กำยาน

กำยาน

กำยาน หรือชื่อภาษาอังกฤษ Fran kincense หรือ Olibanum คือยางหอมที่ได้มาจากไม้สกุล Boswellia โดยเฉพาะ Boswellia sacra ที่ใช้ในการทำเครื่องหอมและน้ำหอม โดยการขูดเปลือกต้นไม้และปล่อยให้ยางซึมออกมาและแข็งตัว ยางที่แข็งตัวนี้เรียกว่าน้ำตา ไม้พันธุ์นี้มีด้วยกันหลายสปีชีส์ แต่ละสปีชีส์ผลิตยางต่างชนิดกัน ขึ้นอยู่กับดินและอากาศ คุณภาพของยางก็ต่างกันออกไปแม้แต่ในสปีชีส์เดียวกัน

ต้นกำยานถือเป็นพันธุ์ไม้ที่แปลกเพราะเจริญเติบโตได้ในภาวะสิ่งแวดล้อมที่ไม่น่าจะขึ้นได้ เช่น บางครั้งดูเหมือนจะงอกออกมาจากหิน ต้นกำยานจะเริ่มออกยางเมื่ออายุราว ๘-๑๐ ปี การเก็บยางทำกัน ๒-๓ ครั้งต่อปี ครั้งหลังสุดจะเป็นยางที่มีคุณภาพดีที่สุด คือกลิ่นหอมแรงขึ้น โดยทั่วไปแล้วยางยิ่งมีสีขุ่นเท่าไหร่ก็จะมีคุณภาพดีขึ้นเท่านั้น กำยานที่มาจากโอมานกล่าวกันว่าเป็นกำยานที่มีคุณภาพดีที่สุดในโลก แต่กำยานที่มีคุณภาพดีก็มีที่เยเมนและทางฝั่งทะเลตอนเหนือของโซมาเลีย

สำหรับประเทศไทย ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์ ระบุว่า กำยาน ชื่อวิทยาศาสตร์ Styrax benzoides Craib ชื่อวงศ์ STYRACACEAE ชื่อเรียกอื่น เขว้า ซาดสมิง เซพอบอ เส้พ่อบอ สะด่าน ลักษณะเป็นไม้ต้นขนาดกลาง สูง ๑๐-๒๐ เมตร ลำต้นเปลา เรือนยอดโปร่ง เปลือกสีเทา ผิวเรียบ กิ่งอ่อนมีขนนุ่ม ใบเป็นใบเดี่ยวรูปไข่กว้าง โคนใบมนและเบี้ยวเล็กน้อย ปลายใบเรียวแหลม ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย ดอกสีขาว กลิ่นหอม ออกเป็นช่อสั้นๆ ตามง่ามใบและปลายกิ่ง กลีบรองดอกติดกันเป็นรูปถ้วย กลีบดอก ๕ กลีบ มีขนตามผิวนอกของกลีบ ผลกลมหรือแป้น สีเขียวอ่อน หัวและท้ายแบน แข็งมาก มีขนคลุมประปราย

ยางของต้นกำยานจะให้สารสำคัญที่เรียกว่าชันกำยาน โดยเมื่อกรีดเปลือกต้นตามยาว ยางจะซึมออกมาตามรอยแผลที่กรีดไว้ และจะแข็งตัวเมื่อถูกอากาศ ชันยางที่กรีดได้ครั้งแรกจะขาวบริสุทธิ์ และมีกลิ่นหอมมาก ชันยางของกำยานมีสรรพคุณมากมาย ใช้เข้าเครื่องยา และทำเครื่องสำอาง เช่น ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อโรคบางชนิด แก้ไอ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ห้ามเลือด ขับลม บำรุงหัวใจ ลดความเครียด คลายวิตกกังวล ใช้ทำเครื่องหอม เผารมเพื่อให้กลิ่นหอมไล่ริ้น ไร มด แมลง และมักใช้เป็นส่วนผสมในตำรับยาแผนโบราณเพื่อตกแต่งกลิ่นหรือกันบูด ความหอมของกำยานทำให้ประเทศฝรั่งเศสนำไปใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องหอมของตน

ดร.อานนท์ เอื้อตระกูล นักวิจัยขององค์การสหประชาชาติ กล่าวว่า เป็นไม้ที่ขึ้นตามทะเลทราย และที่อยู่ในทะเลทรายได้เพราะเปลือกที่มีความมันมียางเคลือบ โดยยางดังกล่าวมีคุณสมบัติที่มีกลิ่นหอม เป็นความหอมที่รุนแรงและทนนาน ทั้งยังฆ่าเชื้อได้ ด้วยเหตุนี้ในสมัยโบราณในการทำพิธีสำคัญทางศาสนา ก่อนจะเริ่มพิธีต้องทำความสะอาดสถานที่โดยใช้ยางจากต้นกำยานมาเผาหรือรมควัน ภายหลังยางมีราคาแพงจนบางครั้งมีมูลค่าเท่ากับหรือมากกว่าราคาทองคำ การนำมาใช้รมควันจึงต้องยกเลิกไป แต่อาจนำมาใช้เพียงเล็กน้อยพอให้ได้กลิ่นเท่านั้น

ขณะเดียวกันนักวิชาการค้นพบว่าในยางของต้นกำยานมีสารเคมีตัวหนึ่งที่สามารถสังเคราะห์ออกมาได้ จึงทำให้ราคายางลดลง ความต้องการยางอาจลดลงเพราะราคาเริ่มถูกลง มีการซื้อ-ขายอย่างน้อยเป็นหลักหมื่นต่อกิโลกรัม แต่ถึงแม้จะมีราคาถูกลงบ้างแต่การที่จะนำมาใช้เพื่อเข้ายาก็ไม่อาจทำได้ง่ายนัก ฉะนั้น ต้นหรือยางของกำยานที่มีขายในตลาดบ้านเราหรือที่ประเทศจีนส่วนมากไม่ใช่กำยานแท้ แต่อาจเป็นยางสนหรือไม้ชนิดอื่นที่ไม่ใช่มาจากต้นกำยาน Boswellia ที่แท้จริง

ข่าวสดออนไลน์