พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๔ มุทุลักขณชาดก : ฤๅษีกำหนัดกาม

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๔ มุทุลักขณชาดก
ฤๅษีกำหนัดกาม

กาลครั้งหนึ่งพระโพธิสัตว์เกิดเป็นฤๅษีสำเร็จอภิญญา บำเพ็ญเพียรอยู่ในป่าหิมพานต์ ต่อมาได้เข้าไปพำนักอยู่ในพระราชอุทยานเมืองพาราณสี เช้าวันหนึ่งฤๅษีได้เดินบิณฑบาตไปจนถึงประตูวัง พระราชาทอดพระเนตรเห็นแล้วทรงเลื่อมใส จึงนิมนต์ให้เข้าไปฉันอาหารแล้วนิมนต์ให้อยู่ในอุทยาน ฤๅษีจึงอยู่ในสวนหลวงเป็นเวลา ๑๖ ปี วันหนึ่งพระราชาเสด็จไปปราบกบฏแถบชายแดน จึงมอบหน้าที่ถวายภัตตาหารแก่มเหสี คราวหนึ่งพระนางได้เตรียมอาหารเสร็จแล้ว แต่ยังไม่เห็นฤๅษีมา เลยคิดว่าฤๅษีจะมาช้า พระนางจึงเอนกายรอที่ท้องพระโรง ขณะนั้นฤๅษีก็เหาะเข้าทางหน้าต่างเห็นรูปกายของพระนาง อำนาจแห่งความงามทำให้ฤๅษีเกิดกิเลส ฌานจึงเสื่อมทันที หลังจากนั้นท่านฤๅษีก็กินไม่ได้นอนไม่หลับมา ๗ วันเต็มๆ ร่างกายซูบผอมลง นอนซมอยู่แต่ในอาศรม
วันที่ ๗ พระราชาเสด็จกลับมาพอดี พระองค์ทรงทำกิจต่างๆ ในวังเสร็จเรียบร้อยแล้วก็เสด็จเข้าไปหาฤๅษีที่อาศรม เห็นสภาพของฤๅษีมีอาการน่าเป็นห่วง จึงถามถึงสาเหตุ ฤๅษีตอบว่า “เพราะข้ามีจิตใจชอบพระมเหสีของพระองค์ จึงทำให้ฌานเสื่อม” พระองค์ทรงยินดีมอบพระนางให้แก่ฤๅษี
พระนางได้เอ่ยกับฤๆษีว่าต้องมีเรือน ๑ หลัง ฤๅษีก็ได้ขอพระราชทานจากพระราชา พระราชามอบเรือนให้หลังหนึ่ง พระนางไม่เข้าไปด้วยเรือนหลังนั้นสกปรกมาก ฤๅษีจึงไปนำตระกร้ามาจากพระราชสำนักมาโกยขยะทิ้ง ทำความสะอาดทีละอย่างๆ และตักน้ำจนเต็มตุ่ม ขณะกำลังนั่งอยู่บนเตียง พระนางดึงไหล่ของพระฤๅษีฉุดให้ก้มลงตรงหน้า พลางตรัสว่า “ท่านไม่รู้ตัวเองเลยหรือว่าท่านเป็นอะไร สมณะหรือพราหมณ์”
ฤๅษีฟังเช่นนี้ก็ได้สติกลับคืนมา ที่ผ่านมาท่านไม่รู้ตัวเลยเพราะอำนาจกิเลส จึงนำพระเทวีไปถวายคืนพระราชา ฤๅษีได้อำลาพระราชากลับไปบำเพ็ญศีลภาวนาที่ป่าดังเดิม และไม่หวนกลับมาที่วังอีกเลย

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“เมื่อเผชิญหน้ากับกิเลสตัณหา ควรใช้สติและปัญญากำกับอยู่เสมอ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
สพฺพา อาสตฺติโย เฉตฺวา วิเนยฺย หทเย ทรํ
อุปสนฺโต สุขํ เสติ สนฺตึ ปปฺปุยฺยํ เจตสา
ผู้ที่ตัดตัณหาเครื่องเกี่ยวข้องได้ทั้งหมด จึงเป็นผู้สงบอยู่เป็นสุข เพราะถึงสันติทางใจ (๑๕/๒๙๕)

ภาพจาก YouTube