ลำเหมืองส่งน้ำ

ภาพ ลำเหมืองส่งน้ำ อำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

ลำเหมืองส่งน้ำ

"เหมือง" หรือ "ลำเหมือง" หรือ "ลําราง" คือคลองส่งน้ำหรือร่องน้ำขนาดเล็กถึงกลาง ใช้ในการทดน้ำออกจากฝายหรือแหล่งน้ำที่มีระดับสูงกว่า เพื่อส่งไปหล่อเลี้ยงแหล่งเพาะปลูกพืชผลทางเกษตร เช่น ที่นา ที่สวน เป็นต้น

การขุดเหมืองเป็นภูมิปัญญาที่มีมาแต่โบราณ ในล้านนามีบันทึกว่า มีมาตั้งแต่สมัยพระพญามังรายแล้ว

ประมาณ พ.ศ.๑๘๓๔ พญามังรายมอบหมายให้อ้ายฟ้าไปเป็นไส้ศึกเมืองหริภุญชัย อ้ายฟ้าเสนอพญายีบา เกณฑ์คนลำพูนขุดเหมืองจากแม่น้ำปิง ยาวถึง ๓๔ กิโลเมตร เริ่มจากตอนเหนือของสบน้ำแม่แตง นำน้ำไปเลี้ยงเขต "พันนาทวน" กับ "พันนาพูคา" เรียกกันว่า เหมืองอ้ายฟ้า หรือ เหมืองขี้หนี กับ เหมืองแข็ง เพราะการขุดต้องขุดผ่านหินปูนแข็งๆ ทำให้ขุดอย่างยากลำบากจนผู้คนพากันหนีหมด หรืออีกชื่อคือ เหมืองแก้ว เพราะคนขุดมือพองน้ำกันหมด แบบที่คนล้านนาเรียกว่า "มือเป็นแก้ว"

นอกจากนี้ ลำเหมืองยังมีลักษณะแยกออกเป็นแขนง คล้ายแขนงของกิ่งไม้ เรียกว่า ง่าไม้่ ดังนั้น แขนงของลำเหมือง หรือ "เหมืองง่า" จึงหมายถึงลำเหมืองที่แยกออกจากลำเหมืองสายหลัก เป็นลำเหมืองที่มีขนาดเท่าๆ กันสองสาย ทำนองเดียวกับง่าไม้ที่มีกิ่งแยกออกไป ต่อเมื่อไหลไประยะหนึ่ง อาจมีการบรรจบรวมกันเป็นลำเหมืองเดียวกัน และแยกออกเป็นเมืองง่าอีกทีตามลักษณะภูมิประเทศที่ลำเหมืองผ่านไป.