บัมบารา (Bambara) กลุ่มชาติพันธุ์มานเด ในแอฟริกา

BAMBARA People
Photo Gallery: © Yolanda Obanos / Mali - 2023

บัมบารา กลุ่มชาติพันธุ์มานเด
BAMBARA People
From Wikipedia, the free encyclopedia

บัมบารา (Bambara) เป็นกลุ่มชาติพันธุ์มานเด (Mandé) ซึ่งมีถิ่นกำเนิดในแอฟริกาตะวันตก โดยส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในตอนใต้ของประเทศมาลี (Mali) กินี บูร์กินาฟาโซ และเซเนกัล โดย ๘๐% ของประชากรพูดภาษาบัมบารา โดยไม่คำนึงถึงเชื้อชาติ

บามานามีต้นกำเนิดมาจากราชวงศ์ของชาวมันดินกา (Mandinka) ทั้ง Manding และ Bambara เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มชาติพันธุ์-ภาษามานเด (Mandé) ซึ่งมีความแตกต่างกันเมื่อประมาณ ๗,๐๐๐ ปีก่อนเป็นอย่างน้อย และมีความเกี่ยวข้องกับสถานที่ใกล้กับเมืองติจิตต์ (ปัจจุบันล่มสลายลงโดยทะเลทรายซาฮารา ทางตอนใต้ของมอริเตเนีย) ซึ่งศูนย์กลางเมืองเริ่มปรากฏให้เห็นตั้งแต่ช่วง ๒,๕๐๐ ปีก่อนคริสตกาล เมื่อถึง ๒๕๐ ปีก่อนคริสตกาล กลุ่มย่อยมานเด (Mandé) ชื่อ Bozo ได้ก่อตั้งเมืองดเจเน่ Djenne ระหว่างปี ค.ศ.๓๐๐ ถึง ค.ศ.๑๑๐๐ โซนินเก้ มานเด (Soninke Mandé) ครองมาลีตะวันตก และเป็นผู้นำจักรวรรดิกานา เมื่อจักรวรรดินิโล-สะหะราน ซงไฮ (Nilo-Saharan Songhai) ล่มสลายหลังปี ค.ศ.๑๖๐๐ กลุ่มที่พูดภาษามานเด (Mandé) จำนวนมากตามแนวลุ่มน้ำไนเจอร์ตอนบนก็หันเข้ามาด้านใน บามานาปรากฏตัวอีกครั้งในสภาพแวดล้อมนี้พร้อมกับการผงาดขึ้นของจักรวรรดิบามานาในทศวรรษที่ ๑๗๔๐ เมื่อจักรวรรดิมาลีเริ่มล่มสลายในราวปี ๑๕๕๙

การอ้างอิงถึงชื่อบัมบารา (Bambara) สามารถพบได้ตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ ๑๘ นอกเหนือจากการใช้ทั่วไปเพื่ออ้างอิงถึงกลุ่มชาติพันธุ์-ภาษาแล้ว บัมบารายังใช้เพื่อระบุชาวแอฟริกันที่ถูกจองจำซึ่งมีต้นกำเนิดในแอฟริกาตอนใน บางทีอาจมาจากภูมิภาคเซเนกัล-ไนเจอร์ตอนบน และถูกขนส่งไปยังอเมริกาผ่านทางท่าเรือบนชายฝั่งเซเนแกมเบีย ในช่วงต้นปี ๑๗๓๐ ที่จุดค้าทาสที่โกเร (Gorée) คำว่า บัมบารา เรียกง่ายๆ ว่าทาสซึ่งรับราชการให้กับชนชั้นสูงในท้องถิ่นหรือชาวฝรั่งเศสอยู่แล้ว

พี่น้องร่วมวัยบามานา เรียกว่า Tons เติบโตจากชุมชนเกษตรกรรมในอูอัสซูลู (Ouassoulou) ระหว่างซิกัสโซและไอวอรีโคสต์ เริ่มพัฒนาโครงสร้างของรัฐซึ่งต่อมาได้กลายเป็นจักรวรรดิบัมบารา และต่อมาคือจักรวรรดิมาลี

รัฐบามานากำหนดศาสนาที่นับถือพระเจ้าหลายองค์แบบดั้งเดิมอย่างเป็นทางการแม้ว่าชุมชนมุสลิมจะยังคงมีอำนาจในท้องถิ่น บามานากลายเป็นชุมชนวัฒนธรรมที่โดดเด่นทางตะวันตกของมาลี ภาษาบัมบารา ซึ่งใช้ร่วมกันกับภาษามานดิงและภาษาดียูลา ได้กลายเป็นภาษาหลักระหว่างชาติพันธุ์ในประเทศมาลีและเป็นหนึ่งในภาษาราชการของรัฐควบคู่ไปกับภาษาฝรั่งเศส

สังคมมานเด (Mandé) เป็นแบบลำดับชั้นหรือวรรณะ โดยมีขุนนางและข้าราชบริพาร ระเบียบทางการเมืองของบามานาสร้างกลุ่มขุนนางอิสระกลุ่มเล็กๆ ขึ้นมาท่ามกลางชนชั้นวรรณะที่ต่างกันและความหลากหลายทางชาติพันธุ์ ทั้งวรรณะและกลุ่มชาติพันธุ์มีบทบาททางอาชีพในรัฐบามานา และความแตกต่างนี้เพิ่มมากขึ้นเมื่อเวลาผ่านไป

พ่อค้าชาวมารากาได้พัฒนาเมืองโดยเน้นไปที่การค้าขายริมทะเลทรายเป็นอันดับแรก และต่อมาเน้นที่การผลิตทางการเกษตรขนาดใหญ่โดยใช้แรงงานจากทาสที่ถูกจับ ซึ่งมักเป็นเชลยศึกจากดินแดนรอบๆ อาณาเขตของตน เมื่อเวลาผ่านไปและการล่มสลายของรัฐบามานา ความแตกต่างทางวรรณะเหล่านี้ยังคงถูกซึมซับมากขึ้น แม้ว่าจะมีกระแสเรียกร้องความสัมพันธ์ทางครอบครัวและชาติพันธุ์ที่เข้มแข็ง

ปัจจุบันบามานาส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม แต่หลายคนยังคงปฏิบัติพิธีกรรมตามประเพณี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการให้เกียรติบรรพบุรุษ รูปแบบของศาสนาอิสลามที่ผสมผสานกันนี้ยังคงปรากฎให้เห็นกันอยู่บ้าง แม้กระทั่งการยอมให้มีการเปลี่ยนใจเลื่อมใสอย่างหลากหลายที่เกิดขึ้นในช่วงกลางถึงปลายศตวรรษที่ ๑๙

ประเพณีทางศิลปะของบามานา ส่วนใหญ่สร้างขึ้นเพื่อแสดงความเชื่อทางศาสนาและใช้ในพิธีกรรม ได้แก่ เครื่องปั้นดินเผา ประติมากรรม การทอผ้า รูปปั้นเหล็ก และหน้ากาก ซึ่งมีชื่อเสียงมากในแถบตะวันตก และมีส่วนทำให้เกิดความร่ำรวย

BAMBARA People
Photo Gallery: © Yolanda Obanos / Mali - 2023

Photo Gallery: © Yolanda Obanos / Mali - 2023

บัมบารา (Bambara) กลุ่มชาติพันธุ์มานเด ในแอฟริกา

หน้ากากบัมบารา
ในหอศิลป์แห่งชาติเพื่อศิลปะต่างประเทศ (National Gallery for Foreign Art)

บัมบารา (Bambara) กลุ่มชาติพันธุ์มานเด ในแอฟริกา

ไม้แกะสลักรูปร่างมนุษย์บัมบารา ปลายศตวรรษที่ ๑๙ ถึงต้นศตวรรษที่ ๒๐ มาลี
ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะแอฟริกัน สมิธโซเนียน (African Art Museum, Smithsonian)

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Bambarra_interior%2C_from_1892_book_The_Story_of_Africa_and_its_Explorers.png

บัมบารา (Bambara) กลุ่มชาติพันธุ์มานเด ในแอฟริกา

บัมบารา (Bambara) กลุ่มชาติพันธุ์มานเด ในแอฟริกา

ภาพลายเส้น หมู่บ้านชาวบัมบารา