“พระครูกา”

พระธาตุวัดเขียนบางแก้ว จ.พัทลุง
ปั้นรูปกาไว้ที่ ๔ มุมรัตนบัลลังก์ ยืนทำหน้าที่อารักษาพระธาตุ

พระครูกา

อีกาสมัยก่อน ไม่ค่อยกลัวคน หากินอยู่ใกล้ๆ คน นอกจากส่งเสียงร้องบอกยี่ห้อ กา กา แล้ว บางครั้งมันยังทำเสียงครืดๆ ในลำคอ ทำให้เข้าใจว่า อยากจะบอกอะไรกับคน

คนก็ผสมพูดกับกา “บอกข่าวดีบอกไป บอกข่าวร้ายบินไปเสีย”

ความเข้าใจว่า กาบอกข่าวเกิดขึ้นแต่ครั้งพม่าล้อมกรุงศรีอยุธยา กาบินมาเสียบตายบนยอดเจดีย์วัดราชบูรณะ คนก็เล่าลือกันว่า เป็นบางบอกเหตุ เราจะเสียกรุงฯ

ที่นครศรีธรรมราช สมัยอยุธยาตอนปลาย มีตำแหน่งพระครู ๔ คณะ พระครูกาแก้ว พระครูการาม พระครูกาชาด (ชาติ) พระครูกาเดิม ของคณะสงฆ์ลัทธิลังกาวงศ์ ทำหน้าที่รักษาพระบรมธาตุทั้งสี่ทิศ (สารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย เล่ม ๑ อักษร ก. ฉบับราชบัณฑิตสถาน)

พระครูกาแก้ว รักษาทิศบูรพา พระครูการาม รักษาทิศทักษิณ พระครูกาชาด (ชาติ) รักษาทิศประจิม พระครูกาเดิม รักษาทิศอุดร พระครูกาแก้ว บางครั้งปฏิบัติหน้าที่เจ้าคณะเมือง ในตำแหน่งสังฆราช

คำว่า “กา” ที่มาเป็นชื่อสมณศักดิ์ และชื่อคณะสงฆ์ ๔ คณะนี้เขียนไว้ในวรรณกรรมพื้นเมือง ชื่อ นิพานโสตร ชาวนครศรีธรรมราชเอามาเล่ากันต่อๆ มาว่า

เมื่อพระบรมสารีริกธาตุ ประดิษฐาน ณ หาดทรายแก้ว ก่อนเป็นเมืองนครศรีธรรมราชนั้น มีกา ๔ ฝูง สีขาวฝูงหนึ่ง สีเหลืองฝูงหนึ่ง สีแดงฝูงหนึ่ง และสีดำฝูงหนึ่ง เฝ้ารักษาอยู่ทั้งสี่ทิศ

จนเมื่อพระยาศรีธรรมาโศกราช สร้างพระสถูปบรรจุพระบรมสารีริกธาตุแล้ว จึงเอานามกาทั้ง ๔ ฝูงมาตั้งเป็นชื่อสมณศักดิ์ ตำแหน่งพระครูผู้รักษาพระบรมธาตุทั้ง ๔ ทิศ

กาขาวเป็นพระครูกาแก้ว กาเหลือง เป็นพระครูการาม กาแดง เป็นพระครูกาชาด และกาดำ เป็นพระครูกาเดิม

ความเชื่อเรื่องนี้ ยังมีกว้างขวางในระดับชาวบ้าน แต่เจ้านายผู้ใหญ่ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงไม่เชื่อ ทรงอ้างหลักฐาน หนังสือประทวนเก่า ที่เจ้าพระยานครศรีธรรมราชตั้งพระครู “กา” ราชทินนามของพระครูกาแก้วเมืองไชยา มีว่า พระครูรัตนมุนีศรีสังฆราชาลังกาแก้ว

ทรงแน่พระทัย คำ “ลังกาแก้ว” มาจากคำเต็ม ลังกาป่าแก้ว ซึ่งได้แก่พระสงฆ์ลัทธิลังกาวงศ์คณะป่าแก้ว ที่อุปสมบทมาจากพระวันรัตมหาเถระแห่งลังกา

ลังการาม น่าจะมาจากพระสงฆ์ที่ไปบวชแปลงมาจากเมืองรามัญ ลังกาชาติ น่าจะมาจากพระลังกาแท้โดยชาติกำเนิด และลังกาเดิม น่าจะเป็นพระสงฆ์ลังกาวงศ์พวกแรกที่ไปบวชแปลงจากลังกามาอยู่ที่นครศรีธรรมราช

ปกติ คำ ๒ พยางค์ ชาวนครศรีฯ มักพูดทิ้งพยางค์หน้า เช่น สตางค์ เหลือ ตางค์

เช่นเดียวกับคำ ลังกา เหลือเพียง กา

แต่ความเชื่อของชาวบ้านก็ยังมี ในการปฏิสังขรณ์พระธาตุสมัยอยุธยา ที่วัดตะเขียนบางแก้ว เขาชัยสน พัทลุง เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๔ มีการปั้นรูปกาไว้ที่ ๔ มุมรัตนบัลลังก์ ยืนทำหน้าที่อารักษาพระธาตุของกาไว้

ระหว่างความจริง ที่ยืนยันด้วยประจักษ์หลักฐานและความเชื่อ แม้เกิดจากเรื่องเหนือจริง กา ๔ ฝูง ๔ สี เกิดจากปาฏิหาริย์ ทำหน้าที่รักษาพระพุทธศาสนา ความเชื่อของชาวบ้านแบบนี้แหละครับ พิทักษ์ปกป้องพระพุทธศาสนา ให้ยืนยังมั่นคงมาได้ เพราะฉะนั้น อย่าประมาทความเชื่อ
ฯลฯ

ที่มา : “พระครูกา” คอลัมน์ชักธงรบ โดย กิเลน ประลองเชิง น. ๓ นสพ.ไทยรัฐ ฉบับประจำวันอังคารที่ ๒๘ เมษายน ๒๕๕๘