เขื่อนขุนด่านปราการชล เขื่อนคอนกรีตบดอัดยาวที่สุดในประเทศไทยและในโลก จ.นครนายก

เขื่อนขุนด่านปราการชล
ตำบลหินตั้ง อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก

จังหวัดนครนายก ตั้งอยู่ในภาคกลางซึ่งถือเป็นแหล่งผลิตอาหารสำคัญของประเทศ แต่ด้วยลักษณะภูมิประเทศที่ประกอบด้วยหุบเขาแคบ พื้นที่ลาดชัน และที่ราบกว้างใหญ่ ในช่วงฤดูฝนจะเกิดน้ำไหลบ่ารุนแรง เข้าท่วมพื้นที่ไร่นาและบ้านเรือนของประชาชน จนได้รับความเสียหายเป็นบริเวณกว้าง น้ำที่ไหลหลากลงมานั้น ท่วมขังอยู่ในบริเวณพื้นที่ต่ำ ขณะเดียวกันพื้นที่ส่วนที่เป็นพื้นที่ลาดชัน มีระดับน้ำใต้ดินต่ำ ไม่สามารถเก็บกักน้ำไว้ได้เมื่อฝนทิ้งช่วงจึงเกิดความแห้งแล้ง จนดินแตกระแหงไม่สามารถทำการเพาะปลูกได้

ด้วยสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นในพื้นที่บริเวณลุ่มน้ำนครนายกยาวนาน อันได้แก่ น้ำท่วม น้ำแล้ง และดินเปรี้ยว ส่งผลกระทบต่อการเกษตร โดยเฉพาะการปลูกข้าวอันเป็นอาชีพหลักของชาวนครนายกมาเป็นเวลาช้านาน และยังทำความเสียหายแก่สภาพทางเศรษฐกิจของจังหวัดนครนายกอย่างมาก ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ได้มีความพยายามแก้ไขปัญหาดังกล่าวโดยการสร้างระบบชลประทานประเภทและขนาดต่าง ๆ แต่ระบบชลประทานทั้งหมดเหล่านั้นก็ยังไม่เพียงพอที่จะช่วยขจัดความเดือดร้อนเรื่อง “น้ำ” ให้หมดไปจากพื้นที่ลุ่มน้ำนครนายกได้

นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้ทรงมีต่อชาวนครนายกจากการที่ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรและได้พระราชทานพระราชดำริให้มีการก่อสร้างแหล่งเก็บกักน้ำหลายแห่ง ครั้นเมื่อเมืองนครนายกขยายตัวแหล่งที่มีอยู่ไม่เพียงพอที่จะหล่อเลี้ยงพื้นที่ในลุ่มน้ำนครนายกได้

ต่อมาจึงได้พระราชทานแนวพระราชดำริให้มีการก่อสร้างเขื่อนเก็บกักน้ำขนาดใหญ่กั้นแม่น้ำนครนายกขึ้นในพื้นที่บ้านท่าด่าน ตำบลหินตั้ง อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก เพื่อเก็บกักน้ำในช่วงหน้าฝนไว้ในหน้าแล้งและควบคุมไม่ให้เกิดน้ำท่วมบ้านเรือนราษฎรไร่นาและพื้นที่การเกษตรในหน้าฝน โดยสร้างครอบฝายท่าด่านเดิม

วันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๓๖ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานพระราชดำริ ให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างเขื่อนขุนด่านปราการชล

คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบให้ดำเนินโครงการเขื่อนขุนด่านปราการชล เมื่อวันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๓๙ โดยอนุมัติการก่อสร้างระหว่าง พ.ศ.๒๕๔๐ ถึง พ.ศ.๒๕๔๖ ในวงเงิน ๑๐,๑๙๓ ล้านบาท และอนุมัติแผนปฏิบัติการป้องกันแก้ไข และติดตามตรวจสอบผลกระทบสิ่งแวดล้อมโครงการฯ พร้อมอนุมัติงบประมาณปี ๒๕๔๐ ถึง ๒๕๕๑ ในวงเงิน ๙๙๐ ล้านบาท เริ่มดำเนินงานก่อสร้างในวันที่ ๒ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๔๒ เสร็จในเดือนธันวาคม พ.ศ.๒๕๔๗ และเริ่มเก็บกักน้ำในเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๕๔๘

เขื่อนขุนด่านปราการชล ชื่อเดิมเรียกว่า เขื่อนคลองท่าด่าน เป็นเขื่อนคอนกรีตบดอัดยาวที่สุดในประเทศไทยและในโลก

ตัวเขื่อนขุนด่านปราการชลประกอบด้วยเขื่อนหลักและเขื่อนรองสร้างด้วยคอนกรีตบดอัด ปัจจุบันเป็นเขื่อนคอนกรีตบดอัดที่มีความยาวที่สุดในโลก มีความยาวรวม ๒,๗๒๐ เมตร ความสูง (สูงสุด) ๙๓ เมตร รับน้ำที่ไหลจากอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ผ่านน้ำตกเหวนรกลงสู่อ่างเก็บน้ำ มีความจุ ๒๒๔ ล้าน ลบ.ม. โดยทำให้มีน้ำในการทำเกษตรกรรม การอุปโภคบริโภค แก้ปัญหาดินเปรี้ยว เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลา และบรรเทาอุทกภัย เป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ ของนครนายก นักท่องเที่ยวสามารถชมอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ได้จากบริเวณสันเขื่อน จะเห็นทิวทัศน์ด้านหน้าเขื่อน และชมทิวทัศน์เมืองนครนายกด้านหลังเขื่อน ในอนาคตมีโครงการจะสร้างแก่งเทียมเพื่อการท่องเที่ยวและกีฬา และเป็นสนามสลาลอมนานาชาติ ซึ่งจะเป็นแห่งเดียวในภูมิภาคนี้ หากก่อสร้างแก่งเทียมแล้วเสร็จ จะสร้างกิจกรรมท่องเที่ยวและสร้างรายได้ให้กับผู้ประกอบการด้านการท่องเที่ยวของจังหวัดนครนายกเพิ่มขึ้น