พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๐ ชาครชาดก : ผู้หลับ

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๐ ชาครชาดก
ผู้หลับ - ผู้ตื่น

มีพระอินทร์องค์หนึ่งอาศัยอยู่ใต้ต้นไม้ใหญ่ข้างอาศรมของพระฤๅษี วันหนึ่งพระฤๅษีเดินจงกรมอยู่ บังเกิดความเลื่อมใส จึงถามพระฤๅษีว่า “ใครกันหนอ ในยามที่เขาตื่นกลับเป็นคนหลับใหล แต่เมื่อในยามที่เขาหลับใหลกลับเป็นผู้ตื่น ใครตอบปัญหานี้ได้บ้าง”
พระฤๅษีรู้ว่าพระอินทร์ต้องการจะถามตนจึงตอบว่า
“ข้าพเจ้านี่แหละ ในยามที่ชาวบ้านตื่นกลับเป็นผู้หลับใหล แต่ในยามที่ชาวบ้านหลับใหล ข้าพเจ้ากลับตื่น ข้าพเจ้าเข้าใจปัญหานี้ดี”
“ในเมื่อท่านเข้าใจปัญหานี้แล้ว ท่านจะแก้ปัญหาได้อย่างไร” พระอินทร์ถามต่อ
พระฤๅษีตอบว่า
“ท่านพระอินทร์! คนเหล่านั้นไม่รู้จักธรรม การบังคับควบคุมตนเอง การฝึกพัฒนาตนการข่มจิตใจตนเอง เมื่อคนเหล่านั้นหลับข้าพเจ้าจึงตื่น พระอริยเจ้าเป็นผู้ที่สิ้นราคะ โทสะ โมหะ เมื่อตื่นเพราะสิ้นกิเลสแล้ว ข้าพเจ้าเป็นผู้หลับ คือ ยังไม่สิ้นกิเลส”
ในเมื่อคนทั้งหลายหลับ คือ ส่วนใหญ่ที่หมักหมมด้วยกิเลส แล้วข้าพเจ้าก็เป็นผู้ตื่น คือ เป็นผู้มีกิเลสเบาบางหรือน้อยกว่าคนอื่นๆ
พระอินทร์ได้ฟังการตอบปัญหาแล้วชมพระฤๅษี ท่านตอบปัญหาได้ดีมาก

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“เห็นคนอื่นเกียจคร้าน มัวเมาประมาท เราควรขยันหมั่นเพียร มีสติ ตื่นตัว ว่องไวอยู่เสมอ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อปฺปมตฺโต ปมตฺเตสุ สุตฺเตสุ พหุชาคโร
อพลสฺสํว สีฆสฺโส หิตฺวา ยาติ สุเมธโส
ผู้มีปัญญา มักไม่ประมาท เมื่อคนส่วนมากพากันประมาท และตื่นเมื่อคนส่วนมากพากันหลับอยู่
เขาจึงละทิ้งคนเหล่านั้นไปไกล เหมือนม้าฝีเท้าเร็ววิ่งเลยแกลบ ฉะนั้น (๒๕/๑๖)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๐ ชาครชาดก : ผู้หลับ - ผู้ตื่น