พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๐๕ คิชฌชาดก : แร้งตาดีติดบ่วง

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๐๕ คิชฌชาดก
แร้งตาดีติดบ่วง

มีพญาแร้งตัวหนึ่งเป็นสัตว์ที่มีความกตัญญูต่อบิดามารดามาก
ครอบครัวแร้งอาศัยอยู่ที่เขาคิชฌกูฏ
เช้าวันหนึ่ง พายุใหญ่พัดถล่มจนเกิดความเสียหายเป็นจำนวนมาก นกที่อาศัยอยู่บนเขาต่างพากันอพยพมาอาศัยอยู่ในกำแพงเมืองพาราณสี แร้งเหล่านั้นโดนฝนตัวเปียกหนาวสั่นไปหมดทุกตัว
เศรษฐีคนหนึ่งเห็นเข้าก็เกิดความสงสาร จึงสั่งให้บ่าวไพร่มาช่วยกันก่อไฟให้ความอบอุ่น หาซากวัวมาให้กินอย่างอิ่มหนำ พวกพวกแร้งดีขึ้นเรื่อยๆ กระทั่งหายหนาวสั่น ขณะนั้นพายุได้สงบลง แร้งก็พากันบินกลับไปอยู่บนเขาคิชฌบรรพตตามเดิม
พวกแร้งรู้สึกซาบซึ้งใจที่ท่านเศรษฐีช่วยเหลือจนรอดตาย จึงตอบแทนความดีโดยการบินไปขโมยเสื้อผ้าที่ชาวบ้านตากไว้ทุกหลังนำมาทิ้งไว้ที่หน้าบ้านเศรษฐี
เศรษฐีก็แปลกใจว่าเสื้อผ้าเหล่านี้ใครเอามาทิ้งไว้ที่หน้าบ้าน จึงเก็บแยกไว้เป็นสัดส่วน นานเข้าจึงรู้ว่าแร้งเอามาให้
ชาวบ้านเดือดร้อนกันมาก เพราะเสื้อผ้าหายโดยไม่รู้ว่าใครขโมย จึงไปทูลขอความช่วยเหลือจากพระราชา พระองค์จึงรับสั่งให้ร่วมมือกันจับแร้งให้ได้ ๑ ตัว ก็จะรู้เรื่องทั้งหมด
พวกชาวบ้านทำตามที่พระราชารับสั่ง โดยเอาตาข่ายดักไว้ตอนเย็น แร้งตัวหนึ่งติดบ่วง ชาวบ้านจับมาถวายพระราชา
พระองค์ตรัสถามว่า “เจ้าขโมยเสื้อผ้าชาวบ้านไปใช่หรือไม่”
นกแร้งเล่าเรื่องราวทุกอย่างให้พระองค์ฟังว่า อยากตอบแทนบุญคุณเศรษฐีที่เคยช่วยชีวิตครอบครัวพวกมันไว้ให้รอดตาย
พระราชาตรัสว่า “ว่ากันว่าแร้งมองเห็นซากศพได้ไกลถึง ๑๐๐ โยชน์ เหตุใดตาข่ายแค่นี้เจ้ามองไม่เห็น”
แร้งทูลพระราชาว่า “ข้าแต่พระองค์ เมื่อเวลาถึงความเสื่อม สัตว์ที่กำลังจะตาย ถึงบ่วงดักจะอยู่ใกล้แค่ไหนก็มองไม่เห็น”
พระราชาเรียกเศรษฐีให้มาเฝ้า เพื่อถามเรื่องราวทั้งหมดว่าเป็นความจริงหรือไม่ เมื่อทรงทราบความจริง ก็รับสั่งให้ปล่อยพญาแร้งไป
ชาวบ้านได้ของทุกชิ้นคืน พญาแร้งบินกลับเขาคิชฌกูฏตามเดิม

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“เมื่อถึงความเสื่อมภัยอยู่ใกล้เพียงใดก็มองไม่เห็น”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
ยทา ปราภโว โหติ โปโส ชีวิตสงฺขเย
อถ ชาลญฺจ ปาสญฺจ อาสชฺชาปิ น พุชฺฌติ
ยามสัตว์โลกจะเสื่อมถอย หรือถึงคราวจะต้องสิ้นชีวิต
มักจะติดข่ายหรือบ่วงแล้วก็ยังไม่รู้สึกตัว (๒๗/๑๗๘)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม