สาวชาววังกับการ Shopping สินค้า

https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2017/04/1-31-696x507.jpg

สาวชาววังกับการ Shopping
ดูแหล่งซื้อและสินค้าฮิต จนถึงเหตุผลที่จะควักซื้อ
ที่มา - ศิลปวัฒนธรรม ฉบับมีนาคม 2547
ผู้เขียน - ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย
เผยแพร่ - วันพุธที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ.2564

เรื่องการเดินจับจ่ายซื้อข้าวของต่างๆ หรือที่เรียกกันติดปากเป็นภาษาต่างประเทศในปัจจุบันว่า “ช้อปปิ้ง” นั้น นับเป็นของโปรดอันดับต้นๆ ของผู้หญิงแทบจะทุกคน ไม่ว่าไพร่ ผู้ดี สามัญชน หรือเจ้านาย ยิ่งพวกมีเงินถุงเงินถังด้วยแล้วปฏิเสธไม่ได้เลยว่าไม่ชอบการช้อปปิ้ง

แต่สำหรับสตรีชาววังในอดีตมีความแตกต่างกับสตรีชาวบ้านเรื่องการช้อปปิ้งอยู่บ้าง ทั้งนี้เกิดจากปัจจัยแวดล้อม ประการแรกคือความจำเป็น

สตรีชาววังไม่ใคร่มีความจำเป็นในการหาซื้อข้าวของต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นของกินของใช้ตลอดจนเครื่องแต่งตัว เพราะของจำเป็นในชีวิตประจำวันนั้น ได้รับพระราชทานประทานจากเจ้านายที่ตนสังกัดอยู่ ตั้งแต่แรกเริ่มถวายตัว ก็จะได้รับพระราชทานประทานเสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่ม เครื่องแต่งตัว ตลอดจนเครื่องประดับจนพอเพียง ยิ่งอยู่ไปทำตัวดีเป็นที่โปรดปรานของเจ้านาย ของพระราชทานประทานที่มีค่ามีราคาก็จะทยอยหลั่งไหลมาไม่เว้นว่าง เรื่องสำคัญอีกเรื่องหนึ่งคือ เรื่องอาหารการกิน ก็ไม่ต้องวิตกกังวลทุกข์ร้อนไปเสาะแสวงหา เพราะมีห้องเครื่อง เจ้าพนักงานประกอบอาหารคาวหวาน ทั้งของเสวยของรับประทานพร้อมพรั่งเกินกว่า ๓ มื้อ ล้วนเป็นอาหารที่เลอเลิศด้วยรสชาติ และมากมายด้วยปริมาณ จนไม่มีผู้ใดคิดถึงความจำเป็นที่จะต้องหาซื้ออาหารมารับประทานเอง

ประการต่อมาคือความเพลิดเพลิน บางคนเดินจับจ่ายซื้อของเพื่อความเพลิดเพลินมากกว่าจะซื้อเพราะความจำเป็น

สำหรับสาวชาววังความเพลิดเพลินได้รับการจัดสรรให้มีอยู่ภายในอาณาเขตพระราชสำนักฝ่ายในอย่างพอเพียง ความเพลิดเพลินของชาววังอยู่ที่การทำกิจกรรมต่างๆ มีทั้งกิจอันเกี่ยวเนื่องกับพระมหากษัตริย์และเจ้านาย และกิจส่วนตัว กิจส่วนตัวนี้ต่างก็ทำกันตามความถนัดและความชอบ เจ้านายตำหนักใดชอบหรือถนัดกิจกรรมอันใดข้าหลวงในตำหนักนั้นก็ถือเป็นหน้าที่ที่ต้องชอบตาม เช่น เจ้านายบางตำหนักชอบปลูกไม้ดอกไม้ประดับ บางตำหนักชอบเลี้ยงสัตว์เลี้ยงน่ารักจำพวกหมา แมว ปลาสวยๆ และนกงามๆ บางตำหนักชอบงานฝีมือ มีเย็บปักถักร้อย ปักสะดึงกรึงไหม ร้อยดอกไม้ ทำเครื่องหอม บางตำหนักชอบดนตรีฟ้อนรำ บางตำหนักถนัดเกี่ยวกับอาหารคาวหวาน บางตำหนักชอบงานหนังสือ เป็นต้น กิจกรรมดังกล่าวนับว่าเป็นความเพลิดเพลินมากพอสำหรับสตรีที่ยอมรับขนบประเพณีเป็นกรอบชีวิต

แม้ความจำเป็นส่วนใหญ่จะไม่มี และความเพลิดเพลินส่วนใหญ่ก็ได้รับการจัดสรรแล้ว แต่สาวๆ ชาววังก็ยังเป็นสตรีปุถุชนคนธรรมดา คือมีความต้องการที่นอกเหนือจากสิ่งที่จำเป็นหรือสิ่งที่ได้รับอยู่ การช้อปปิ้งของสาวชาววังจึงเป็นการตอบสนองความต้องการในส่วนนี้

สถานที่ช็อปปิ้งของสาวชาววัง โดยเฉพาะสาวชาววังในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็มีขอบเขตจำกัดอยู่ภายในรั้วในวังนั่นเอง โดยเฉพาะบริเวณที่เรียกกันว่าแถวเต๊ง ซึ่งเป็นที่อยู่ของเจ้าพนักงานหน้าที่ต่างๆ พนักงานบางคนที่มีฝีมือและต้องการหาลำไพ่ ก็จะประกอบหรือประดิษฐ์สินค้าที่ตนชำนาญ ออกวางขายหน้าห้องของตน สินค้าส่วนใหญ่จะเป็นจำพวกขนมและของกินเล่น ประเภทขนมจีบ ปั้นสิบ ไส้กรอกปลาแนม ข้าวเกรียบปากหม้อ เมี่ยงลาว หมี่กะทิ กะละแม ข้าวเหนียวแดง ลูกชุบ เป็นต้น สินค้าอื่นๆ ก็มีบ้าง แต่ไม่มากเหมือนของกิน เป็นต้นว่า ตุ๊กตาชาววัง หรือของประดิษฐ์เล็กๆ น้อยที่อยู่ในความนิยมของสาวชาววังสมัยนั้น

ลูกค้าสำคัญก็คือข้าหลวงจากตำหนักต่างๆ ซึ่งผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันมาซื้อ และมาพบปะพูดคุยกันเพราะเป็นสถานที่ที่ค่อนข้างอิสระไม่ต้องระวังกิริยามารยาทมากเหมือนอยู่ต่อพระพักตร์เจ้านาย การช็อปปิ้งของสาวชาววังในบริเวณนี้จึงเป็นเสมือนการมาสังสรรค์กันของข้าหลวงตำหนักต่างๆ

แหล่งช็อปปิ้งสำคัญและถือเป็นแหล่งใหญ่ที่สุดของสาวชาววังอีกแห่งหนึ่ง คือบริเวณถนนเขื่อนขัณฑ์นิเวศน์ อยู่ระหว่างประตูศรีสุดาวงศ์ ซึ่งเป็นประตูด้านหลังของกำแพงพระราชวังชั้นใน กับประตูช่องกุดประตูกำแพงชั้นนอก เป็นบริเวณติดต่อระหว่างฝ่ายหน้าและฝ่ายใน แต่ยังไม่ออกนอกบริเวณพระบรมมหาราชวัง

ช่วงเช้าจะมีแม่ค้าจากนอกวังนำสินค้าทั้งอุปโภคบริโภคเข้ามาขาย มีทั้งของแห้งของสด ทั้งของกินของใช้ ตั้งแต่ผ้าผ่อนแพรพรรณนานาชนิด ล้วนแล้วแต่ของชั้นดี ที่แม่ค้าเลือกสรรเข้ามาขายสาวชาววัง เช่น ผ้าลายมัสกาตีชนิดเนื้อเปลือกกระเทียม สำหรับตัดเย็บเป็นผ้านุ่ง ผ้าดอกเล็กเนื้อเนียนนิ่มแบบสาลู สำหรับเย็บจีบทำสไบห่ม ผ้ากำมะหริด ผ้าสำลี สำหรับตัดเสื้อหน้าหนาว

สินค้าที่ชาววังชอบซื้อหาอีกประเภทหนึ่งคือ ของใช้กระจุกกระจิกจิปาถะ จากหาบเจ๊กป๋องแป๋ง ที่มีสินค้าเบ็ดเตล็ดสารพัดชนิด ตั้งแต่ไม้แคะหู กล้องเป่ายานัตถุ์ เข็มเย็บผ้า เข็มร้อยดอกไม้ หวีเสนียด หวีสับแบบญี่ปุ่น เข็มปักผม พัดขนนก พัดด้ามจิ้ว กระดุม ตะขอติดเสื้อ ด้ายและไหมสีต่างๆ

สินค้าอีกประเภทหนึ่งที่เป็นที่นิยมชมชอบของสาวชาววังก็คือผลไม้จากสวน โดยเฉพาะผลไม้เปรี้ยวๆ อย่างมะดัน มะขาม ตะลิงปลิง เป็นต้น

แหล่งช้อปปิ้งแห่งนี้จึงเป็นแหล่งช้อปปิ้งใหญ่ และเป็นที่นิยมชมชอบของสาวๆ ชาววัง เพราะนอกจากจะได้ช้อปปิ้งแล้วยังมีโอกาสที่จะได้พบปะผู้คนนอกวัง ซึ่งมีทั้งผู้ที่ชอบมาเยี่ยมๆ มองๆ สาวชาววัง และพวกที่ได้รับนัดหมายให้มาพบปะด้วยกิจธุระต่างๆ ทั้งส่วนตัวและส่วนหัวใจ

ในส่วนของเจ้านายการจับจ่ายซื้อของไม่ว่าจะเป็นเครื่องอุปโภคบริโภค ล้วนเป็นหน้าที่ของเจ้าพนักงาน หรือแม้แต่ของเครื่องใช้ส่วนพระองค์ ก็จะทรงแจ้งพระประสงค์ให้เจ้าพนักงานที่มีหน้าที่ไปจับจ่ายซื้อหามา แม้จะมิได้เสด็จออกไปซื้อหาข้าวของต่างๆ ด้วยพระองค์เอง แต่ก็มิใช่จะไม่มีโอกาสซื้อของเพราะบ่อยครั้งที่มีแม่ค้าบรรดาศักดิ์ที่มีสิทธิพิเศษสามารถเข้านอกออกในได้ นำสินค้ามาเสนอขายให้ถึงพระตำหนัก สินค้าเหล่านี้โดยมากจะเป็นจำพวกเครื่องอัญมณี และเครื่องประดับที่มีค่าราคาสูง สินค้าประเภทนี้จะเป็นที่นิยมอย่างยิ่ง ทั้งเจ้านายและข้าหลวงล้วนชอบซื้อหาเก็บสะสมไว้เป็นสมบัติส่วนพระองค์ส่วนตัว

สินค้าอีกประเภทหนึ่งที่เป็นที่นิยมของเจ้านาย คือสินค้าที่ส่งมาจากเมืองนอกโดยเฉพาะจากประเทศทางยุโรป ซึ่งเริ่มมีเข้ามาตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และแพร่หลายอย่างกว้างขวางในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หลังจากเสด็จกลับจากประพาสต่างประเทศทั้งแถบเอเชียและยุโรป ได้มีพ่อค้าตามเสด็จเข้ามาขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตตั้งห้างร้านจำหน่ายสินค้าที่สั่งมาจากประเทศของตน บรรดาห้างร้านที่มีชื่อเสียงในสมัยนั้นได้แก่

ห้างแบดแมน ตั้งอยู่เชิงสะพานช้างโรงสี เป็นห้างที่มีชื่อเสียงค่อนข้างโด่งดังที่สุดในสมัยนั้น จำหน่ายเสื้อผ้าแพรพรรณ เครื่องแต่งตัว และอุปกรณ์เครื่องใช้ภายในบ้านจากต่างประเทศ นอกจากนี้ยังรับตัดเสื้อผ้าแบบยุโรป เมื่อกิจการค้าเจริญรุ่งเรืองจึงย้ายไปตั้งที่ตึกสามชั้นเชิงสะพานผ่านพิภพลีลา

ห้างเอสทิสแมนแอนโก อยู่มุมถนนเฟื่องนคร จำหน่ายเครื่องเพชร เครื่องทอง ภาชนะเครื่องเงินจากประเทศอังกฤษ และนาฬิกานานาชนิด ทั้งตั้งพื้น ตั้งโต๊ะ นาฬิกาแขวน และนาฬิกาพก

ห้าง ม.ร.อันเดร อยู่สี่กั้กพระยาศรี เป็นห้างของชาวเยอรมัน ขายทองรูปพรรณ และเครื่องประดับจำพวกเพชรพลอย และเป็นตัวแทนจำหน่ายรถยนต์ของห้างอาดัมโอเปิล ตลอดจนสินค้าต่างๆ จากประเทศเยอรมนี

ห้างมาแลบ ยุเลียน แอนด์ กำปนี เป็นห้างชาวฝรั่งเศส จำหน่ายเครื่องเพชรนิลจินดา เครื่องประดับ และเครื่องแต่งตัว เช่น ตุ้มหู เข็มกลัด แหวนเพชร ตลับทองคำฝังเพชร

ห้างแรมเซ เวก ฟิลด์ แอนด์ กำปนี เป็นห้างชาวอังกฤษ จำหน่ายเครื่องแต่งกาย ผ้าตัดเสื้อ หมวก ถุงเท้าชายหญิงแบบนำสมัย

ห้าง แอล.ยีริกันตี อยู่สี่กั๊กพระยาศรี ตัดเครื่องแบบทหารและพลเรือน

ห้างคีเซียวแอนซันซ์ อยู่สี่กั๊กเสาชิงช้า เป็นตัวแทนจำหน่ายสินค้าต่างๆ จากต่างประเทศ เช่น แผ่นเสียง รองเท้าแซมมวลวิลเทอร์ พิมพ์ดีดรอยัลวีซิเบิลไทพไรเทอร์ และทองรูปพรรณของห้างแอชสมิทแอนซันซ์แห่งกรุงลอนดอน

ห้างสิทธิภัณฑ์ จำหน่ายสินค้าเบ็ดเตล็ดจากเมืองนอก เช่น ซิกาแร็ต เหล้าฝรั่ง อาหารกระป๋อง อาหารแห้งนานาชนิด ภาชนะเครื่องครัว

ห้างบัตเลอร์ อยู่ถนนตะนาว ตัวแทนจำหน่ายรถยนต์