มณิฆังสสูกรชาตกะ ชาดก

มณิฆังสสูกรชาตกะ

ชาดกเรื่องนี้ ปรากฏเป็นอันดับที่ ๕ ในอัพภันตรวัคค์ อันเป็นวรรคที่ ๔ ตามคัมภีร์ติกกนิบาต สำนวนล้านนา และคัมภีร์ฝ่ายบาลี คือ พระไตรปิฎกขุททกนิกายชาดก และชาตกัฏฐกถาอัตถวัณณนา ซึ่งเรียกชาดกนี้ว่า มณิสูกรชาตก

เหตุปรารภของเรื่องคือ เมื่อพระพุทธศาสนาเป็นที่ยอมรับของประชาชนมากขึ้นทำให้พวกนักบวชศาสนาอื่นเสื่อมจากลาภและสักการะ จึงวางแผนใช้นางสุนทรีผู้เป็นสาวิกาให้ทำดังหนึ่งว่าอยู่ในกุฏิเดียวกันกับพระพุทธเจ้า คือทำท่าเดินออกจากเชตวันมหาวิหารตอนเช้าขณะที่คนกำลังไปวัด และทำดังหนึ่งว่าเดินเข้าไปตอนค่ำ เมื่อถูกถามนางก็ตอบอย่างมีเลศนัย เมื่อคนที่ไม่ใช่พระอริยเจ้าเริ่มเกิดความสงสัย พวกนักบวชนอกศาสนาก็จ้างวานให้พวกโจรฆ่านางเสีย แล้วนำไปหมกไว้ที่กองหยากเยื่อหน้าพระวิหารเชตวัน แล้วพากันไปกราบทูลให้พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงทราบ และเมื่อค้นพบเข้า พญาก็ให้เขาเอาซากใส่แคร่หามประกาศไปตามถนนสายต่างๆ ทั่วเมืองพาราณสี แล้วโปรดให้เก็บซากศพนางไว้ในป่าช้าผีดิบ ขณะเดียวกันก็ให้ราชบุรุษสืบสวนหาต้นเหตุที่แท้จริง จนได้ทราบความจากเหล่าโจรนั้นที่กำลังนั่งดื่มเหล้ากันอยู่ และคุยกันถึงเรื่องการฆ่านางสุนทรี ราชบุรุษจึงไปกราบทูลให้พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงพิจารณาความ เมื่อทรงทราบความจริงแล้วก็ให้พวกนักบวชดังกล่าวแห่ศพนางไปตามถนนสายต่างๆ พร้อมประกาศว่าพวกเขาจ้างฆ่านางเอง ชาวเมืองจึงรู้ความจริงนั้น พระพุทธเจ้าจึงทรงนำเรื่องราวในอดีตที่แสดงให้เห็นว่าพระองค์เหมือนแก้วมณี ที่คนยิ่งขัดก็ยิ่งผ่องใส ไม่มีใครสามารถทำลายพระเกียรติของพระองค์ได้ เหมือนเรื่องสุกรที่พยายามเอาโคลนตมกลบถ้ำแก้วมณี มาตรัสเล่าให้เหล่าภิกษุฟัง ที่เชตวันมหาวิหาร เมืองสาวัตถี ดังนี้

ในครั้งที่พระเจ้าพรหมทัตเสวยราชย์ในเมืองพาราณสีนั้น พระโพธิสัตว์ได้เกิดในตระกูลพราหมณ์ เมื่อเจริญวัยแล้วได้เห็นโทษการอยู่ครองเรือน จึงออกไปบวชเป็นพระฤๅษีในป่าหิมพานต์ ในที่ใกล้ๆ กับอาศรมของโพธิสัตว์นั้น มีถ้ำแก้วมณีอยู่แห่งหนึ่ง มีสุกรประมาณ ๓๐ ตัว อาศัยอยู่ในถ้ำแห่งนั้น

วันหนึ่งเงาราชสีห์ตัวหนึ่งปรากฏที่ผนังถ้ำ ทำให้สุกรพากันเกรงกลัวมากถึงกับซูบผอม พวกมันจึงปรึกษากันว่าควรจะทำอย่างไรจึงจะให้เงาของราชสีห์นั้นหายไป แล้วตกลงกันว่าให้สุกรทุกตัวลงนอนเกลือกกลั้วโคลนตมในสระแห่งหนึ่งใกล้ๆ ที่นั้นแล้วขึ้นมาครูดกับผนังถ้ำเพื่อให้โคลนตมติดผนังกลบเงานั้น แต่ยิ่งขัดผนังถ้ำมากเท่าใดผนังถ้ำซึ่งเป็นแก้วมณีก็ยิ่งใสมากขึ้นเท่านั้น ผลสุดท้ายจึงพากันเข้าไปถามถึงสาเหตุต่อพระฤๅษี ซึ่งท่านก็บอกความจริงให้ทราบและแนะนำให้พวกมันไปอยู่ที่อื่น ซึ่งพวกมันก็เชื่อตามนั้น

ประชุมชาดกมีดังนี้ พระฤๅษีครั้งนั้น ก็ถือพระตถาคตผู้เป็นพระอรหันต์สัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งทรงเป็นที่พึ่งแก่โลกทั้งสามนั่นเอง

(ที่มา : สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคเหนือ, มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ จัดพิมพ์เผยแพร่)