ลิเทียมในดาวฤกษ์ช่วยค้นดาวเคราะห์

รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย
เวบสมาคมดาราศาสตร์แห่งประเทศไทย

จานฝุ่นล้อมร้อบดาวฤกษ์ อาจมีส่วนทำให้สัดส่วนลิเทียมของดาวฤกษ์ลดน้อยลงไป

นักดาราศาสตร์คณะหนึ่งได้ใช้สเปกโทรกราฟฮาร์ปของหอสังเกตการอีเอสโอสำรวจดาวฤกษ์คล้ายดวงอาทิตย์ 162 ดวง พบว่าในจำนวนนี้ มี 46 ดวงที่มีดาวเคราะห์เป็นบริวาร เรื่องน่าสนใจคือ นักดาราศาสตร์พบว่าดาวกลุ่มนี้มีสัดส่วนของลิเทียมน้อยกว่าดาวฤกษ์ 116 ดวงที่เหลือที่ไม่มีดาวเคราะห์อยู่ถึงสิบเท่า รายงานนี้ตีพิมพ์ในวารสารเนเจอร์ฉบับวันที่ 12 พฤศจิกายน
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าลิเทียมเกิดขึ้นในช่วงเวลาไม่กี่นาทีแรกหลังจากบิกแบง และตลอดอายุขัยของดาวฤกษ์ก็สร้างธาตุชนิดนี้ได้ไม่มากนัก ดังนั้นดาวฤกษ์แต่ละดวงจึงควรมีสัดส่วนลิเทียมใกล้เคียงกัน แต่เป็นเวลาหลายสิบปีมาแล้วที่นักดาราศาสตร์พบว่าดวงอาทิตย์มีลิเทียมอยู่น้อยกว่าดาวฤกษ์ดวงอื่นที่มีอายุและมวลใกล้เคียงกันอยู่มาก โดยที่ไม่ทราบว่าเพราะเหตุใด
การิก อิสเรเลียน จากสเปน พบว่า ดาวฤกษ์ทั้ง 46 ดวงนั้นมีสัดส่วนของลิเทียมใกล้เคียงกับดวงอาทิตย์ แม้จะยังสรุปไม่ได้แน่ชัดว่าความแตกต่างของสัดส่วนลิเทียมในดาวที่มีดาวเคราะห์กับดาวที่ไม่มีดาวเคราะห์เป็นผลจากอะไร แต่แนวคิดหนึ่งที่เสนอขึ้นมาอธิบายว่า ขณะที่จานฝุ่นรอบดาวซึ่งเป็นต้นกำเนิดดาวเคราะห์หมุนรอบดาว อาจไปเร่งความเร็วในการหมุนรอบตัวเองของดาว เป็นการกวนให้ธาตุต่าง ๆ ในดาวคลุกเคล้ากันมากขึ้น ทำให้ธาตุลิเทียมจมลงสู่เบื้องลึกของดาว และต่อมาก็ถูกทำลายไปโดยปฏิกิริยานิวเคลียร์ที่อยู่ในใจกลางดาว
ความแตกต่างของสัดส่วนลิเทียมในดาวที่พบในครั้งนี้ อาจช่วยนักดาราศาสตร์ในการค้นหาดาวเคราะห์ในระบบสุริยะอื่นได้ง่ายยิ่งขึ้น เพราะเพียงแค่พบว่ามีดาวฤกษ์ที่มีสัดส่วนลิเทียมต่ำ ก็อาจเป็นหลักฐานว่ามีดาวเคราะห์เป็นบริวารได้แล้ว