พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๙๕ กุณฑกกุจฉิสินธวชาดก : ม้าอัจฉริยะ

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๙๕ กุณฑกกุจฉิสินธวชาดก
ม้าอัจฉริยะ

ในอดีตมีหญิงแก่คนหนึ่ง ได้รับค่าเช่าห้องจากพ่อค้าเป็นลูกม้าสินธพตัวหนึ่ง นางเลี้ยงลูกม้าสินธพเหมือนกับลูกของตัวเอง ให้ม้ากินข้าวต้มและหญ้า
   วันหนึ่งพ่อค้าม้าผ่านมาแถวนั้น ได้พาม้า ๕๐๐ ตัวไปเช่าที่ของนางเป็นที่พักอาศัย ม้าทั้งหลายได้กลิ่นรำของม้าสินธพ มีอาการลนลาน ไม่กล้าเข้าใกล้
   พ่อค้าม้าจึงถามยายแก่ว่า “ยายได้เลี้ยงม้าบ้างไหม”
   ยายแก่ตอบว่า “มีม้าอยู่ตัวหนึ่ง ยายรักเหมือนลูก แต่ตอนนี้ไม่อยู่ออกไปกินหญ้า เดี๋ยวค่ำๆ โน่นแหละจะกลับ”
   พ่อค้าม้าอยากได้ม้าสินธพ จึงนั่งคอย
   พอค่ำม้าสินธพกลับมา พ่อค้าม้าเห็นแล้วอยากได้ แล้วคิดว่าม้าสินธพตัวนี้มีค่ามาก จะให้ราคางามๆ แก่คุณยาย แล้วเอาม้าไปเลี้ยงไว้ดีกว่า...พ่อค้ากล่าว
   ๒-๓ วันต่อมา พ่อค้าม้าจึงขอซื้อลูกม้าสินธพจากยายแก่
   “คุณยายครับ ผมขอซื้อม้าตัวนี้ คุณยายจะขายเท่าไหร่ครับ”
   ยายแก่ตอบ “ฉันรักมันยิ่งกว่าลูก คงขายไม่ได้หรอก”
   “คุณยายเลี้ยงม้าด้วยอะไรหรือครับ” พ่อค้ากล่าวถาม
   “ยายเอาข้าวต้ม รำข้าว หญ้า ให้ม้ากิน”
   “ถ้าคุณยายขายลูกม้าให้ผม ผมจะเลี้ยงมันอย่างดีเลย จะให้อยู่ในคอก กางมุ้งให้”
   ยายนึกในใจ อยากให้ม้าของตนอยู่อย่างสบาย จึงตกลงขายให้พ่อค้าม้าไป และได้รับเงินมา ๖,๐๐๐ กหาปณะ คุณยายสวมเสื้อตัวใหม่ยืนอยู่หน้าม้าสินธพ ลูกม้าสินธพยืนมองยายแล้วหลั่งน้ำตา
   ยายจึงลูบหลังม้าแล้วกล่าวว่า “ยายรักเจ้าเหมือนลูก ถ้าเจ้าไปอยู่กับเขาแล้วเจ้าก็จะอยู่สุขสบาย”
   พอกลับถึงบ้าน พ่อค้าทดลองโดยให้ม้ากินข้าวยาคูที่ต้มด้วยรำ ลูกม้าสินธพไม่กิน พ่อค้าจึงถามว่า
   “เมื่อก่อนเจ้าเคยกินอาหารนี้ไม่ใช่หรือ ทำไมตอนนี้เจ้าถึงไม่กินเสียล่ะ”
   ลูกม้าสินธพกล่าวตอบ “ในคนที่ไม่รู้จักสัตว์เลี้ยงว่าเป็นสัตว์ที่มีชาติตระกูล แสนรู้หรือไม่ แต่ท่านรู้จักเราดีแล้วว่าเราสูงส่งเพียงไร เพราะเราอาศัยท่านผู้รู้อยู่ เราจึงไม่กิน”
   พ่อค้ากล่าวว่า “เราทำไปเพื่อทดลองใจเจ้าเท่านั้นเอง” หลังจากนั้นพ่อค้าก็ให้อาหารอย่างดีกับม้า และทำคอกมิดชิดให้อยู่อย่างดี
   วันหนึ่งพ่อค้านำม้าไปที่พระลานหลวง ได้แยกม้า ๕๐๐ ตัวออกจากม้าสินธพ และจัดตกแต่งเครื่องลาดบนพื้นดิน เบื้องบนดาดเพาดานฝา ให้ม้าสินธพอยู่ในนั้น
   พระราชาทอดพระเนตรเห็นจึงตรัสถามว่า “ทำไมม้าตัวนั้นจึงแยกออกจากฝูงม้าล่ะ”
   “ถ้าไม่แยก ม้าทั้งฝูงก็จะหนีไป”
   พ่อค้าม้ากราบทูลพระราชาว่า “ม้าสินธพเป็นม้าที่งดงามและวิ่งเร็วมาก”
   พระราชาอยากเห็นการแสดงของม้าสินธพ จึงรับสั่งให้พ่อค้าม้าแสดงให้ดู พระองค์ทรงโปรดทอดพระเนตร ทุกคนที่อยู่แถวนั้นมองไม่เห็นม้าเลยเนื่องจากม้าวิ่งเร็วมาก พ่อค้าม้าจึงต้องใช้ผ้าแดงผูกท้องม้าเอาไว้ แล้วปล่อยม้าออกไปอีก ทุกคนมองเห็นแต่ผ้าแดง ม้าสินธพสามารถวิ่งบนพื้นน้ำโดยที่กีบเท้าไม่เปียก และวิ่งบนใบบัว แม้ใบบัวก็ไม่จมน้ำ พระราชาทรงพอพระทัยมาก เมื่อการแสดงจบลงทุกคนต่างปรบมือให้
   พ่อค้าม้าจึงทูลถวายม้านี้ให้แก่พระราชา
   พระราชาดีพระทัยมาก จึงแต่งตั้งพ่อค้าม้าเป็นอุปราช และลูกม้าให้เป็นม้ามิ่งมงคล เป็นสัตว์พาหนะสำหรับพระองค์ พระราชาทรงโปรดปรานม้าสินธพมากที่สุด ได้บำรุงดูแลเป็นอย่างดี แม้แต่ถ่ายอุจจาระปัสสาวะ ยังต้องใช้กระถางทองรองรับ
   นับจากนั้นมา ราชสมบัติในชมพูทวีปก็ตกเป็นของพระราชาทั้งสิ้น

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ของดี คนดี ถ้าดูแลดีๆ ก็จะมีคุณ”
“เอื้อเฟื้อเกื้อกูล มอบความสุขแก่เขา เราก็ได้รับสิ่งดีๆ ตอบแทน”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
สุขสฺส ทาตา เมธาวี สุขํ โส อธิคจฺฉติ
คนฉลาด ให้ความสุข ย่อมได้ความสุข (๒๒/๓๗)

ททํ มิตฺตานิ คนฺถติ
เมื่อให้ไป ย่อมผูกไมตรีไว้ (๑๕/๘๔๕)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม