คัมภีร์ "มหาวิบาก" (พระธรรมเทศนาพื้นเมืองล้านนา)

มหาวิบาก

ธัมม์ หรือคัมภีร์ชื่อ มหาวิบาก เป็นคัมภีร์ที่นิยมใช้เทศน์โปรดผู้ป่วยหนัก เชื่อว่าหากได้ “ฟังธัมม์” กัณฑ์นี้แล้ว ผู้ป่วยนั้นถ้าอาการไม่ดีขึ้นก็จะตายโดยสงบ

เรื่องย่อมีอยู่ว่า พระพุทธเจ้าได้แสดงธรรมเทศนา ความว่า กาลครั้งหนึ่ง ยังมีเศรษฐีคนหนึ่งอาศัยอยู่ในเมืองสาวัตถี มีทรัพย์สมบัติถึง ๘๐ โกฏิ แต่เขาเป็นคนที่ขี้เหนียวมาก ไม่ยอมใช้เงินซื้ออาหารดีๆ มากิน กินปลายข้าวต้มทุกวัน เสื้อผ้าก็ใส่เสื้อผ้าที่ทอด้วยป่าน เวลาจะเดินทางไปที่ใดก็จะนั่งเกวียนเก่าๆ ไม่ยอมทำบุญทำทาน เพราะกลัวว่าทรัพย์สมบัติที่มีอยู่จะหมดไป ต่อมาไม่นานเศรษฐีก็ป่วยตาย หลังจากเศรษฐีตาย พระยาปเสนทิโกสละ กษัตริย์ผู้ครองเมือง จึงได้สั่งให้ทหารไปขนทรัพย์สมบัติของเศรษฐีมาไว้ยังท้องพระคลังเพราะเศรษฐีไม่มีผู้สืบสกุล ซึ่งใช้เวลาถึง ๗ วัน จึงขนทรัพย์สมบัติมาไว้ในท้องพระคลังได้หมด วันต่อมาพระยาปเสนทิโกสละก็ได้เฝ้าพระพุทธเจ้า และทรงเล่าเรื่องราวของเศรษฐีให้พระพุทธเจ้าฟัง แล้วทรงทูลถามว่าเหตุใดเศรษฐีจึงไม่สามารถใช้ทรัพย์สมบัติมากมายที่ตนเองมีได้ และทำไมเศรษฐีจึงไม่มีผู้สืบสกุล

พระพุทธเจ้าจึงได้แสดงธรรมเทศนาถึงกรรมเก่าของเศรษฐีว่า ในชาติก่อนเศรษฐีเป็นกุฎุมพีคนหนึ่งอยู่ในเมืองพาราณสี เขาเป็นคนไม่ชอบทำบุญทำทาน วันหนึ่งมีพระมาบิณฑบาตเขาก็ได้ตะโกนบอกคนทั้งหลายว่า มีพระมาบิณฑบาต ใครอยากทำบุญก็ให้รีบมา จากนั้นเขาก็มุ่งหน้าเข้าไปไม่ได้สนใจที่จะทำบุญ เมียของนายกุฎุมพีเป็นคนชอบทำบุญจึงได้จัดหาอาหารมาใส่บาตร นายกุฎุมพีกลับมาเห็นเมียใส่บาตรจึงเกิดความเสียดายอาหาร จึงเป็นสาเหตุที่ชาตินี้เขาจึงไม่สามารถใช้สมบัติที่ตนเองมีได้ ส่วนสาเหตุที่ทำให้ไม่มีผู้สืบสกุลเพราะได้ฆ่าลูกชายของพี่ชายตัวเองที่ไปบวชเป็นฤๅษีอยู่ในป่าตาย เพราะกลัวหลานจะแย่งทรัพย์สมบัติที่เคยเป็นของพ่อคืน เพราะก่อนออกบวชพี่ชายได้ยกทรัพย์สมบัติให้เขาหมดแล้ว แต่จากกุศลที่กุฎุมพีได้ตะโกนให้ผู้คนรู้ว่ามีพระมาบิณฑบาต จึงส่งผลให้เมื่อตายไปก็ไปจุติบนสวรรค์ถึง ๗ ชาติ จากนั้นก็มาเกิดเป็นเศรษฐีอยู่เมืองสาวัตถี แต่บุญของเศรษฐีก็หมดในชาตินี้แล้ว บาปที่ได้ฆ่าลูกของพี่ชายและโลภเอาของคนอื่นมาเป็นของตน จึงทำให้เศรษฐีกลายเป็นเปรตชื่อมิตฉันทะ จากนั้นพระพุทธเจ้าก็ได้แสดงธรรมเทศนาถึงตระกูลของเปรต ๗ จำพวก และตรัสว่าสัตว์ทั้งหลายประกอบด้วย อกุศลบท ๑๐ ประการ ได้แก่ กายทุจริต ๓ ประการคือ ฆ่าสัตว์ ขโมยของผู้อื่น และประพฤติผิดในกาม วจีทุจริต ๔ ประการคือ พูดเท็จ กล่าวคำหยาบ กล่าวคำอันหาประโยชน์ไม่ได้ นินทาผู้อื่น มโนทุจริต ๓ ประการคือ โลภเอาของๆ ผู้อื่น ตายไปจะเกิดเป็นลิง บุคคลใดถ่มน้ำลายใส่ผู้อื่นก็จะเกิดเป็นแร้ง กา บุคคลใดไม่มีความเมตตากรุณาต่อสัตว์จะเกิดเป็นแมงป่อง เสือ หมี บุคคลใดเมื่อให้ทานโดยความไม่เต็มใจจะเกิดเป็นครุฑ นาค และบุคคลใดไม่รู้จักบุญคุณพ่อแม่จะเกิดเป็นหมา เหล่านี้คือธรรมวิบากของสัตว์ทั้งหลาย

ที่มา : มหาวิบาก สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนือ มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ พิมพ์เผยแพร่