ภาพช่วงการขุดค้น.. มหาวิทยาลัยนาลันทา เมื่อ ค.ศ. 1861
มหาวิทยาลัยนาลันทา มหาวิทยาลัยแห่งแรกของโลก •
ภายหลังพุทธกาล เมืองนาลันทา เงียบหายไประยะหนึ่ง • พ.ศ. 944-953 หลวงจีนฟาเยน ซึ่งจาริกมาสืบศาสนาในชมพูทวีป ได้บันทึกไว้ว่า
“พบเพียงสถูปองค์หนึ่งที่นาลันทา” • พ.ศ. 958-998 กษัตริย์ราชวงศ์คุปตะ พระองค์หนึ่งพระนามว่า
ศักราทิตย์ หรือ กุมารคุปตะที่ 1 ได้ทรงสร้างวัดอันเป็นสถานศึกษาขึ้น เมืองนาลันทา
• และ กษัตริย์พระองค์ ต่อๆมาใน ราชวงศ์คุปตะ ก็ได้สร้างวัดอื่นๆ เพิ่มขึ้นในโอกาสต่างๆ
จนมีถึง 6 วัด อยู่ในบริเวณใกล้เคียงกัน • ในที่สุดได้มีการสร้างกำแพงใหญ่อันเดียวล้อมรอบ
ทำให้วัดทั้ง 6 รวมเข้าด้วยกันเป็นหนึ่งเดียว เรียกว่า นาลันทามหาวิหาร และ ได้กลายเป็น ศูนย์กลางการศึกษา ที่ยิ่งใหญ่ • ภาษีที่เก็บได้ให้เป็น ค่าบำรุงมหาวิทยาลัย ผู้เล่าเรียนไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆ ทั้งสิ้น
• พ.ศ. 1149-1191 มหาราชพระองค์หนึ่งของอินเดีย ก็ได้ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์ของ มหาวิทยาลัยนาลันทา
•
นักประวัติศาสตร์สมัยปัจจุบัน เรียกกันทั่วไปว่า “ มหาวิทยาลัยนาลันทา ” • วิชาที่เปิดสอนใน มหาวิทยาลัยนาลันทา - ปรัชญา ,โยคะ,ศัพทศาสตร์,เวชชศาสตร์,ตรรกศาสตร์ลนิติศาสตร์,นิรุกติศาสตร์ลโหราศาสตร์,ไสยศาสตร์ลตันตระ