พรมตาน : พ่นน้ำมนต์เป่าตานขโมย

พรมตาน (พ่นน้ำมนต์-ส่วย)

พรมตาน เป็นชื่อในภาษาเขมรท้องถิ่นสุรินทร์ แปลว่า เป่าตานขโมย หรือ เป่าซาง ในภาษาไทยอีสาน

เด็กที่เป็นตานขโมยจะต้องให้หมอเป่าจึงจะหาย ความเชื่อนี้ ชาวบ้านในภาคอีสานปฏิบัติสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน เนื่องจากหมอเป่าตานขโยที่เป็นกรณีศึกษานี้ เป็นชาวเขมรอพยพมาจากเมืองพระตะบอง จึงใช้ชื่อเป็นภาษาเขมรท้องถิ่นสุรินทร์ว่า พรมตาน

สาเหตุ : ชาวบ้านเชื่อว่าเด็กที่เกิดมาในช่วงวัยทารกกระหม่อมจะบาง จึงเกิดมีอาการเป็นตานขโมย หรือ เกิ๊ดตาน เด็กจึงมีอาการต่างๆ เช่น น้ำลายไหล ตาแฉะ ปากเปื่อย และท้องเดิน เป็นต้น พ่อแม่ของเด็กที่มีอาการดังกล่าวจะพาไปเป่ากับหมอเป่าตานขโมย ซึ่งส่วนใหญ่จะมีอายุตั้งแต่แรกเกิดได้ ๑๕ วันขึ้นไปจนถึง ๓ ปี

การทำพิธี : พ่อแม่ที่พาเด็กไปจะต้องนำดอกไม้ ๑ คู่ ธูปเทียน ๑ คู่ เงิน ๓๐ บาท ไปหาหมอเป่าในวันแรก ซึ่งจะเป็นวันใดก็ได้

เมื่อเริ่มพิธี พ่อหรือแม่เด็กจะนำพานดอกไม้ ธูปเทียน และเงิน ๓๐ บาท ให้กับหมอเป่า หมอเป่าจะเริ่มพิธีสวดคาถา โดยตั้งนะโม ๓ จบ แล้วบริกรรมคาถาเป็นภาษาเขมรปนกับภาษาบาลีอยู่ประมาณ ๒ นาที หมอเป่าจะเคี้ยวหมาก แล้วเป่าที่กระหม่อมเด็กและวนไปรอบๆ ศีรษะ

ขั้นที่ ๒ หมอเสกคาถาเป็นภาษาเขมรประมาณ ๒-๓ คาถา แล้วเป่าที่ปากเด็ก ที่กระหม่อม และที่ปากเด็กอีกเป็นครั้งที่ ๒ หมอเป่าจะบริกรรมคาถาเป็นภาษาเขมรอีกเป็นครั้งที่ ๓ แล้วเป่าที่กระหม่อม ที่ปาก และเป่าวนไปรอบๆ ศีรษะ ก่อนที่จะผูกด้ายที่คอเด็กซึ่งเป็นด้ายที่มัดรากยาไว้จนกว่าจะหายขาดจึงเอาด้ายผูกคอออก บางคนอาจผูกคอไว้เป็นปี เพื่อกันไม่ให้เด็กเป็นตานขโมยอีก พ่อแม่เด็กจะต้องนำเด็กไปให้หมอเป่า ๓ ครั้ง (วันละครั้ง) จึงจะครบตามกำหนดของหมอเป่า

ยาที่ผูกคอเด็กเป็นเถาวัลย์ชนิดหนึ่ง เรียกว่า ต้นลิ้นแรด หรือ ต๊ะละม๊ะ ในภาษากวย ส่วนมากจะขึ้นบริเวณที่ใกล้แหล่งน้ำ เช่น ตามริมฝั่งห้วย เครือเถาวัลย์ลิ้นแรดจะออกดอกเป็นสีขาว หมอเป่าจะไปตัดเถาวัลย์นี้มาทำยา เมื่อตัดเครือเถามาตากให้แห้ง ผ่าซีกแล้วตัดเป็นชิ้นเล็กๆ ขนาดความกว้างยาว ¼ หรือ ½ เซนติเมตร แล้วนำไปมัดด้วยด้ายที่เตรียมไว้

การเป่าตานขโมยโดยหมอเป่าตามตำรับของเขมรนี้ ได้รับความนิยมในเขตอำเภอจอมพระ อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ และอำเภอใกล้เคียง ส่วนใหญ่พ่อแม่เด็กจะนำเด็กไปให้เป่าในเวลาเช้าหรือบ่าย และมีการเป่าตานขโมยอยู่จนกระทั่งถึงปัจจุบัน

ไพฑูรย์ มีกุศล - เรียบเรียง
หนังสือสารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคอีสาน