ศาลพระแม่ธรณีบีบมวยผม

ศาลพระแม่ธรณีบีบมวยผม

เมื่อกล่าวถึงงานด้านจิตรกรรมของ “พระแม่ธรณีบีบมวยผม” ที่งดงามที่สุดไปแล้ว ก็ควรได้กล่าวถึงงานด้านประติมากรรมอันงดงามและทรงคุณค่ากันบ้าง ซึ่งคงไม่มีใครเกิน “เทวาลัยพระศรีวสุนธรา” หรือ “ศาลพระแม่ธรณีบีบมวยผม” ณ เชิงสะพานผ่านพิภพลีลา ใกล้บริเวณท้องสนามหลวงไปได้ ซึ่งนอกจากความงดงามและศักดิ์สิทธิ์แล้ว ยังเปี่ยม ด้วยพระเมตตาบารมีแห่งสมเด็จพระศรี พัชรินทรา บรมราชินีนาถ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อีกด้วย

เทวาลัยพระศรีวสุนธรา หรือศาล พระแม่ธรณีบีบมวยผม ณ เชิงสะพานผ่านพิภพลีลา มีประวัติความเป็นมาจากหนังสือ “ถาม ตอบศิลปะไทย” ของครู น. ณ ปากน้ำ ความว่า …

“… สถานที่นี้เรียกว่า “อุทกทาน” มีประวัติว่า ปีพุทธศักราช 2460 ในงานพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระศรี พัชรินทรา บรมราชินีนาถ ที่พระราชวังบาง ปะอิน ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลบริจาคพระราชทรัพย์ สร้างรูปนางพระธรณีบีบมวยผม ไว้เป็น “อุทกทาน” ให้ประชาชนบริโภค …”

องค์พระแม่ธรณีบีบมวยผม สร้างจากพระราชดำริของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพระพันปีหลวง เพื่อแจกจ่ายน้ำดื่มบริสุทธิ์ให้ผู้คนทั่วไป ซึ่งในการนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎ เกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาล ที่ 6) ขณะทรงดำรงพระยศเป็น เจ้าฟ้าวชิราวุธฯ พระราชทานคำแนะนำให้สร้าง “อุทกทาน” เป็นรูป “พระแม่ธรณีบีบมวยผม” โดยปั้นขึ้นด้วย ฝีพระหัตถ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ ร่วมกับพระยาจินดารังสรรค์ (พลับ)

การจัดสร้างแล้วเสร็จและประกอบพิธีเปิดในวันที่ 27 ธันวาคม ปี พ.ศ.2460 อันเป็นวันเฉลิมพระชนมพรรษา ของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพระพันปีหลวง ปรากฏหลักฐานจาก “พระราชหัตถเลขา” ถึงเจ้า พระยายมราช ความตอนหนึ่งว่า …“พรุ่งนี้ฉันจะทำบุญวันเกิด ให้คุณจัดเปิดรูปนางพระธรณีท่ออุทกทาน ซึ่งฉันได้ออกทรัพย์ให้หล่อขึ้นสำเร็จ ตั้งไว้ ณ เชิงสะพานผ่านพิภพลีลา และขออุทิศท่ออุทกทานนี้ให้เป็นสาธารณทานแก่ประชาชนผู้เป็นเพื่อนแผ่นดินใช้กินบำบัดร้อนและกระหาย เป็นความสบายตามปรารถนาทั่วกันเทอญ”

ล่วงมาถึงสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเป็นยุคที่ ข้าวยากหมากแพง “อุทกทาน” นี้ได้ถูกชาวบ้านเข้ามาขโมยเอาอุปกรณ์ท่อน้ำต่างๆ ไป จนทำให้ใช้การไม่ได้ มาได้รับการซ่อมแซมให้ใช้ได้เหมือนเดิมในสมัย “รัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์” แต่ก็ไม่ได้ใช้เป็นที่แจกจ่ายน้ำสะอาดที่สามารถดื่มกินได้อีกต่อไป คงเหลือเพียง “ศาลศักดิ์สิทธิ์” ให้ผู้เคารพศรัทธาได้มากราบสักการะและขอพรเท่านั้น

ยังว่ากันว่า “ของถวาย” ที่ “พระแม่ธรณี” โปรด ซึ่งควรนำไปสักการะ คือ มาลัยดาวเรือง ผ้าสไบ และ ธูปหอม

พระแม่ธรณีบีบมวยผมเป็นเทพแห่งแผ่นดิน เป็นสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์ ที่เป็นที่เคารพศรัทธาอย่างกว้างขวาง จึงถูกนำมาใช้เป็นสัญลักษณ์ในหลายหน่วยงาน อาทิ การประปา หรือพรรคประชาธิปัตย์ นอกจากนี้ พระเกจิคณาจารย์ผู้ทรงพุทธาคมหลายสำนัก ยังได้จัดสร้างเป็นวัตถุมงคลมากมายหลากหลายรูปแบบ เพื่อให้ผู้เคารพศรัทธาได้สักการบูชายังเคหสถานหรือพกพาเพื่อความเป็นสิริมงคลและความราบรื่นในการดำเนินชีวิต และก็เป็นที่นิยมอย่างแพร่หลาย อาทิ หลวงพ่อกวย วัดโฆสิตาราม จ.ชัยนาท, หลวงปู่หงษ์ สุสานทุ่งมน จ.สุรินทร์ ฯลฯ

ปิดท้ายกันด้วย “คาถาหัวใจพระแม่ธรณี” ท่องนะโม 3 จบ แล้วว่า “เม กะ มะ อุ” ซึ่งถอดออกมาจาก พรหมวิหาร 4 : “เม” คือ เมตตา “กะ” คือ กรุณา “มะ” คือ มุทิตา และ “อุ” คือ อุเบกขา ซึ่งเชื่อกันว่าใช้ได้สารพัดอย่าง โดยเฉพาะด้านเมตตา จะใช้เสกสีผึ้งทาปากก็ได้ เสกแป้งผัดหน้าก็ได้ หรือโดยทั่วไปให้ภาวนา 3, 9 หรือ 21 (ตามกำลัง) จบ

ก็จะไม่มีใครสามารถทำอันตรายได้ครับผม

คอลัมน์ พันธุ์แท้พระเครื่อง
ราม วัชรประดิษฐ์