พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๑๙ วิกัณณกชาดก : จระเข้จอมโลภ

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๑๙ วิกัณณกชาดก
จระเข้จอมโลภ

ในอดีตกาล พระโพธิสัตว์เสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสีโดยธรรม
วันหนึ่งประพาสอุทยานเสด็จไปถึงฝั่งสระบัว มีพนักงานผู้ชำนาญในการฟ้อนรำขับร้อง ก็ประกอบการฟ้อนรำขับร้องถวาย ปลาและเต่าทั้งหลายที่สระบัวต่างก็มารวมกันเพราะมีใจจดจ่ออยู่ในเสียงขับร้อง ว่ายน้ำตามพระราชาไป พระราชาทอดพระเนตรเห็นฝูงปลาประมาณเท่าลำตาล ตรัสถามอำมาตย์ทั้งหลายว่า “เหตุไรหนอ พวกปลาเหล่านี้จึงเที่ยวตามเราไป” พวกอำมาตย์กราบทูลว่า “ปลาเหล่านี้คอยรับใช้พระองค์” พระราชาโปรดปรานว่า “แม้ปลาเหล่านี้ยังคอยรับใช้เรา” จึงทรงตั้งอาหารไว้ประจำวันของปลาเหล่านั้น เจ้าหน้าที่ต้องหุงข้าวสารหนึ่งอัมมณะทุกๆ วัน ต่อมาปลาทั้งหลายถึงเวลาให้อาหารบางพวกก็มา บางพวกก็ไม่มา อาหารก็เสีย เขาจึงกาบทูลความนั้นแด่พระราชา” พระราชารับสั่งว่า “ตั้งแต่นี้ไป จงตีกลองเวลาให้อาหาร เมื่อพวกปลามารวมกันตามเสียงกลองแล้วก็จงให้อาหารเถิด”
ตั้งแต่นั้นผู้จัดอาหารตีกลองแล้วจึงให้อาหารแก่พวกปลา แม้พวกปลาเหล่านั้นก็มากินอาหารตามเสียงกลอง เมื่อพวกปลารวมกันกินอาหาร ก็มีจระเข้ตัวหนึ่งจึงถือโอกาสมากินปลา เจ้าหน้าที่จัดอาหารจึงกราบทูลแด่พระราชา พระราชาสดับดังนั้นจึงรับสั่งว่า “ท่านจงเอาชนักแทงจระเข้ที่มากินปลา แล้วจับตัวให้ได้”
เขารับพระราชโองการแล้วกลับไปลงเรือคอยอยู่ และได้ใช้ชนักแทงจระเข้ซึ่งเข้ามากินปลา ชนักเสียบติดหนังจระนั้น จระเข้ได้รับทุกขเวทนา จึงหนีพาเอาชนักนั้นติดไปด้วย เจ้าหน้าที่จัดอาหารจึงเข้าไปกราบทูลพระราชาให้ทราบว่าแทงถูกจระเข้แล้ว พระราชาตรัสถึงจระเข้ว่า “ถ้ามันปรารถนาในที่ใด ก็จงไปในที่นั้นเถิด มันเป็นผู้ถูกชนักของเราแทงแล้ว ผู้โลภด้วยอาหารแท้ ผู้ที่คล้อยตามอำนาจกิเลสย่อมเดือดร้อยลำบากจนเกิดความพินาศ เหมือนกับจระเข้ที่ไล่ตามปลาจนถูกแทงเกือบตาย”

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“โลภมากลาภหาย”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อนฺธตมํ ตทา โหติ ยํ โลโภ สหเต นรํ
เมื่อความโลภเข้าครอบงำคน เวลานั้นก็มีแต่ความมืดตื้อ (๒๕/๒๗๓)

คัดจาก : หนังสือ พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ / จัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนาขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดย สถาบันบันลือธรรม