ผ้าโพกศีรษะชายพม่า

พระเจ้าสีป่อ พระนางสุภยลัต และพระราชธิดา ภาพนี้ถ่ายขึ้นเมื่อทรงประทับอยู่ที่เมืองรัตนคีรี
ภาพ : pantip.com

ผ้าโพกศีรษะชายพม่า

ศูนย์พม่าศึกษา มหาวิทยาลัยนเรศวร โดย ผศ.อรนุช นิยมธรรม เขียนถึงการแต่งกายของผู้ชายพม่าไว้ว่า เอกลักษณ์การแต่งกายของผู้ชายพม่า คือ นุ่งโสร่งและคีบรองเท้าแตะ หากเป็นชุดประจำชาติจะต้องมี "คองบอง" คลุมศีรษะไว้ด้วย พร้อมสวมเสื้อแตกพุงเป็นเสื้อนอก ส่วนเครื่องประดับกายนั้นมีไม่มากเท่าฝ่ายหญิง และผ้าโพกศีรษะก็ถือเป็นเครื่องประดับอย่างหนึ่งของผู้ชายพม่า เดิมเรียกว่า อูยิจ แปลว่า ผ้าพันหัว เพราะใช้โพกศีรษะกันจริงๆ แต่ปัจจุบันนิยมทำเป็นผ้าครอบศีรษะและสวมอย่างหมวก เรียกว่า คองบอง ไม่ต้องโพกหัวอย่าง อูยิจ ลักษณะของคองบอง ภายในทำเป็นโครงหวายมีรูปร่างอย่างสุ่ม ขนาดพอดีกับศีรษะ ด้านนอกเย็บด้วยผ้าคลุมทับให้เหลือชายผ้าไว้ด้านขวา เวลาจะใช้ก็เพียงหยิบสวมหัวอย่างหมวก

การใช้ผ้าโพกศีรษะของผู้ชายพม่ามีมานานแล้วนับแต่สมัยพุกาม ในอดีตชายพม่านิยมไว้ผมยาว ทำเป็นช้องผม และใช้ผ้าโพกผมเก็บผมให้เรียบร้อยอีกทีหนึ่ง การใช้ผ้าโพกผมของแต่ละคน อาจโพกผ้าคลุมมิดช้องผม หรืออาจจะเปิดให้เห็นช้องผมก็ได้ ผ้าโพกอาจเป็นผ้าสีพื้นหรือผ้ามีลาย อย่างมียุคหนึ่งที่นิยมใช้ผ้าลาย เพราะมีผ้าจากต่างประเทศให้เลือกหลายรูปแบบมากขึ้น แต่ปัจจุบันนิยมคองบองผ้าพื้นสีเรียบ สีที่นิยมคือสีเหลืองอ่อนและสีชมพูอ่อน เพราะถือเป็นสีมงคล

ในอดีตการใช้คองบองยังขึ้นอยู่กับฐานะด้วย คองบองจึงมีหลายลักษณะ เช่น ในสมัยราชวงศ์ ชาววังจะใช้ผ้าโพกผมที่เรียกว่า บองด่อ เป็นผ้าทำด้วยดิ้นเงินดิ้นทอง หรือ ในสมัยอาณานิคม นักศึกษามหาวิทยาลัยมักโพกผ้าแบบที่เรียกว่า บีเอ-อะปอง โดยโพกให้ด้านหน้าเป็นแถบใหญ่ ด้านหลังเป็นแถบเล็ก ปล่อยชายไว้ ส่วนผู้ชายไทใหญ่ใช้ผ้าโพกที่ทำด้วยไหมบางๆ มีขนาดยาว ๑๒-๑๕ ศอก ด้านหน้าพันให้มีชั้นซ้อนไล่กันถึง ๑๒ ชั้น และให้ชายผ้าชี้ขึ้นบน ต่างจากการโพกผ้าของผู้ชายพม่าที่ปล่อยชายผ้าทิ้งลงด้านล่าง

เดิมทีผ้าโพกศีรษะของผู้ชายพม่าเป็นสิ่งจำเป็นในชีวิตประจำวัน กล่าวคือใช้ในเวลาทำงาน หรืออาจใช้ในเวลาขี่ม้าเล่นแข่งขันในยามเย็น มิใช่เกิดมาจากความจำเป็นเนื่องด้วยพิธีการแต่อย่างใด แต่พอถึงปัจจุบัน ผู้ชายพม่านิยมใช้ผ้าโพกศีรษะเฉพาะในงานพิธี และถือเป็นส่วนหนึ่งของชุดแต่งกาย อีกทั้งถือเป็นเครื่องแสดงสิริมงคลและเป็นตัวบ่งบอกวัฒนธรรมการแต่งกายอย่างหนึ่ง ดังนั้น ในบางโอกาสที่ปฏิบัติงานในต่างประเทศ แม้ข้าราชการพม่าอาจต้องใส่สูทและรองเท้าหนังตามแบบสากล แต่อาจสวมคองบองไว้ด้วย เพื่อแสดงความเป็นชนชาติพม่าในสายตาชาวโลก และสื่อความเป็นสิริมงคลในสายตาชาวพม่าด้วยกัน

ที่มา : หนังสือพิมพ์ข่าวสด