“โดบี” ณ เมืองมุมไบ อินเดีย นักซักผ้าบันลือโลก! ซัก ตาก รีด ครบวงจร 24 ชม.

“โดบี” ณ เมืองมุมไบ นักซักผ้าบันลือโลก! ซัก ตาก รีด ครบวงจร 24 ชม.

โดบีฆาต (Dhobi Ghat) แหล่งซักผ้าในมุมไบ อินเดีย
ผู้เขียน - ผศ. ดร.อาชว์ภูริชญ์ น้อมเนียน ผู้ช่วยผู้อำนวยการฝ่ายกิจการพิเศษ สถาบันพัฒนาสุขภาพอาเซียน มหาวิทยาลัยมหิดล
เผยแพร่ - ศิลปวัฒนธรรม วันพุธที่ 12 มกราคม พ.ศ.2565

สาธารณรัฐอินเดียเป็นประเทศขนาดใหญ่มีอาณาเขตกว้างขวาง มีทรัพยากรตามธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ มีทรัพยากรมนุษย์ที่หลากหลายชนชาติทั้งที่เป็นชนพื้นเมืองเดิม (มิลักขะ) ชนชาติผู้รุกราน (อารยัน) ชนชาติที่เข้ามาใหม่ตามความเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์โลก ด้วยความที่อินเดียมีความหลากหลายด้านทรัพยากรมนุษย์มากจึงทำให้มีความรู้ความสามารถที่แตกต่างกันออกไปและมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับระดับโลก

ด้วยเหตุผลดังกล่าวจึงทำให้อินเดียเป็นจุดสำคัญบนแผนที่โลก และคอยดึงดูดนักท่องเที่ยวที่ต้องการสัมผัสกับความแปลกตา ตลอดจนถึงผู้เดินทางหาเส้นทางแห่งจิตวิญญาณ เช่น วิถีแห่งศาสนาฮินดู, ศาสนาพุทธ, ศาสนาเชน และศาสนาซิกข์ เป็นต้น

ในบรรดาชาวอินเดียด้วยกันเองนั้น กลุ่มคนกลุ่มหนึ่งที่เกิดมาจากเหตุผลทางสังคมของการเข้ามาในยุคที่มีการล่าอาณานิคมไปทั่วทุกแห่งหนอยู่นั้น กลุ่มชนชั้นหนึ่งที่เรียกตัวเองว่า “โดบี“ (Dhobi) ก็เกิดตามมาในช่วงปี ค.ศ.1890 หรือประมาณ 130 ปีมาแล้วนับตั้งแต่สมัยที่จักรวรรดิอังกฤษเข้าปกครองประเทศอินเดีย ซึ่งโดบี (Dhobi) มีความหมายว่า “นักซัก” อันเป็นอาชีพที่ตกทอดกันมา โดยเฉพาะชื่อเสียงที่บันลือโลกว่า ซักผ้าได้ยอดเยี่ยมจนทำให้บรรดาเจ้าของธุรกิจด้านโรงแรม โรงพยาบาล และครอบครัวของผู้มีอันจะกินเข้ามาใช้บริการของ “นักซัก” กลุ่มนี้

โดบีฆาต (Dhobi Ghat) แหล่งซักผ้าในมุมไบ อินเดีย
ภาพถ่ายเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม ค.ศ.2012 (Photo by ROBERTO SCHMIDT / AFP)

โดบีฆาต (Dhobi Ghat) แหล่งซักผ้าในมุมไบ อินเดีย

เป็นเรื่องไม่ยากถ้าเราจะพบคนกลุ่มได้โดยทั่วไปทั้งในมหานครมุมไบและทั่วทุกภูมิภาคในประเทศอินเดียเพราะที่ใดมีนักซักผ้า ที่นั่นก็มีโดบี จึงไม่ใช่เรื่องแปลกถ้าจะถามคนในเมืองมุมไบว่า รู้จักโดบีแบบที่เราอยากรู้อยากเห็นหรือไม่ เขาจะคงตอบว่า “รู้จักโดบี นักซักผ้าแต่ไม่รู้ว่าที่คุณอยากจะไปอยู่ตรงไหน?”

เพราะกลุ่มโดบีที่เป็นที่รู้จักของนักท่องเที่ยวทั่วโลกอยู่ที่รัฐมหาราษฏระ (Maharashtra) ในพื้นที่ถูกเรียกขานว่า มหาลักษมี (Mahalaxmi area) ซึ่งสัญลักษณ์ของพระแม่ลักษมีคือความร่ำรวย ความมีอันจะกินนั่นเอง กลุ่มโดบีที่ถูกกล่าวถึงรู้จักกันว่าเป็นพวกพริท (Parit) พวกเขาได้อาศัยอยู่กับกลุ่มราชปุต (Rajput) ซึ่งปัจจุบันนี้กลุ่มโดบีเป็นกลุ่มชนชั้นอื่น (Other Backward Class (OBC)) ส่วนใหญ่พูดภาษามาราธี (Marathi) ในกลุ่มพวกเขา และพูดภาษาฮินดี (Hindi) ซึ่งเป็นภาษาทางการของอินเดีย

ภายในที่ตั้งที่ชุมชนโดบีหรือเรียกว่า โดบีฆาต (Dhobi Ghat) อาศัยอยู่นั้นมีนักซักตั้งแต่ระดับพระกาฬจนถึงเด็กฝึกงานหมุนเวียนเปลี่ยนเวรราว 10,000 คนต่อวัน และทำงานต่อเนื่องกันตลอด 24 ชั่วโมง โดยรอบของพื้นที่มหาลักษมีได้ถูกควบคุมดูแลเรื่องการบริหารจัดการน้ำ ทั้งที่เป็นขาเข้าและขาออกเพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของเชื้อโรคต่าง ๆ แม้ว่าพื้นที่จะถูกปิดกั้นด้วยกำแพงสูงจากฝั่งที่เป็นสถานีรถไฟมหาลักษมี (Mahalakshmi Station) เช่นกัน และมีทางเข้าและออกเพียงไม่กี่ทางเท่านั้น

จุดที่น่าสนใจคือ ลานซักล้างแบบเปิดโล่ง อันประกอบด้วยลานล้างสร้างจากคอนกรีตมากกว่า 731 ลาน วิธีการซักคือการทุบผ้า ฟาดผ้า ด้วยแรงของโดบีลงบนพื้นหินโบราณเพื่อให้สิ่งสกปรกกระเด็นออกจากเนื้อผ้าแล้วใช้แปรงช่วยขัดถูอีกครั้งหนึ่ง จากนั้นจะเข้าสู่กระบวนการตากแขวนบนเชือก โดยนำเชือกสองเส้นมาพันกันแล้วบิดเป็นเกลียวเพื่อป้องกันผ้าปลิวและประหยัดไม้หนีบผ้าได้เช่นกัน และถ้าเป็นช่วงฤดูร้อนเดือนเมษายนถึงเดือนมิถุนายน จะต้องรีบซักก่อนที่อุณหภูมิจะสูงขึ้นไปถึง 50 องศาเซลเซียส และผ้าในวันนั้นจะแห้งเร็วกว่าทุกช่วงฤดู

อัตราค่าบริการซัก ตาก รีด เฉพาะที่เป็นเสื้อหรือกางเกง กระโปรง อยู่ที่ราคาตัวละ 10-15 รูปี หรือประมาณ 5-8 บาท ยกเว้นชุดที่ยากและยาวแบบผ้าสาหรีที่ต้องใช้พื้นที่และเวลา อยู่ประมาณ 60 รูปี หรือ 30 บาท โดยเฉลี่ยแล้วค่าแรงของโดบีต่อเดือนต่อคนจะอยู่ประมาณที่ 8,000-9,000 รูปีหรือ 4,000-5,000 บาท แต่ด้วยวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวโดบีและชาวอินเดียโดยทั่วไปเขาถือคติว่า “กรรมกะโร เปซ่าโด” แปลว่า ทำงานจึงมีเงิน ดังนั้น ไม่ว่าจะใช้ชีวิตอย่างไรก็แล้วแต่ขอให้มีงานทำเพราะการทำงานนอกจากได้เงินแล้วยังได้พัฒนาชีวิตของตนขึ้นไปอีกก้าวหนึ่งด้วย