กองฟาง หรือ ลอมฟาง

กองฟาง

กองฟาง หรือ ลอมฟาง คือฟางหรือต้นขาวที่นวดเอาเมล็ดออกแล้วนำมารวมกัน ก่อเป็นกองมีลักษณะคล้ายสุ่มครอบไก่ ปลายเรียวรวบสูงเป็นจอมขึ้นไป กองฟางหรือลอมฟางเปรียบเสมือนคลังอาหาร ที่สามารถนำมาใช้เลี้ยงสัตว์ เช่น วัว ควาย ในฤดูแล้งยามขาดแคลนหญ้าสด หรือฤดูน้ำท่วมเจิ่งนองไม่สามารปล่อยสัตว์ไปหากินในท้องทุ่งได้ ประโยชน์ของฟางยังใช้ปูพื้นคอกหรือเล้าของสัตว์เพื่อให้อบอุ่น ใช่้รองรังเป็นที่วางไข่ของสัตว์ปีก นำฟางมากองสุมจุดไฟให้เกิดควัน ช่วยขับไล่ฝูงแมลง เช่น ยุง เหลือบ ริ้น ไร ที่มารบกวนดูดเลือดสัตว์เลี้ยงอย่างได้ผล นอกจากนี้ ฟางเป็นวัสดุที่นำไปทำปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมักได้อย่างมีประสิทธิภาพ ประหยัดกว่าการใช้ปุ๋ยวิทยาศาสตร์ และการเตรียมดินทำแปลงเพาะปลูกพืชผักผลไม้ หากนำฟางมาคลุมดินแปลงเพาะปลูกก็จะช่วยรักษาผิวดินให้มีความชุ่มชื้นอยู่เสมอ

การก่อฟางให้เป็นกองหรือลอมก็เพื่อให้ฟางอยู่รวมกันอย่างเป็นระเบียบ ไม่กระจัดกระจาย ส่วนใหญ่นิยมกองไว้ใกล้ๆ กับลานนวดข้าวซึ่งมักอยู่ในบริเวณบ้านหรือใกล้ๆ คอกสัตว์ เช่น วัว ควาย เพื่อสะดวกในการนำฟางไปเลี้ยงสัตว์ โดยต้องหาสถานที่เป็นโคกสูงหรือที่ดอน หรืออาจสร้างร้านไม้ยกพื้นสูงให้พ้นระดับที่น้ำอาจท่วมถึง เมื่อได้สถานที่ที่เหมาะสมแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือนำไม้ (ส่วนใหญ่เป็นลำไม้ไผ่) ที่มีลำต้นขนาดใหญ่เพื่อให้เสาหลักมั่นคงไม่โยกคลอน มาปักลงในดิน ใช้คราดมือเสือโกยหรือตะล่อมฟ่อนฟางมาวางเรียงซ้อนกันเป็นวงรอบหลักอย่างมีระเบียบ ผู้ที่อยู่บนกองฟางจะคอยเหยียบย่ำให้ฟางอัดทับกันแน่น เมื่อชั้นของฟางเริ่มสูงขึ้น ผู้อยู่ข้างล่างก็จะเปลี่ยนเครื่องมือเป็นไม้สงฟาง ซึ่งมีลักษณะคล้ายส้อมหรือสองง่าม ทำด้วยไม้เนื้อแข็งยาว ๓-๔ เมตร แทงฟ่อนฟางส่งให้ผู้อยู่ข้างบนนำไปเรียงพร้อมเหยียบย่ำไปด้วยจนกระทั่งมีขนาดสูงตามต้องการ ก็จะได้ลอมฟางเป็นทรงพุ่มคล้ายสุ่มครอบไก่ เสาหลักที่นำมาเป็นแกนในการก่อกองฟางจะทำให้สามารถทรงตัวอยู่ได้ไม่เอนล้ม และยังเป็นเครื่องกำหนดขนาดของกองฟาง ซึ่งหากไม้หลักมีขนาดใหญ่และสูงก็จะได้กองฟางที่มีความสูงใหญ่ด้วยเช่นกัน กองฟางขนาดใหญ่กองหนึ่งๆ ใช้ฟางประมาณ ๗๐๐-๑,๐๐๐ ฟ่อน

ฟางที่อยู่ด้านนอกจะทำหน้าที่เป็นเปลือกป้องกันแดดและฝนให้ฟางด้านในคงความสดใหม่อยู่เสมอ
ถ้าไม่ต้องการให้ลอมฟางผุพังทรุดโทรมเร็วจนเกินไป ก็จะนำใบมะพร้าวมาเรียงคลุมปิดทับไว้ โดย
ผูกปลายใบมะพร้าวนั้นไว้กับยอดเสาหลัก บางทีก็จะนำฟาง เชือกกล้วย หรือทางมะพร้าวไปมัดฟาง
ตรงส่วนยอดไว้ เพื่อป้องกันมิให้ฟางปลิวกระจัดกระจาย รวมทั้งป้องกันน้ำฝนมิให้ไหลย้อนตามเสา
เข้าสู่ภายในกองฟาง อันจะทำให้เกิดการเน่าผุพังภายในได้

สรุปความจาก : "กองฟาง" สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคกลาง เล่ม ๑ มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ พิมพ์เผยแพร่