สะพานข้าแม่น้ำแควและทางรถไฟสายมรณะ - สถานที่แห่งนี้คือ นรก ฝรั่งหาย ตายนับหมื่น

สะพานโหด ข้ามแคว ฝรั่งหาย ตายนับหมื่น
โดย พลเอกนิพัทธ์ ทองเล็ก

สะพานเหล็กสีดำสนิททอดข้ามแม่น้ำแควใหญ่ เป็นตำนานโหดระดับโลก เคยถูกสร้างเป็นภาพยนตร์ที่โด่งดังเกรียวกราวเปิดเผยถึงความอำมหิตทารุณ คนงานก่อสร้างสะพานและทางรถไฟตายแบบทรมานน่าสังเวชนับหมื่นคน สะพานแห่งนี้อยู่ที่ตำบลท่ามะขาม อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี ประเทศไทยเรานี่เองครับ ชื่อสะพานข้ามแม่น้ำแคว ฝรั่งเรียกกันว่า Bridge on the River Kwai

ภาพเก่า…เล่าตำนาน ตอนนี้ขอแบ่งปันข้อมูลของสะพานข้ามแม่น้ำแควและทางรถไฟสายมรณะที่มีชื่อเสียงก้องโลก

ย้อนเวลากลับไปเช้ามืดวันที่ ๘ ธันวาคม ๒๔๘๔ กองทัพลูกพระอาทิตย์นับหมื่นมายกพลขึ้นบกทางอ่าวไทย แล้วแยกย้ายกันไปตั้งค่ายตามเมืองชายฝั่งทะเลของไทยพร้อมกัน ๗ พื้นที่ มีการสู้รบระหว่างทหารไทย ยุวชนทหารกับทหารญี่ปุ่น เลือดนองหาดทรายที่กองบิน ๕ อ่าวมะนาว ประจวบคีรีขันธ์ และที่ปัตตานี

อีกราว ๖ ชั่งโมงถัดมา มีโทรเลขจากรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ให้ทหารไทยหยุดยิงและอำนวยความสะดวกให้กองทัพญี่ปุ่นเดินทัพผ่านดินแดนไทย

สงครามโลกครั้งที่ ๒ กองทัพญี่ปุ่นต้องการครองความเป็นมหาอำนาจในเอเชียและแปซิฟิก รวมไปถึงออสเตรเลีย ในขั้นแรกของการบุกภูมิภาคนี้ ญี่ปุ่นตั้งกองบัญชาการใหญ่บนเกาะสิงคโปร์

กองทัพลูกซามูไร ตั้งใจจะใช้พื้นที่ด้ามขวานของไทยเป็นเส้นทางส่งกำลังบำรุงจากสิงคโปร์ผ่านทะลุมาเลเซีย มุ่งเหนือขึ้นมาไทยแล้วจะขอสร้างทางรถไฟขึ้นใหม่จากสถานีรถไฟหนองปลาดุก จังหวัดราชบุรี เข้าไปในพม่า หมายมุ่งจะเข้าไปตีกองทัพอังกฤษในพม่าโน่น

กองทัพของจักรพรรดิญี่ปุ่น ห้าวหาญดุดัน โหดเหี้ยม เป็นที่ยำเกรงของทุกชาติในเอเชีย ไปรบทีแหลกลาญที่นั่น หลังจากหยุดยิงและทำความเข้าใจกับรัฐบาลไทยได้ขั้นต้น กองทัพญี่ปุ่นส่งนายพล นากามูระ อาเคโตะ เข้าเจรจากับจอมพล ป.พิบูลสงคราม เพื่อขอให้รัฐบาลไทยร่วมมือสร้างทางรถไฟตามแผนที่วางไว้ มีพิธีลงนามในสัญญาความร่วมมือในวันที่ ๒๑ ธันวาคม ๒๔๘๔

ก่อนบุกไทย ญี่ปุ่นส่งคนเข้ามาทำมาหากินในประเทศไทยล่วงหน้าหลายปีกระจายตัวอยู่ในหลายพื้นที่ เป็นหมอ เป็นพ่อค้า นักธุรกิจ คนญี่ปุ่นพูดไทย อ่านไทยได้ เมื่อญี่ปุ่นบุกไทยวันนั้น ชาวอาทิตย์อุทัยเหล่านี้หยิบเครื่องแบบทหารมาสวมกลายเป็นทหารในกองทัพพระจักรพรรดิทันที ปฏิบัติหน้าที่ทหารเต็มตัว

มีเหตุกระทบกระทั่งระหว่างทหารญี่ปุ่นกับราษฎรไทยที่ขอนำมาเล่าสู่ลูกหลานเพื่อทราบครับ

กรณีบ้านโป่ง เป็นการปะทะกันระหว่างทหารแดนอาทิตย์อุทัยกับราษฎรและตำรวจไทยที่บ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ซึ่งเป็นสถานีต้นทางของเส้นทางรถไฟสายไทย-พม่า ชนวนเหตุของการปะทะกันเกิดจากทหารญี่ปุ่นตบหน้าพระสงฆ์ไทยที่ยื่นบุหรี่ให้แก่เชลยศึกฝรั่งที่กำลังก่อสร้างทางรถไฟ เหตุการณ์ดังกล่าวได้บานปลายใหญ่โตและทำให้ไมตรีที่เปราะบางระหว่างไทยและญี่ปุ่นเกิดรอยร้าวขึ้นอย่างรวดเร็ว

ราษฎรไทยเริ่มต่อต้านการปฏิบัติงานของกองทัพญี่ปุ่นมากขึ้น รัฐบาลญี่ปุ่นรีบแก้ไขสถานการณ์โดยจัดตั้ง บก.กองทัพญี่ปุ่นประจำประเทศไทย โดยใช้อาคารหอการค้าจีน ถนนสาทรเป็นที่ทำการ สถานการณ์คลี่คลายไปได้

วกกลับมาเรื่องสะพานข้ามแม่น้ำแควครับ

แทบไม่ต้องสำรวจภูมิประเทศในไทยแต่อย่างใด แม่ทัพญี่ปุ่นบอกกับจอมพล ป.ว่า จะขอสร้างทางรถไฟแยกจากชุมทางหนองปลาดุก อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี ผ่านจังหวัดกาญจนบุรีไปทางทิศตะวันตกจนถึงด่านเจดีย์สามองค์ ไปทางตะวันตกผ่านแม่น้ำแควใหญ่ เพื่อไปให้ถึงปลายทางที่เมืองตันบูซายัด (Thanbyuzayat) ในพม่า

ความยาวจากสถานีหนองปลาดุกถึงสถานีตันบูซายัดรวม ๔๑๕ กิโลเมตร อยู่ในเขตไทยประมาณ ๓๐๓.๙๕ กม. และอยู่ในเขตพม่า ๑๑๑.๐๕ กม. ช่วงแรกกองทัพญี่ปุ่นโดยกองพลทหารรถไฟที่ ๙ เกณฑ์แรงงานกรรมกรจาก จีน เวียดนาม อินโดนีเซีย มลายู พม่า และอินเดียมาก่อสร้างแต่ไม่ถูกใจ ลูกซามูไรต้องเร่งรัดการก่อสร้างทางรถไฟให้เสร็จภายใน ๑๔ เดือน และกองทัพญี่ปุ่นรบชนะในทุกสมรภูมิจับเชลยศึกได้นับหมื่นคน กองทัพซามูไรจึงนำเชลยศึกซึ่งเป็นทหารฝรั่งผิวขาวสัญชาติออสเตรเลีย อเมริกา อังกฤษ นิวซีแลนด์ และฮอลันดา ราว ๖๑,๗๐๐ คน มาก่อสร้างสะพานและทางรถไฟในกาญจนบุรี

กองทัพญี่ปุ่นรบสุดใจขาดดิ้นในทุกสมรภูมิ ทหารออสเตรเลียถูกจับกุมในบริเวณต่างๆ ในทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และย่านแปซิฟิกใต้เกือบ ๑๕,๐๐๐ คน ถูกจับกุมในสิงคโปร์ มากกว่า ๒,๗๐๐ คนถูกจับกุมในอินโดนีเซีย และที่เหลือเป็นกลุ่มเล็กๆ ที่เกาะอัมบน ติมอร์ และนิวบริเทน นอกจากนี้ ทหารออสเตรเลียราว ๓๐๐ คน ที่รอดชีวิตจากการล่มของเรือรบ HMAS Perth ในยุทธนาวีในน่านน้ำอินโดนีเซีย ปลายเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๘๕ ก็ถูกฝ่ายญี่ปุ่นจับมาเป็นเชลย ทหารญี่ปุ่นกวาดจับไปเป็นเชลยทั้งหมดแม้กระทั่งทหารหญิงของกลุ่มงานพยาบาล

ในปี พ.ศ.๒๔๘๕-๒๔๘๘ ทหารญี่ปุ่นเคลื่อนย้ายเชลยศึกไปยังบริเวณต่างๆ ในเขตเอเชีย-แปซิฟิกเพื่อใช้เป็นแรงงานสนับสนุนการรบ ส่วนใหญ่เชลยจะถูกส่งไปพม่า ไทย เกาะไหหลำ ฟอร์โมซา (ปัจจุบันคือ ไต้หวัน) ญี่ปุ่น เกาหลี และแมนจูเรีย

เชลยศึกเหล่านี้ คือ ทรัพยากรที่สำคัญ กองทัพญี่ปุ่นจะนำมาใช้งานหนักในพื้นที่การรบแบบไม่ต้องปรานีตายได้ไม่อั้น

การสร้างก่อสะพานข้ามแม่น้ำแควในตอนต้น กองทัพญี่ปุ่นใช้แรงงานเชลยศึกสร้างเป็นสะพานไม้ชั่วคราวระดับต่ำห่างจากสะพานเหล็กในปัจจุบันไปทางใต้ของลำน้ำประมาณ ๑๐๐ เมตร ต่อมากองทัพญี่ปุ่นได้สร้างเป็นสะพานเหล็กถาวรใช้ตอม่อคอนกรีตติดตั้งสะพานเหล็ก ๑๑ ช่วง

ข้อมูลที่แสนขมขื่นที่ทางการออสเตรเลียมาบันทึกไว้ระบุว่า ญี่ปุ่นใช้คนงานทั้ง ๒ โครงการ (สร้างรางจากไทยเข้าพม่า และจากพม่าเข้าไทย) ราว ๑๘๐,๐๐๐ คน เฉพาะเชลยศึกผิวขาวราว ๖๑,๗๐๐ คนตายไป ๑๒,๖๒๑ คน เป็นทหารอังกฤษ ๖,๙๐๔ นาย ออสเตรเลีย ๒,๘๐๒ นาย ฮอลันดา (ดัตช์) ๒,๗๘๒ นาย และอเมริกัน ๑๓๓ นาย และตายในเขตก่อสร้างของพม่าอีกนับพัน

ฝรั่งผิวขาวนับหมื่นที่ตกเป็นเชลยทาสของกองทัพญี่ปุ่นจอมโหดเหล่านี้ได้รับความทุกข์ทรมานแสนสาหัสจากการทำงานอย่างหนัก ขาดแคลนอาหาร ไม่มีเสื้อผ้าจะใส่ ถึงขนาดต้องนุ่งผ้าเตี่ยว (ตามภาพ) เชลยศึกผิวขาวป่วยตายจากมาลาเรีย อหิวาต์ แผลเน่าติดเชื้อ โรคบิด และขาดอาหาร แพทย์ที่มาจากยุโรปไม่ค่อยคุ้นเคยกับการรักษาโรคภัยไข้เจ็บในป่าดงดิบของกาญจนบุรี ศพของทาสแรงงานฝรั่งเหล่านี้ถูกฝังไว้บริเวณริมทางรถไฟตลอดสาย ตายตรงไหนก็ฝังตรงนั้น ศพนับหมื่นถูกฝังไว้เรี่ยราด เมื่อสงครามยุติลง หน่วยงานชื่อ Commonwealth War Grave Cemetery (CWGC) ที่ดูแลด้านการศพและสุสานของกลุ่มประเทศเครือจักรภพ (ของอังกฤษ) เข้ามาย้ายศพเหล่านี้ไปยังสุสานเพื่อจัดระเบียบและทำพิธีฝังอย่างสมเกียรติ ซึ่งสุสานอยู่ในกาญจนบุรี ๒ แห่งและในพม่า ๑ แห่ง

ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ สิ้นสุดลง เมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๙ กองทัพญี่ปุ่นยอมแพ้เพราะถูกกองทัพอเมริกันทิ้งระเบิดปรมาณู ๒ ลูกที่ฮิโรชิมาและนางาซากิ กลุ่มชาติพันธมิตรที่เคียดแค้นทหารซามูไร ขอสอบสวนการทรมานเชลยศึกแบบทีใครทีมัน ฝ่ายชนะสงครามนำตัวทหารญี่ปุ่น ๑๑๑ นายที่ทรมานนักโทษเยี่ยงทาสไปขึ้นศาล ซึ่งศาลสั่งลงโทษประหารชีวิตทหารญี่ปุ่นจอมโหดไป ๓๒ นาย

สะพานข้ามแม่น้ำแควเป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญยิ่ง เป็นสะพานที่สำคัญที่สุดของเส้นทางรถไฟสายมรณะ

สะพานนรกใช้เวลาในการสร้างเสร็จเพียง ๑ ปี ตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ.๒๔๘๕ ถึงเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๔๘๖ มีพิธีเปิดเป็นทางการเมื่อ ๒๕ ธันวาคม ๒๔๗๖ ซึ่งสะพานแห่งนี้ เชิญแขก เรียกเครื่องบินฝ่ายสัมพันธมิตรมาทิ้งระเบิดใส่จนพังพินาศครั้งแรกเมื่อ ๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๘๘ และมาทิ้งระเบิดอีกหลายครั้งซึ่งกองทัพญี่ปุ่นก็บังคับเชลยศึกเหล่านี้สร้างขึ้นมาใหม่ทุกครั้ง

สะพานข้ามแม่น้ำแควและทางรถไฟสายมรณะ เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของโลกที่มีคุณค่าทางจิตใจ เป็นสัญลักษณ์ของสงครามมหาเอเชียบูรพาที่เกิดขึ้นในประเทศไทย สร้างขึ้นด้วยชีวิตของผู้คนที่ถูกบังคับมากกว่าหนึ่งแสนคนมาจาก ๑๔ ชนชาติ เป็นทางรถไฟสายเดียวในโลกที่มีผู้คนมาสร้างมากที่สุด เชลยศึกผู้หนึ่งได้เขียนบันทึกเอาไว้ว่า ขบวนรถไฟที่วิ่งไปบนรางเหล็กทุกไม้หมอนรถไฟ เปรียบเสมือนวิ่งไปบนเรือนร่างของชีวิตมนุษย์ที่ต้องสูญเสียไป

เมื่อสงครามโลกครั้งที่ ๒ ยุติลงรัฐบาลไทยต้องซื้อทางรถไฟสายนี้มาจากอังกฤษด้วยเงินจำนวน ๕๐ ล้านบาทแบ่งจ่าย ๓ งวด แต่ก็ไม่สามารถจะรักษาทางรถไฟไว้ได้ทั้งหมดจาก ๔๓๐ กิโลเมตรมีการรื้อออกเหลือเพียง ๑๓๐ กิโลเมตร

ผู้เขียนเคยได้รับการร้องขอจากเพื่อนชาวดัตช์ (เนเธอร์แลนด์) ให้พาเขาไปคารวะที่หลุมศพของบรรพบุรุษที่สุสานบ้านดอนรัก ซึ่งเป็นระเบียบ สะอาด สงบ สวยงาม สมเกียรติแก่ผู้วายชนม์ทั้งหลาย จึงต้องมาค้นคว้าหาข้อมูลตรงนี้เพื่อแบ่งปัน ขอย้ำว่าข้อมูลที่ละเอียดเจาะลึกนี้มาจากรัฐบาลออสเตรเลียเข้ามาจัดทำรวมทั้งการก่อสร้างอนุสรณ์ที่ช่อง Hellfire Pass ตลอดทั้งปีมีชาวต่างประเทศที่ทราบประวัติศาสตร์อันแสนระทม ได้เข้ามาทำพิธีระลึกถึงสงครามและคารวะศพของเพื่อนร่วมชาติมิได้ขาด

อดีตเชลยศึกชาวอังกฤษชื่อ Harry Motteram ที่รอดชีวิตจากความเป็นทาสนรกสร้างสะพานข้ามแม่น้ำแคว เป็นอดีตเชลยศึกคนสุดท้าย เสียชีวิตลงเมื่อ ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๕๘ ตอนอายุ ๙๔ ปี เคยเล่าให้ลูกฟังก่อนเสียชีวิตว่า ต้องทำงานวันละ ๑๘ ชั่วโมง ได้ทานข้าวเพียงวันละ ๑ ถ้วยกาแฟ ก่อนเสียชีวิตทาสเดนตายคนนี้เคยขอกลับมาเยี่ยมชมสะพานและทางรถไฟมรณะที่กาญจนบุรี เพื่อยืนยันกับลูกหลานว่า สถานที่แห่งนี้คือ นรก