วัดป่าเลไลย์ จ.กาญจนบุรี - จริงหรือ? ที่กล่าวอ้างอิงในตำนานนิทานขุนช้างขุนแผน

พระพุทธรูปปางเลไลยก์ ประดิษฐานในมณฑป โบราณสถานที่เหลือแต่เพียงโครงสร้างด้านข้าง ส่วนยอดได้พังทลายลงไม่ปรากฏให้เห็น

วัดป่าเลไลย์
ตำบลลาดหญ้า อำเภอเมืองกาญจนบุรี จังหวัดกาญจนบุรี

วัดป่าเลไลย์ เป็นวัดร้างที่สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยอยุธยา ตั้งอยู่ตำบลลาดหญ้า อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี บริเวณนี้เคยเป็นเมืองหน้าด่านสกัดกั้นการเดินทัพของพม่า ตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้นจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เดิมชาวบ้านเรียกว่า "วัดผ่าอก" เนื่องจากแต่เดิมมีพระพุทธรูปปางมารวิชัยประดิษฐานอยู่ภายในมณฑป แต่ได้ถูกคนร้ายลักลอบเจาะอกองค์พระจนทะลุ จึงได้ชื่อว่า วัดผ่าอก

ในปี พ.ศ.๒๕๑๗ พระสงฆ์และชาวบ้านได้ร่วมกันสร้างพระพุทธรูปปางป่าเลไลยก์ขึ้นแทน ซึ่งมีผู้กล่าวสั้นๆ แต่เพียงว่าเพื่อให้สอดคล้องเนื้อเรื่องเสภา เรื่องขุนช้างขุนแผน

ผู้โพสต์ได้ลองเก็บเนื้อความว่าด้วยเรื่องขุนช้างขุนแผน และมีเหตุผลจะชี้แจงไว้ให้ปรากฏว่า ในหนังสือคำให้การชาวกรุงเก่า เล่าว่า เรื่องขุนช้างขุนแผนเป็นเรื่องจริงเกิดขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา

ในตอนที่มีการกล่าวถึงวัดป่าเลไลย์นั้น มิใช่เป็นวัดป่าเลไลย์ที่ตั้งอยู่ในกาญจนบุรี แต่เป็นวัดป่าเลไลย์ สุพรรณบุรี

พลายแก้วหรือขุนแผน บวชเป็นเณรเมื่ออายุ ๑๕ ปี ที่วัดส้มใหญ่ เมืองกาญจนบุรี จากนั้นกราบลาท่านสมภารวัดส้มใหญ่ ขอย้ายมาเล่าเรียนเพิ่มเติมที่วัดป่าเลไลยก์ (วัดป่าเลไลยก์วรวิหาร) สุพรรณบุรี

ในกลอนเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนที่ พลายแก้วบวชเณร อธิบายว่า

๏ จะกล่าวถึงพลายแก้วแววไว		เมื่อบิดาบรรลัยแม่พาหนี
ไปอาศัยอยู่ในกาญจน์บุรี		กับนางทองประศรีผู้มารดา
อยู่มาจนเจ้าเจริญวัย		อายุนั้นได้ถึงสิบห้า
....ฯลฯ....		.
.		.
จึงอ้อนวอนมารดาได้ปรานี		ลูกนี้จะใคร่รู้วิชาการ
พระสงฆ์องค์ใดวิชาดี		แม่จงพาลูกนี้ไปฝากท่าน
ให้เป็นอุปัชฌาย์อาจารย์		อธิษฐานบวชลูกเป็นเณรไว้ ฯ
๏ ครานั้นทองประศรีผู้มารดา		ได้ฟังลูกว่าหาขัดไม่
อันสมภารที่ชำนาญในทางใน		ท่านขรัววัดส้มใหญ่แลดีครัน
....ฯลฯ....		.
.		.
ครั้นว่ามาถึงวัดส้มใหญ่		เอาข้าวของตั้งไว้ศาลาหน้า
แม่พาพลายแก้วผู้แววตา		ไปกราบไหว้วันทาท่านสมภาร
ท่านเจ้าขาฉันพาลูกมาบวช		ช่วยเสกสวดสอนให้เป็นแก่นสาร
ด้วยขุนไกรบิดามาถึงกาล		จะได้อธิษฐานให้ส่วนบุญ
....ฯลฯ....		.
.		.
เณรแก้วได้ตำรับของท่านขรัว		คิดถึงตัวอยากเรียนให้ยิ่งกว่า
วันหนึ่งจึงเข้าไปวันทา		จะขอลาไปสุพรรณบุรี
ไปสืบหาวิชาเรียนต่อไป		ท่านสมภารชอบใจหัวเราะรี่
ท่านวัดปาเลไลยนั้นขยันดี		กับสีกาทองประศรีรู้จักกัน
....ฯลฯ....		.
.		.
รํ่าเรียนจบแล้วท่านบอกให้		ว่าวัดป่าเลไลยดีหนักหนา
ว่ารู้จักมานานกับมารดา		แม่จงพาลูกนี้ไปฝากไว้ ฯ

โบราณสถานที่สำคัญในวัดป่าเลไลย์ ได้แก่ มณฑป วิหาร และเจดีย์ โบราณวัตถุที่พบได้แก่ ภาชนะดินเผา เครื่องสังคโลก เครื่องถ้วยหิน ฯลฯ

ภายในวัดมีโบราณสถานสำคัญประกอบด้วยประกอบด้วย มณฑปก่ออิฐถือปูน ฐานรูปสี่เหลี่ยมจตุรัสประกอบด้วยชุดบัวคว่ำ มีซุ้มพระยืนทางด้านทิศเหนือทิศใต้ และทิศตะวันตก ประตูเข้าอยู่ทางทิศตะวันออก

ภายในมณฑปประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้น ปางป่าเลไลยก์ขนาดใหญ่ มีวิหารก่ออิฐถือปูนตั้งอยู่บนฐานหน้ากระดานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีประตูทางเข้าอยู่ทางด้านทิศตะวันออกสองประตู ทางด้านทิศเหนือและทิศใต้มีบันไดขึ้นสู่วิหาร มีเจดีย์นอกกำแพงแก้วเป็นเจดีย์ทรงกลมก่ออิฐถือปูน ตั้งอยู่บนฐานรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส ส่วยยอดหักพัง ทางด้านทิศใต้ของเจดีย์มีฐานโบราณสถานรูปแปดเหลี่ยม กำแพงแก้วก่อด้วยอิฐหนาประมาณ ๑ เมตร มีประตูทางเข้าทางด้านทิศตะวันออกและทิศเหนือ บริเวณด้านทิศใต้ของกำแพงแก้วมีฐานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ปัจจุบัน วัดป่าเลไลยก์ถูกเรียกรวมอยู่ในโบราณสถานเขตเมืองกาญจนบุรีเก่า รวมกับวัดขุนแผนและวัดแม่หม้าย จากถนนแสงชูโต วิ่งตรงผ่านแยกแก่งเสี้ยน เข้าทางหลวงหมายเลข ๓๑๙๙ วิ่งตรงผ่านแยกลาดหญ้าไปประมาณ ๓ กม. จะพบวัดอยู่ทางซ้ายมือ ก่อนถึงเขาชนไก่

พุทธลักษณะงดงามมาก...พระพุทธรูปปูนปั้นประทับยืน พระหัตถ์ทั้งสองประสานกันที่หน้าพระเพลา พระเนตรทอดยาวลงต่ำ

พระอุโบสถเก่า วัดป่าเลไลย์

ภายในพระอุโบสถ ประดิษฐานพระพุทธรูปในพระอิริยาบถต่างๆ

พระพุทธรูปปางเลไลยก์ - พระอิริยาบถประทับนั่งบนโขดหิน ห้อยพระบาททั้งสองข้าง พระหัตถ์วางหงายบนพระชานุ แสดงมุทราทรงรับของถวาย
พระหัตถ์ซ้ายคว่ำวางบนพระชานุ มีช้างปาลิไลยก์ชูงวงยึดคนโทน้ำหมอบที่พื้นข้างขวา และลิงถือรวงผึ้งอยู่ข้างซ้าย ในพรรษาที่ ๑๐ เมื่อพระพุทธองค์
ประทับ ณ โฆสิตาราม เมืองโกสัมพี ในครั้งนั้นพระสงฆ์สาวกไม่สามัคคีปรองดองกัน ประพฤตินอกพระโอวาท ด้วยอำนาจมานะทิฏฐิ พระพุทธองค์จึง
เสด็จจาริกแต่พระองค์เดียวไปยังป่าปาลิไลยกะ ทรงอาศัยพระยาช้างปาลิไลยก์ ต่อมาพระยาวานรออกเที่ยวตามยอดไม้โดยลำพัง ได้พบพระยาช้าง
ทำวัตรปฏิบัติถวายพระพุทธองค์ด้วยความเคารพ จึงบังเกิดกุศลจิต ครั้นพบรวงผึ้งจึงนำมาถวายพระพุทธองค์

รูปปั้นลิงถือรวงผึ้งถวายพระพุทธเจ้า ... ครั้งหนึ่ง พระพุทธเจ้าเสด็จไปจำพรรษาในป่าโดยลำพังพระองค์
ไม่มีพุทธอุปัฏฐาก ลิงตัวหนึ่งเห็นช้างปรนนิบัติถวายพระพุทธเจ้า ก็นำรวงผึ้งไปถวายบ้าง