พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๑๕ คุณชาดก : มิตรธรรม

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๑๕ คุณชาดก
มิตรธรรม

ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นราชสีห์ อาศัยอยู่ในถ้ำเขา วันหนึ่งราชสีห์นั้นออกจากถ้ำยืนอยู่บนยอดเขามองดูเชิงเขา มีสระใหญ่ล้อมรอบเชิงเขา ที่ดอนแห่งหนึ่งของสระนั้น มีหญ้าเขียวอ่อนเกิดขึ้นบนหลังเปือกตมอันแห้ง พวกกระต่าย แมว และสุนัขจิ้งจอก เที่ยวแทะเล็มหญ้าเหล่านั้นบนหลังเปือกตมแห้ง
ในวันนั้นเนื้อตัวหนึ่งก็เที่ยวแทะเล็มหญ้านั้น ราชสีห์คิดว่าจักจับเนื้อนั้นกินเสีย จึงกระโดดลงจากยอดเขา วิ่งไปด้วยกำลังของราชสีห์ เนื้อกลัวตายส่งเสียงร้องหนีไป ราชสีห์ไม่สามารถยั้งความเร็วไว้ได้ จึงตกจมลงไปเหนือเปือกตมแห้ง ไม่สามารถจะขึ้นได้ ได้ยืนปักเท้าทั้งสี่เหมือนเสา อดอาหารอยู่เจ็ดวัน มีสุนัขจิ้งจอกตัวหนึ่งเที่ยวหาอาหาร ครั้นเห็นราชสีห์จึงหนีไปด้วยความกลัว ราชสีห์เห็นสุนัขจิ้งจอกจึงร้องเรียกแล้วพูดว่า “พ่อมหาจำเริญ เจ้าอย่าหนีเลย ข้าติดหล่ม เจ้าช่วยข้าด้วยเถิด”
สุนัขจิ้งจอกจึงวิ่งเข้าไปหาราชสีห์แล้วพูดว่า “ข้าจะช่วยยกเจ้าขึ้นเอง แต่เมื่อข้ายกเจ้าขึ้นมาแล้ว ข้าเกรงว่าเจ้าจะกินข้าเสียน่ะซิ”
ราชสีห์พูดว่า “อย่ากลัวเลย ข้าไม่กินเจ้าหรอก แต่ข้าจักสนองคุณท่าน เจ้าจงหาทางยกข้าขึ้นเถิด”
สุนัขจิ้งจอกตะกุยเลนรอบเท้าทั้งสี่ ขุดเป็นลำรางสี่ตอนของเท้าทั้งสี่แล้วทำให้น้ำไหลเข้าไป น้ำไหลเข้าไปทำให้เลนอ่อน สุนัขจิ้งจอกจึงเข้าไประหว่างท้องของราชสีห์ ร้องบอกว่า “พยายามออกแรงเข้านาย” แล้วสุนัขจิ้งจอกก็ออกแรงช่วยเอาหัวดุนท้อง
ราชสีห์ออกกำลังโดดขึ้นจากหล่มวิ่งไปยืนอยู่บนบก ราชสีห์พักอยู่ครู่หนึ่ง ลงไปสู่สระอาบน้ำชำระโคลนตม หายเหนื่อยแล้ว ฆ่าควายได้ตัวหนึ่ง จึงเอาเขี้ยวฉีกเนื้อวางไว้ข้างหน้าสุนัขจิ้งจอก พร้อมกับพูดว่า “กินเลยเพื่อน” เมื่อสุนัขจิ้งจอกกินแล้ว ราชสีห์จึงจะกินภายหลัง สุนัขจิ้งจอกกัดชิ้นเนื้อชิ้นหนึ่งคายไว้
ราชสีห์ถามว่า “ทำเพื่อประสงค์อะไร”
สุนัขจิ้งจอกตอบว่า “เมียของข้าพเจ้ายังมีอยู่ ชิ้นนี้ข้าพเจ้าจะขอเก็บเป็นส่วนของนาง”
ราชสีห์กล่าวว่า “เอาไปเถิด ข้าเองก็จะคาบเนื้อไปเพื่อนางราชสีห์เหมือนกัน” แล้วกล่าวว่า “มาเถิดเพื่อน เราจักไปบนยอดเขา ไปยังที่อยู่ของเรา” แล้วพากันไปที่อยู่ของราชสีห์ ให้นางราชสีห์กินเนื้อ แล้วบอกสุนัขจิ้งจอกและนางสุนัขจิ้งจอกว่า “ตั้งแต่นี้ไปเราจักดูแลเจ้า” แล้วนำไปยังที่อยู่ของตน ให้สุนัขจิ้งจอกสองผัวเมียอยู่ในถ้ำอีกถ้ำหนึ่งใกล้ประตูถ้ำ
เมื่อราชสีห์ไปหาอาหาร ก็ให้นางราชสีห์และนางสุนัขจิ้งจอกอยู่เฝ้าถ้ำ ตนเองไปกับสุนัขจิ้งจอกล่าเนื้อ ทั้งสองตัวกินเนื้อด้วยกัน แล้วนำมาให้นางราชสีห์และสุนัขจิ้งจอก
กาลเวลาผ่านไป นางราชสีห์คลอดลูกออกมาสองตัว แม่นางสุนัขจิ้งจอกก็คลอดลูกออกมาสองตัวเหมือนกัน สัตว์เหล่านั้นทั้งหมดอยู่กลมเกลียวกันเป็นอย่างดี
วันหนึ่งนางราชสีห์ได้เฉลียวใจว่า ราชสีห์ดูรักนางสุนัขจิ้งจอกและลูกสุนัขจิ้งจอกเสียเหลือเกิน ถ้าราชสีห์จะแอบรักกันกับนางสุนัขจิ้งจอกก็เป็นได้ เราจะเบียดเบียนให้นางสุนัขจิ้งจอกหนีไปจากที่นี้ให้ได้ ครั้นถึงเวลาที่ราชสีห์พาสุนัขจิ้งจอกไปหาอาหาร นางราชสีห์จึงกลั่นแกล้งนางสุนัขจิ้งจอกว่า “ทำไมเจ้าจึงอยู่ในที่นี้ ไม่หนีไปเสีย” แม้ลูกๆ ของนางราชสีห์ก็คุกคามลูกๆ ของนางสุนัขจิ้งจอกเหมือนกัน
นางสุนัขจิ้งจอกจึงบอกเรื่องนั้นแก่สุนัขจิ้งจอกแล้วกล่าวว่า “พี่เรากลับไปที่อยู่เดิมของเราเถอะ น้องไม่ไหวแล้ว ที่ต้องทนนางราชสีห์กลั่นแกล้งน้องกับลูก”
สุนัขจิ้งจอกฟังคำของนางสุนัขจิ้งจอก จึงเข้าไปหาราชสีห์ กล่าวว่า “เราอยู่ในสำนักของเจ้ามานานแล้ว ธรรมดาผู้ที่อยู่นานๆ นักย่อมไม่เป็นที่พอใจ ในเวลาที่เราออกไปหาอาหารกัน เมียของเจ้าเบียดเบียนขู่เมียของเราว่า ทำไมเจ้าจึงอยู่ในที่นี้ไม่หนีไปเสีย แม้ลูกของเจ้าก็คุกคามลูกของเรา ผู้ใดไม่ชอบให้ผู้ใดอยู่ในสำนักตน ผู้นั้นพึงขับไล่เขาว่าจงไปเสียดีกว่า รบกวนกันมีประโยชน์อะไร” แล้วกล่าวว่า “ผู้เป็นใหญ่ย่อมขับไล่ผู้น้อยได้ตามความต้องการของตน นี่เป็นธรรมดาของผู้มีกำลัง นางราชสีห์ผู้มีฟันคมแหลมของท่านได้คุกคามลูกเมียของเรา ขอเจ้าจงทราบเถิด ภัยเกิดแต่ที่พึ่งแล้ว”
ราชสีห์ได้ฟังคำของสุนัขจิ้งจอกแล้ว จึงกล่าวกับนางราชสีห์ว่า “นี่แน่ะน้อง เมื่อครั้งโน้นเจ้ายังนึกได้ไหมว่าเราไปหาอาหาร พอถึงวันที่เจ็ดได้กลับมากับสุนัขจิ้งจอก”
นางราชสีห์ตอบ “จำได้จ้ะ”
ราชสีห์พูดต่อ “เจ้ารู้ถึงเหตุที่เรามิได้กลับมาตลอด ๗ วันหรือไม่”
นางราชสีห์ตอบ “ไม่รู้จ้ะ”
“นี่แน่น้อง เราได้ตั้งใจว่าเราจักจับเนื้อสักตัวหนึ่งแล้วพลาดลงไปติดหล่ม ไม่อาจจะขึ้นมาได้ จากนั้นได้ยืนอดอาหารอยู่ ๗ วัน เรารอดชีวิตมาได้เพราะอาศัยสุนัขจิ้งจอกนี้ ตั้งแต่นี้ไปเจ้าอย่าได้ดูหมิ่นสหายของเรา แล้วราชสีห์จึงกล่าวว่า “ถ้าผู้ใดเป็นมิตร แม้จะมีกำลังน้อย แต่ตั้งอยู่ในมิตรธรรม ผู้นั้นชื่อว่าเป็นญาติ เป็นเผ่าพันธุ์ เป็นมิตรและเป็นเพื่อนของเรา นางราชสีห์ ท่านอย่าดูหมิ่นสหายของเราอีกนะ เพราะว่าสุนัขจิ้งจอกตัวนี้ให้ชีวิตเรา”
นางราชสีห์ฟังคำของราชสีห์แล้วจึงขอโทษสุนัขจิ้งจอก ตั้งแต่นั้นมาก็อยู่กลมเกลียวกันกับนางสุนัขจิ้งจอกนั้นพร้อมทั้งลูก

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“เพื่อนกินหาง่าย เพื่อนตายหายาก”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
มิตฺตรูเปน พหโว ฉนฺนา เสวนฺติ สตฺตโว
มีคนเป็นอันมากที่คบหาอย่างเป็นศัตรูผู้แฝงมาในมิตร (๒๗/๑๔๒๙๗)

คัดจาก : หนังสือ พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ / จัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนา โดย สถาบันบันลือธรรม