“สะเดา” กับความเชื่อ

“สะเดา” กับความเชื่อ

ที่มา - กระยานิยาย เรื่องน่ารู้สารพัดรสจากรอบๆ สำรับ
ผู้เขียน - ส.พลายน้อย
เผยแพร่ - ศิลปวัฒนธรรม วันเสาร์ที่ 16 เมษายน พ.ศ.2565

สะเดาเป็นไม้ยืนต้นที่กินได้ทั้งใบอ่อนและดอก หนุ่มสาวกรุงสมัยนี้เห็นจะกินกันน้อยคน แต่คนบ้านนอกกินสะเดาเป็นกันทั้งนั้น พอย่างเข้าเขตหน้าหนาวสะเดาก็มียอดอ่อนและออกดอกให้กิน คนโบราณบอกว่ากินแก้ไข้หัวลม หรือกินแล้วจะได้ไม่เป็นไข้ตอนอากาศเปลี่ยน

ในทางการแพทย์ใช้เปลือกเป็นยาขมและบำรุงทั่วไป และทำเป็นทิงเจอร์ พวกที่กินสะเดาคล้ายๆ ไทยก็คือพวกฮินดู ปรากฏว่าในพิธีวรรษปรติปทาหรือพิธีปีใหม่ของคนฮินดูซึ่งทำกันในเดือนมีนาคม-เมษายน พวกฮินดูก็จะพากันบูชาต้นสะเดา และกินใบสะเดากับพริกไทยและน้ำตาลเพื่อป้องกันโรคภัยไข้เจ็บตลอดปี

ตามปกติการบูชาเจ้าแม่ทุรคาของชาวอินเดียเขาก็จะบูชาด้วยสะเดา เช่นเดียวกับในอัสสัมที่นับถือสะเดาว่าเป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้บูชาเจ้าแม่กาลีและใช้ขับไล่ภูตผีปีศาจ เมื่อมีการเจ็บป่วยเขาก็เอากิ่งสะเดาวางไว้ใต้เตียงคนไข้ สะเดาจึงเป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้ทั้งกินทั้งป้องกันและกำจัดสิ่งที่ไม่พึงปรารถนาต่างๆ ทางอินเดียตอนเหนือ เมื่อทำพิธีเกี่ยวกับการตายเสร็จแล้วเขาจะเคี้ยวใบสะเดา และใช้กิ่งสะเดาจุ่มน้ำพรมตามร่างกาย เพื่อป้องกันเสนียดอัปมงคลต่างๆ

ในบางแห่งเขาจะมีหม้อใส่เยี่ยววัววางไว้ที่ประตูบ้าน คนที่จะเข้าไปในบ้านต้องเอากิ่งสะเดาจุ่มน้ำเยี่ยววัวพรมเท้าก่อน เป็นการทำให้บริสุทธิ์ไม่นำพาสิ่งอัปมงคลเข้าไป หากบ้านใดมีเด็กเกิดใหม่ เขาจะเอาใบสะเดาแขวนไว้ที่ประตูบ้านทั้งด้านหน้าและด้านหลังเป็นการป้องกันเช่นเดียวกัน

เรื่องสะเดาอินเดียมีเรื่องสนุกอยู่มาก อย่างเช่นเขาเล่าว่ากาลครั้งหนึ่งมีหญิงฮินดูคนหนึ่งหวงสามี ก็คงไม่อยากให้สามีไปนอนผิดที่ผิดทางนั่นแหละ คราวหนึ่งสามีก็มีธุระที่จะต้องไปต่างเมืองฝ่ายแม่หญิงไม่อยากให้สามีห่างตนไปนานๆ ครั้นจะทัดทานห้ามปรามก็ใช่ที่ ไม่รู้จะทำอย่างไรดี ในที่สุดก็แอบไปปรึกษากับหมอคนหนึ่งมีวิธีใดบ้างที่จะทำให้สามีรีบกลับบ้านเร็วๆ หมอคนนั้นไม่ใช่หมอเสน่ห์ แต่เป็นหมอที่เข้าใจแก้ไขเหตุการณ์นำวิชาความรู้ทางการแพทย์มาประยุกต์ใช้ได้อย่างแนบเนียน คือหมอมีความรู้ในเรื่องสรรพคุณของสมุนไพรต่างๆ อยู่แล้ว จึงแนะนำว่า จงกำชับสามีให้นอนพักใต้ต้นมะขามทุกคืนตลอดเวลาที่เดินออกจากบ้านไป ส่วนขากลับก็ให้นอนใต้ต้นสะเดาทุกคืนอีกเหมือนกัน ให้ปฏิบัติตามที่สั่งอย่างเคร่งครัดถ้าทำอย่างนี้แล้วรับรองว่าสามีจะกลับบ้านอย่างแน่นอนไม่ต้องไปทำเสน่ห์ที่ไหน

ปรากฏว่าสามีเป็นคนอยู่ในโอวาทของภรรยา ทำตามที่ภรรยาบอกทุกประการ ขาไปค่ำที่ไหนก็นอนพักตามโคนต้นมะขาม ทำอยู่อย่างนี้ไม่กี่คืนก็ปรากฏว่าโดนพิษต้นมะขามเล่นงานเอาจนไม่สบายขืนเดินทางต่อไปคงไม่ถึงที่หมาย ในที่สุดต้องรีบเดินทางกลับ และโดยเหตุที่เป็นสามีที่ดีอยู่ในโอวาทของภรรยา แกก็ปฏิบัติตามคำสั่งของภรรยาอย่างเคร่งครัด คือนอนพักแรมใต้ต้นสะเดาทุกคืน พอมาถึงบ้านก็หายพอดี

เรื่องที่เล่ามาข้างต้นนั้น ความจริงจะเป็นเพราะอะไรนั้นในต้นฉบับเดิมไม่ได้กล่าว ความประสงค์ก็คงจะชี้ให้เห็นถึงสรรพคุณของสะเดาเท่านั้น ถ้าพิจารณาตามเรื่องก็คล้ายกับว่ามีไอระเหยจากต้นมะขามทำให้ไม่สบาย คงเป็นพิษอะไรสักอย่างในตอนกลางคืน ส่วนไอระเหยจากต้นสะเดาก็คงจะแก้พิษจากต้นมะขามได้