเป้าหมายของการปฏิบัติธรรม เพื่อที่จะทำให้ใจนี้ไม่ทุกข์กับความเป็นความตายของร่างกาย

ธรรมหน้ากุฏิ
 วันที่ ๒๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๓
 พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต
 วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี
 ณ จุลศาลา เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาชีโอน