ดินแดน "สิบสองจุไทย"

ดินแดน สิบสองจุไทย

สิบสองจุไทเป็นชื่อดินแดน ปัจจุบันอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของเวียดนาม มีอาณาเขตทิศเหนือติดต่อกับเขตตังเกี๋ย ภาคใต้ของประเทศจีน ทิศตะวันออกติดต่อกับแม่น้ำดำ ทิศตะวันตกติดต่อกับเขตหัวพันหรือซำเหนือของประเทศลาว

เมืองสำคัญที่เก่าแก่มีชื่อว่ามีเมืองแถนหรือเดียนเบียนฟู

สิบสองจุไท มีความหมายว่า สิบสองเขตแดนของไทหรือสิบสองเจ้าไท

แต่เดิมบริเวณที่เรียกว่า สิบสองจุไท ประกอบด้วยเมืองใหญ่น้อยรวมสิบหกเมือง เรียกชื่อว่า สิบหกเจ้าไท ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๒๗-๒๔๒๘ ฝรั่งเศส จีนและเวียดนาม ได้ลงนามในสนธิสัญญาเทียนสิน เพื่อกำหนดเขตแดนเวียดนามและประเทศจีนใหม่ ดินแดนสิบหกเจ้าไทจำนวนหกเมือง จึงได้ถูกรวมเข้ากับประเทศจีน เหลืออยู่เพียงสิบเมืองในเขตเวียดนาม ต่อมาฝรั่งเศสได้จัดการปกครองของเวียตนามอีกครั้ง โดยยกฐานะอำเภอสองอำเภอขึ้นเป็นเมืองคือ เมืองมุนและเมืองควาย รวมเข้ากับเมืองที่มีอยู่เดิมสิบเมือง จึงเป็นสิบสองเมือง เรียกว่า สิบสองเจ้าไทหรือสิบสองจุไท

สิบสองจุไท มีพลเมืองหลายกลุ่มชาติพันธุ์ โดยมีชาวไทดำหรือผู้ไทและไทขาวเป็นพลเมืองหลัก แต่เดิมเมืองแต่ละเมืองของที่นี่ จะมีเจ้าปกครองเป็นอิสระต่อกัน ประกอบด้วยเมืองไทขาว สี่เมือง ได้แก่ เมืองไล เมืองเจียน เมืองมุน เมืองบาง เมืองของไทดำ แปดเมือง ได้แก่ เมืองแถน เมืองควาย เมืองดุง เมืองม่วย เมืองลา เมืองโมะ เมืองหวัดและเมืองซาง

ความเป็นมาของสิบสองจุไท จากการขุดค้นทางโบราณคดี พบว่าสิบสองจุไท มีร่อยรอยของคนที่อาศัยอยู่บริเวณเมืองแถน มาตั้งแต่สมัยยุคหินเก่า เชื่อกันว่า เมืองแถนเป็นถิ่นฐานดั้งเดิมและศูนย์กลางของสิบสองจุไท มาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ต่อมาราวพุทธศตวรรษที่ ๑๗ พระเจ้าแผ่นดินกรุงศรีสัตนาคนหุตหรือล้านช้าง ได้ขยายอำนาจและอาณาเขตมายึดสิบสองจุไท พวกผู้ไทจึงอยู่ภายใต้การปกครองของศรีสัตนาคนหุต จนถึงราวพุทธศตวรรษที่ ๒๒ อำนาจของกรุงศรีสัตนาคนหุตอ่อนแอลง มีการแตกแยกเป็นสองอาณาจักรคือ ล้านช้างหลวงพระบางและล้านช้างเวียงจันทน์

ดินแดนสิบสองจุไท จึงถูกแบ่งแยกตามไปด้วย คือฝ่ายตะวันตก มีเมืองพวนและเมืองเชียงขวาง อยู่ในการปกครองของเวียงจันทน์ ส่วนหัวเมืองฝ่ายเหนือขึ้นไป เจ้านครหลวงพระบางแต่งขุนนางตำแหน่งหัวพันไปปกครองดินแดนนี้ จึงเรียกว่า เขตหัวพัน สำหรับหัวเมืองที่อยู่ห่างไกลออกไปที่เหลือ ทางหลวงพระบางให้เจ้าเมืองปกครองกันเอง ในฐานะประเทศราช

ต่อมาเมื่อเมืองหลวงพระบางและเวียงจันทน์ ตกอยู่ในอิทธิพลของสยาม สิบสองจุไทจึงนับอยู่ในอาณาเขตของสยามด้วย ครั้นเมื่อประเทศเวียดนามขยายอำนาจมาทางตะวันตกและจีนได้ขยายอำนาจลงมาทางใต้ เจ้าไททั้งหมดก็ยอมส่งบรรณาการให้จีนและเวียดนามเพิ่มอีก สิบสองจุไทจึงได้ชื่อว่า เมืองสามฝ่ายฟ้า เป็นเสมือนรัฐกันชน ยอมรับอำนาจของสามอาณาจักร

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ พวกฮ่อ ยกกำลังมาตีหัวเมืองสิบสองจุไทกับเมืองพวน และยึดเมืองทั้งสองไว้ได้ แล้วขยายอำนาจไปถึงเวียงจันทน์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ จึงโปรดให้ เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี ยกกองทัพไปปราบฮ่อจนสำเร็จ แต่ต่อมาฝรั่งเศสก็อ้างกับสยามว่า สิบสองจุไทเป็นเมืองในปกครองของเวียดนาม เมื่อตนมีอำนาจเหนือเวียตนาม ก็ย่อมมีอำนาจเหนือประเทศราชของเวียตนามด้วย ฝรั่งเศสจึงแต่งตั้งให้เจ้าเมืองไล หนึ่งในหัวเมืองไทปกครองสิบสองจุไทสืบมา จนกระทั่งเวียดนามเปลี่ยนแปลงการปกครองในสมัยโฮจิมินห์ สิบสองจุไทก็รวมเข้ากับเวียตนามจนถึงปัจจุบัน

ขอขอบคุณที่มา : "สิบสองปันนา หลวงพระบาง"