ศิลาจารึกพระอภิธรรม

ศิลาจารึกพระอภิธรรม

ศิลาจารึกพระอภิธรรม ถ่ายถอดเนื้อหาโดย นางสาวชญานุตม์ จินดารักษ์ นักภาษาโบราณชำนาญการพิเศษ เนื้อหามีดังนี้

ศิลาจารึกนี้ มีรูปแบบการบันทึกที่แสดงความชาญฉลาดของคนโบราณ เพราะทำให้ผู้อ่านเข้าใจข้อธรรมที่เป็นหัวใจของพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ได้ง่าย ในอดีตพุทธศาสนิกชนส่วนมากมีความเชื่อว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงพระอภิธรรมครั้งแรกเมื่อคราวเสด็จไปจำพรรษา ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เพื่อโปรดพุทธมารดา แต่ในปัจจุบันพระสงฆ์นำมาสวดในงานศพ มีรูปแบบการบันทึก คือ มีการตีกรอบเป็น ๒ ชั้น กรอบชั้นใน ใจกลางของด้านที่ ๑ จารึกบทมหาปัฎฐาน ขึ้นต้นว่า “เหตุปจฺจโย...” เป็นคัมภีร์ที่ ๗ ที่สำคัญที่สุด เพราะแสดงสภาวธรรมที่เป็น “เหตุ” ตั้งต้น คือ ปัจจัย ๒๔ ลักษณะ กรอบชั้นนอก จารึกบทธรรมสังคิณี ขึ้นต้นว่า “กุสลา ธมฺมา อกุสลา ธมฺมา อพฺยากตา ธมฺมา...” เป็นคัมภีร์ที่ ๑ โดยแสดงเฉพาะบทมาติกาหรือหมวดธรรมแม่บทของพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ ที่เป็นสภาวธรรมทั้งหลายในสากลจักรวาล ที่เป็น “ผล” มาจากเหตุปัจจัยต่างๆ บทธรรมนี้จารึกล้อมรอบบทมหาปัฏฐาน ไปจนเต็มแผ่นจารึกด้านที่ ๑ ต่อเนื่องไปจนเต็มแผ่นจารึกด้านที่ ๒ มีนัยว่า บทมหาปัฏฐานเป็น “เมล็ดเชื้อ” บทธรรมสังคิณีเป็น “ดอกผล” ช่วยอธิบายขยายความบทพระพุทธพจน์

“เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา เตสํ เหตุ ํ ตถาคโต เตสญฺจโย นิโรโธจ เอวํ วาทีมหาสมโณ” แปลว่า “ธรรมทั้งหลายเหล่าใดเกิดจากเหตุ พระตถาคตเจ้าตรัสซึ่งเหตุของธรรมเหล่านั้น ซึ่งเหตุนั้นเป็นที่ดับของธรรมเหล่านั้น พระมหาสมณเจ้ามีหลักคำสอนว่าอย่างนี้” โดยบทพระอภิธรรมในจารึกนี้ ขยายความว่า “ธรรมหรือความทุกข์ทั้งหลายเกิดจากเหตุในลักษณะต่างๆ มี ๒๔ ลักษณะ”

ขอขอบคุณที่มา : สำนักหอสมุดแห่งชาติ
บรรณานุกรม
- “ศิลาจารึกพระอภิธรรม สท.๑๙ ภาษาบาลี อักษรขอมสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ ๒๐” จัดแสดง ณ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ
- ประชุมจารึก ภาคที่ ๘ จารึกสุโขทัย. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, ๒๕๔๘.
- พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาฯ พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคิณี. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.
- พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาฯ พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน ภาค ๑. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.