พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๕ โกกาสักชาดก : พระราชาชอบตรัส

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๕ โกกาสักชาดก
พระราชาชอบตรัส

พระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี แคว้นกาสี พระองค์เป็นคนพูดมากชอบพูดอยู่เป็นประจำ อำมาตย์คนสนิทคิดจะหาทางที่จะเปลี่ยนนิสัยให้พระองค์เสียใหม่แต่ก็ยังไม่มีโอกาส จนกระทั่งวันหนึ่ง พระราชาเสด็จไปยังสวนหลวง แล้วประทับนั่งบนแผ่นหินใต้ต้นมะม่วง มะม่วงต้นนั้นมีนกดุเหว่าได้อาศัยวางไข่ของตนไว้ในวังแล้วทิ้งไข่ไว้บินไปหากินที่อื่น
   กาตัวหนึ่งบินมาพบเข้าก็ประคบประหงมอย่างกับเป็นไข่ของตน จนไข่แตกฟองออกมาเป็นลูกนกดุเหว่า ก็ยังคิดว่าเป็นลูกของตน ออกหาอาหารมาป้อนดูแลปรนนิบัติพัดวีอย่างดี แม้ลูกนกดุเหว่าจะยังไม่แข็งแรง แต่ก็ร้องเป็นเสียงดุเหว่า ทั้งๆ ที่ยังไม่ถึงเวลาอันควร นางกาจึงคิดว่า ขนาดยังเล็กอยู่ยังร้องเป็นเสียงนกอื่น แล้วถ้าโตขึ้นจะเป็นอย่างไร จึงใช้ปากจิกเขี่ยให้ตกไปจากรัง ลูกดุเหว่าตกลงไปใกล้พระบาทของพระราชา จึงรับสั่งถามอำมาตย์คนสนิทว่า “นี่คืออะไร”
   อำมาตย์นึกอุบายสอนพระราชาได้ทันที จึงทูลว่า “ลูกนกดุเหว่านี้โตมาเพราะแม่กาเลี้ยงดู แต่ยังไม่โตพอแข็งแรง ก็ร้องเสียงดุเหว่าในเวลาไม่ควรร้อง นางการู้ว่าไม่ใช่ลูกของตน จึงจิกเขี่ยให้ตกลงมา ไม่ว่าคนหรือสัตว์ก็ตาม ถ้าพูดมากในเวลาที่ไม่ควรพูดก็จะรับทุกข์อย่างนี้แหละ”
   อำมาตย์กล่าวให้แง่คิดแก่พระราชาว่า “เมื่อยังไม่ถึงเวลาอันสมควรจะพูด ถ้าผู้ใดพูดมากก็จะถูกทำร้ายเหมือนลูกนกดุเหว่านี้แหละ” ฉะนั้น บัณฑิตควรรักษาวาจาไว้ ทั้งในเวลาที่ควรพูดและไม่ควรพูด และไม่ควรพูดให้เกินเวลา. แม้ในกับคนที่เสมอตนก็ตาม

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ปลาหมอตายเพราะปาก”
พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
มุตฺวา ตปติ ปาปกํ
คำพูดชั่วย่อมพาให้เดือดร้อน (๒๗/๒๗)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม