คชสีห์ (รูปร่างคล้ายราชสีห์ แต่มีงวงเหมือนช้าง ) : สัตว์หิมพานต์

คชสีห์สิหราช		มยุเรศเหมหงส์
องคตยศยง		หนุมานทะยานกาย

จาก ปุณโณวาทคำฉันท์ โดย พระมหานาค วัดท่าทราย
จำหลักไว้ที่บานประตูมุกพระมณฑปพระพุทธบาทสระบุรี ซึ่งตกแต่งด้วยรูปสัตว์ต่างๆ มีภาพคชสีห์อยู่ด้วย

คชสีห์
สัตว์ในจินตนาการที่กวีหรือจิตรกร พรรณนาถึง อาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์หรือเขาไกรลาส
ปรากฏในวรรณคดีไตรภูมิพระร่วง และรามเกียรติ์

คชสีห์ คือสัตว์หิมพานต์และสัตว์ในนิยาย มีรูปร่างคล้ายราชสีห์ แต่มีงวงเหมือนช้าง เขี้ยวหน้าเป็นงา หัวเป็นช้างมีหงอน

ตามอาร์มแผ่นดินสมัยรัชกาลที่ ๕ ก็มีรูปราชสีห์และคชสีห์ขนาบอยู่สองข้างดวงตรา เมื่อเลิกตราอาร์มแผ่นดินมาใช้ตราครุฑแล้ว โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้าและกรมตำรวจก็นำตราอาร์มแผ่นดินที่กล่าวมา ใช้เป็นตราหน้าหมวกนักเรียนนายร้อย และเป็นเครื่องหมายของสถาบันทั้งสอง นอกจากนี้ตราคชสีห์ยังนำมาประกอบเป็นตราเครื่องหมายกรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภรักษาพระองค์ด้วย

รูปคชสีห์นี้มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา วัดหลายแห่งตกแต่งด้วยรูปปั้นสัตว์ต่างๆ ดังหนังสือ คำให้การขุนหลวงหาวัด ฉบับหลวง กล่าวว่า "...รูปปั้นสิบสองนักษัตรที่ไว้ในวัดพระศรีสรรเพชญ์อยู่นั้น อันรูปเหล่านี้ เมื่อครั้งพระเจ้าอู่ทองตั้งกรุงแล้ว จึงสั่งให้ช่าง พราหมณ์ปั้นรูป แล้วจึงหล่อไว้ด้วยทองสำริด เป็นรูปสิบสองนักษัตร ทั้งรูปมนุษย์ เป็นรูปพราหมณ์ มีรูปช้างเอราวัณ รูปม้าสินธพ รูปคชสีห์ ฯลฯ อันสัตว์เหล่านี้อย่างละคู่..."