หม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์

หม่อมเจ้าพระประภากรบวรสุทธิวงศ์

หม่อมเจ้าประภากร เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ ประสูติแต่หม่อมทรัพย์ เมื่อวันที่ ๑๙ กรกฎาคม พ.ศ.๒๓๙๘

เมื่อยังทรงพระเยาว์ได้เสด็จไปศึกษาที่สำนักวัดบวรนิเวศวิหาร และได้บรรพชาเป็นสามเณรเมื่อมีชันษา ๑๕ ปี ทรงศึกษาปริยัติกับพระปริยัติธรรมธาดา (ชัง) ครั้งยังเป็นหลวงศรีวรโวหาร จนเข้าแปลพระปริยัติธรรมได้เป็นเปรียญ ๕ ประโยค

ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๑๘ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงผนวชเป็นนาคหลวง ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ครั้งดำรงพระอิสริยยศที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระอุปัชฌายะ ได้รับพระสมณฉายาว่า “ปภากโร”

ต่อมาในปี ๑๓ มีนาคม พ.ศ.๒๔๒๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นหม่อมเจ้าพระราชาคณะ มีสร้อยพระนามเพิ่มเป็น “หม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์” ในคราวเดียวกับทรงตั้งกรมหมื่นวชิรญาณวโรรส สำหรับในการฉลองพระนครครบ ๑๐๐ ปี

ดังความในพระนิพนธ์ พระประวัติตรัสเล่า ที่ว่า

“...อนึ่งในคราวที่เราจะรับกรมแลสมณศักดิ์นั้น จะทรงตั้งหม่อมเจ้าพระประภากรบาเรียน ๕ ประโยค ในสมเดจเจ้าฟ้ากรมกระยาบำราบปรปักษ์ เปนพระราชาคณะด้วย ฯ วันเวลารับกรมในครั้งนั้น เปนธุระของเจ้างารจะกำหนดถวาย ทรงอนุมัติแล้วเปนใช้ได้ ฯ ส่วนวันเวลาที่เราจะรับกรม เสดจพระอุปัชฌายะน่าจะทรงกำหนดประทาน แต่ตรัสสั่งให้เราไปทูลขอสมเดจเจ้าฟ้าพระยาบำราบปรปักษ์ ท่านทรงกำหนดพ้องวันแต่เหลื่อมเวลากับฤกษ์จุดเทียนชัยพระราชพิธีตรุษ ตกในวันพฤหัสบดี เดือน ๔ แรม ๑๒ ค่ำ ปีมเสงตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓ ตรงวันที่ ๑๓ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๒๔ เวลาเช้า ๔ โมง เศษเท่าไรจำใม่ได้ บางทีเสดจพระอุปัชฌายะจะทรงต้องการวันนั้น แต่พ้องพระราชพิธีตรุษ ใม่อาจทรงกำหนดลง จึงตรัสให้ไปทูลขอสมเดจเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์...

พระราชทานสัญญาบัตรทรงตั้งหม่อมเจ้าพระประภากร เปนหม่อมเจ้าพระราชาคณะ มีสมญาขึ้นต้นอย่างนั้นแต่มีสร้อยว่า หม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์ ได้รับพระราชทานพัดแฉกพื้นตาดสี มีตราครุฑประจำรัชกาลที่ ๒ เปนใจกลาง แลเครื่องยศสำหรับพระราชาคณะ...”

หม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์ ทรงถือพัดยศทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ กลางพัดประดับโลหะกะไหล่เงินรูปครุฑยุดนาค อันเป็นพระราชลัญจกรประจำรัชกาลที่ ๒

ในคราวสมโภชพระนครครบ ๑๐๐ ปี นอกจากที่หม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์ จักถวายเทศน์ฉลองพระเดชพระคุณ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ ยังทรงพระนิพนธ์โคลงรามเกียรติ์ ไว้ ๒ ห้องด้วยกัน คือ

ห้องที่ ๑๗๒		./size]
๏ ครธรรพ์ล่ามฤคแล้ว		จากกุรงค์
เถลิงรถประพาศดง .		ขนัดห้อม
ห้าโยชน์กึ่งจึ่งบง		ไศลใหญ่ สูงแฮ
ธารทดกพยุหยาตรพร้อม		สอาดสอ้านสราญแสน ๚
๏ ขับรถลดเลี้ยวเล่น		เล็งกะฎี
เล็กเล็กเนินคิรี .		เรี่ยตั้ง
คเนคนึงซึ่งฤาษี		สรรพรต ปองนอ
ตูไป่ยายียั้ง		ยิ่งกล้ากลากูณฑ์ ๚
ห้องที่ ๑๗๔		./size]
๏ องค์หรินทร์ยินกริ้วพ่า		พิษอัค- นีฤๅ
เหม่เหม่คนธรรพ์ยักษ์ .		หยาบช้า
กูผู้ฤทธิ์สิทธิศักดิ์		ศรสาตร กูเฮย
ฤๅจ่อมเลือดอสูรกล้า		กลาดม้วยหึงปาง ๚
๏ สงครามครานี้พรต		สัตรุด พ่อเอย
หลานพ่อสองปลองยุทธ์ .		เยี่ยงไว้
จงสองพ่อฤทธิรุด		รังทัพ ใหญ่พ่อ
มงกุฎกองขันให้		ทัพหน้าลบกุมาร ๚

ต่อมาหม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์ได้ทรงลาสิกขาในปี พ.ศ.๒๔๒๙

ที่มา : เล่าเรื่องวัดบวรฯ
(เรื่อง ศรัณย์ ม.)